Rusya Çarlığı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
→18. yüzyıl (İmparatorluğa geçiş): düzeltme AWB ile |
düzeltme AWB ile |
||
| 106. satır: | 106. satır: | ||
}} |
}} |
||
{{Rusya tarihi}} |
{{Rusya tarihi}} |
||
'''Rusya Çarlığı''' ([[Rusça]]: Русское Царство, ''Russkoye'' ''Tsarstvo'', ya da Российское царство, ''Rossiyskoye tsarstvo)'', [[1547]] yılında [[IV. İvan (Rusya)|Korkunç İvan]]'ın [[Çar]] unvanı almasıyla başlayan ve [[1721]]'de Çar [[I. Petro (Rusya)|I. Petro]]'nun [[ |
'''Rusya Çarlığı''' ([[Rusça]]: Русское Царство, ''Russkoye'' ''Tsarstvo'', ya da Российское царство, ''Rossiyskoye tsarstvo)'', [[1547]] yılında [[IV. İvan (Rusya)|Korkunç İvan]]'ın [[Çar]] unvanı almasıyla başlayan ve [[1721]]'de Çar [[I. Petro (Rusya)|I. Petro]]'nun [[Rus İmparatorluğu]]'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmi<ref name="Rusya Çarlığı-1">{{Web kaynağı | url = http://istrodina.com/rodina_articul.php3?id=1423&n=79 | başlık = В некотором царстве, в некотором государстве... | erişimtarihi = 16 Temmuz | erişimyılı = 2009 | yayımcı = Journal Rodina | dil = Rusça | arşivurl = http://web.archive.org/web/20140708102104/http://istrodina.com/rodina_articul.php3?id=1423&n=79 | arşivtarihi = 8 Temmuz 2014}}</ref> adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda [[Moskova Knezliği]] egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde ''Moskova'' olarak adlandırılmaktadır.<ref name="Rusya Çarlığı-2">{{Kitap kaynağı| yazar= Dominic Lieven| başlık = "The Cambridge History of Russia Volume II" |yer=Londra| yayımcı=Cambridge University Press| yıl=2006|id=ISBN 0-521-81529-0| sayfalar =giriş kısmı}}</ref> Ayrıca Rusça<ref name="Rusya Çarlığı-3">{{Web kaynağı | url = http://gumilevica.kulichki.net/VGV/vgv5.htm | başlık = Vernadsky V. Muscovite Tsardom. in 2 v. Moscow: Agraph, 2001 | erişimtarihi = 16 Temmuz | erişimyılı = 2009 | dil = Rusça | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160304193922/http://gumilevica.kulichki.net/VGV/vgv5.htm | arşivtarihi = 4 Mart 2016}}</ref> ve Türkçe<ref name="Rusya Çarlığı-4">{{Kitap kaynağı| yazar= Bekir Topaloğlu| başlık = "İslam Ansiklopedisi" | yayımcı=Türkiye Diyanet Vakfı| yıl=2007|id=ISBN 975-389-455-4| sayfalar =s. 203}}</ref> kaynaklarda da ''Moskova Çarlığı'' olarak bilinir. |
||
== Köken == |
== Köken == |
||
| 114. satır: | 114. satır: | ||
== 18. yüzyıl (İmparatorluğa geçiş) == |
== 18. yüzyıl (İmparatorluğa geçiş) == |
||
[[I. Petro (Rusya)|Büyük Petro]] (1672-1725) Rus Çarlığı [[Avrupa]]'da söz sahibi bir [[devlet]] haline getiren en önemli kişidir. Ama [[Rusya İmparatorluğu|Büyük İmparatorluğu]]nda, sadece 14 Milyon insan vardı. 14 Milyon kişinin çoğu [[çiftlik]]lerde yaşıyordu. Çok az kişi de [[şehir]]lerde yaşıyordu. 1723 yılına kadar [[kölelik]] önemli bir yer tutuyordu. Ama [[I. Petro (Rusya)|Büyük Petro]], köleleri, hizmetçilere çevirdi. Büyük Petro'nun ilk [[Asker]]i saldırısı [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] üzerine oldu. Sonra [[Kuzey]]e dönüldü. [[Rusya]]'nın [[Karadeniz]] ile herhangi bir bağlantısı yoktu. Sadece [[Baltık Denizi]]'nin bir bölümü olan [[Beyaz Deniz]]'de "Archangel" adında bir [[liman]]ı vardı. Ama oda yılın 9 ayında donuktu. [[Baltık Denizi]]'ne geçiş ise [[İsveç]] tarafından engelleniyordu. [[I. Petro (Rusya)|İmparator Petro]], [[Deniz]]e ulaşabilmek için, 1699 yılında [[Saksonya]] ile gizli bir antlaşma imzaladı. Bundan sonra [[Danimarka]], [[Polonya]], [[Litvanya]], Rusya-İsveç'e saldırdı. 1721 yılında,[[İsveç]]'in barış istemesi sonunda bir antlaşma imzalandı. Antlaşmaya göre, [[Ruslar]] Güney'den ve Kuzey'den denize ulaşabiliyordu. [[Sankt-Peterburg]] adında yeni bir [[şehir]] inşa edildi ve yeni başkent [[Sankt-Peterburg]] oldu. Petro, Hükümeti o zamanki modern kurallara göre yeniden yapılandırdı ve Duma adıyla anılan ve 9 senato'dan oluşan [[Meclis]]i yeniden açtı. Kırsal alanlar yeni il ve ilçelere bölündü. Senatoların görevi, [[vergi]] gelirlerini toplamaktı. Onun döneminde, [[Vergi]] 3 katına çıkarıldı. [[Ortodoks Kilisesi]]'ni [[devlet]]in bir parçası yapmak için, [[Ortodoks Kilisesi]]'ni devletin idari yapısına dahil etti. [[Patrikhane]]yi kaldırdı ve onun yerine hükümetçe yönetilen Kutsal Sinod ile değiştirildi. Kısaca tek yönetimin parçası olan her şey kaldırıldı. Petro 1725 yılında ardında vasal bırakmadan ölünce, yerine kısa bir süreliğine, [[I. Katerina]] geçti. Taç ondan sonra [[Anna İvanovna|Çariçe Anna]]'ya geçti. [[Anna İvanovna]] döneminde Reform hareketleri yavaşlatıldı ve [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] ile savaşıldı. Yapılan savaşı kazanarak [[Kırım Hanlığı]]'nın zayıflamasına yol açtı. Baltık Almanlarının [[Ruslar|Rus]] siyaseti'ne uyguladığı baskı nedeniyle, tahta Peter'in kızı [[Yelizaveta]] getirildi. [[Yelizaveta]] resime, mimariye, bilime önem verdi. Ama onun döneminde yapısal reforma gidilmedi. Onun döneminde 7 yıl savaşları olmuş, ve [[Rus Çarlığı]]'da [[Yelizaveta]] önderliğinde savaşa katılmıştır. Savaş, Ruslara askeri açıdan büyük bir zafer getirmişse de, politik yönden zayıf kalınmıştır. Yaklaşık 20 yıl tahtta kalmıştır. [[III. Petro]] ile evlenen bir Alman prensesi olan [[II. Katerina]] veya Büyük Katerina, [[Yelizaveta]]'ten sonra tahta getirildi. Katerina döneminde Ruslar [[Polonya]] ve [[Litvanya]] toprakları üzerinde siyasi kontrolünü genişletti. Ama askeri zaferlerin maliyeti altında ezilen köylü halk isyan etti. Katerina'nın "tüm toprak ağalarını asın" emri üzerine, çoğu asıldı. Ayrıca işkenceler etme ve öldürme suçundan üst düzey soylulardan olan Darya Nikolayevna Saltykova'nın toplum önünde yargılanması ve cezalandırılmasını emretti. Asillerin desteğini sağlamak için, hükümetine rağmen, serflerin ve diğer düşük sınıfların haklarını ve güçlerini arttırdı. Katerina, serfliğin sona ermesi gerektiğine inanıyordu. Bu işi biraz daha ileriye taşıyarak Nakaz'ında, yani Halkı bilgilendirme notunda serfler için "bizim kadar iyiler"dedi. Ama soylular bu durumu iğrenç olarak değerlendirdi. [[I. Katerina]]'nın ölümünden sonra bulunan belgeler'de, Katerina'nın Rusya'ya demokrasi getirme konusunda umutlu olduğunda gösterdi. Ama bu durumun [[ |
[[I. Petro (Rusya)|Büyük Petro]] (1672-1725) Rus Çarlığı [[Avrupa]]'da söz sahibi bir [[devlet]] haline getiren en önemli kişidir. Ama [[Rusya İmparatorluğu|Büyük İmparatorluğu]]nda, sadece 14 Milyon insan vardı. 14 Milyon kişinin çoğu [[çiftlik]]lerde yaşıyordu. Çok az kişi de [[şehir]]lerde yaşıyordu. 1723 yılına kadar [[kölelik]] önemli bir yer tutuyordu. Ama [[I. Petro (Rusya)|Büyük Petro]], köleleri, hizmetçilere çevirdi. Büyük Petro'nun ilk [[Asker]]i saldırısı [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] üzerine oldu. Sonra [[Kuzey]]e dönüldü. [[Rusya]]'nın [[Karadeniz]] ile herhangi bir bağlantısı yoktu. Sadece [[Baltık Denizi]]'nin bir bölümü olan [[Beyaz Deniz]]'de "Archangel" adında bir [[liman]]ı vardı. Ama oda yılın 9 ayında donuktu. [[Baltık Denizi]]'ne geçiş ise [[İsveç]] tarafından engelleniyordu. [[I. Petro (Rusya)|İmparator Petro]], [[Deniz]]e ulaşabilmek için, 1699 yılında [[Saksonya]] ile gizli bir antlaşma imzaladı. Bundan sonra [[Danimarka]], [[Polonya]], [[Litvanya]], Rusya-İsveç'e saldırdı. 1721 yılında,[[İsveç]]'in barış istemesi sonunda bir antlaşma imzalandı. Antlaşmaya göre, [[Ruslar]] Güney'den ve Kuzey'den denize ulaşabiliyordu. [[Sankt-Peterburg]] adında yeni bir [[şehir]] inşa edildi ve yeni başkent [[Sankt-Peterburg]] oldu. Petro, Hükümeti o zamanki modern kurallara göre yeniden yapılandırdı ve Duma adıyla anılan ve 9 senato'dan oluşan [[Meclis]]i yeniden açtı. Kırsal alanlar yeni il ve ilçelere bölündü. Senatoların görevi, [[vergi]] gelirlerini toplamaktı. Onun döneminde, [[Vergi]] 3 katına çıkarıldı. [[Ortodoks Kilisesi]]'ni [[devlet]]in bir parçası yapmak için, [[Ortodoks Kilisesi]]'ni devletin idari yapısına dahil etti. [[Patrikhane]]yi kaldırdı ve onun yerine hükümetçe yönetilen Kutsal Sinod ile değiştirildi. Kısaca tek yönetimin parçası olan her şey kaldırıldı. Petro 1725 yılında ardında vasal bırakmadan ölünce, yerine kısa bir süreliğine, [[I. Katerina]] geçti. Taç ondan sonra [[Anna İvanovna|Çariçe Anna]]'ya geçti. [[Anna İvanovna]] döneminde Reform hareketleri yavaşlatıldı ve [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] ile savaşıldı. Yapılan savaşı kazanarak [[Kırım Hanlığı]]'nın zayıflamasına yol açtı. Baltık Almanlarının [[Ruslar|Rus]] siyaseti'ne uyguladığı baskı nedeniyle, tahta Peter'in kızı [[Yelizaveta]] getirildi. [[Yelizaveta]] resime, mimariye, bilime önem verdi. Ama onun döneminde yapısal reforma gidilmedi. Onun döneminde 7 yıl savaşları olmuş, ve [[Rus Çarlığı]]'da [[Yelizaveta]] önderliğinde savaşa katılmıştır. Savaş, Ruslara askeri açıdan büyük bir zafer getirmişse de, politik yönden zayıf kalınmıştır. Yaklaşık 20 yıl tahtta kalmıştır. [[III. Petro]] ile evlenen bir Alman prensesi olan [[II. Katerina]] veya Büyük Katerina, [[Yelizaveta]]'ten sonra tahta getirildi. Katerina döneminde Ruslar [[Polonya]] ve [[Litvanya]] toprakları üzerinde siyasi kontrolünü genişletti. Ama askeri zaferlerin maliyeti altında ezilen köylü halk isyan etti. Katerina'nın "tüm toprak ağalarını asın" emri üzerine, çoğu asıldı. Ayrıca işkenceler etme ve öldürme suçundan üst düzey soylulardan olan Darya Nikolayevna Saltykova'nın toplum önünde yargılanması ve cezalandırılmasını emretti. Asillerin desteğini sağlamak için, hükümetine rağmen, serflerin ve diğer düşük sınıfların haklarını ve güçlerini arttırdı. Katerina, serfliğin sona ermesi gerektiğine inanıyordu. Bu işi biraz daha ileriye taşıyarak Nakaz'ında, yani Halkı bilgilendirme notunda serfler için "bizim kadar iyiler"dedi. Ama soylular bu durumu iğrenç olarak değerlendirdi. [[I. Katerina]]'nın ölümünden sonra bulunan belgeler'de, Katerina'nın Rusya'ya demokrasi getirme konusunda umutlu olduğunda gösterdi. Ama bu durumun [[Rus İmparatorluğu]]'nun böyle büyük bir olay için daha hazır olmadığını biliyordu. En büyük sorun, serflerdi. [[II. Katerina]] döneminde [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] ile [[Karadeniz]] hakimiyeti için savaşıldı ve başarılı oldu.<ref>[http://tarih.wikia.com/wiki/Rus_%C3%87arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1 Tarih Wikia]</ref> |
||
==Ayrıca bakınız== |
==Ayrıca bakınız== |
||
Sayfanın 17.12, 5 Kasım 2017 tarihindeki hâli
Rusya Çarlığı Царство Русское (ru) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1547-1721 | |||||||||
 Bayrak
 Arma
| |||||||||
 1600 yılındaki sınırlar | |||||||||
| Başkent | Moskova Alexandrova Sloboda (1564–1581) Sankt-Peterburg (1712–1721) | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Rusça | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Çar | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 2.800.000 km2 | ||||||||
| Para birimi | Ruble | ||||||||
| |||||||||
| Rusya tarihi |
|---|
 |
Rusya Çarlığı (Rusça: Русское Царство, Russkoye Tsarstvo, ya da Российское царство, Rossiyskoye tsarstvo), 1547 yılında Korkunç İvan'ın Çar unvanı almasıyla başlayan ve 1721'de Çar I. Petro'nun Rus İmparatorluğu'nu kurmasıyla son bulan Rus devletinin resmi[1] adıdır. Çarlıktan önce bu topraklarda Moskova Knezliği egemen olduğu için çarlık Batı Avrupa dillerinde Moskova olarak adlandırılmaktadır.[2] Ayrıca Rusça[3] ve Türkçe[4] kaynaklarda da Moskova Çarlığı olarak bilinir.
Köken
16. yüzyılda, azalan Moğol ve Altın Orda baskılarıyla birlikte Moskova Knezliği bölge üzerindeki etkisini arttırmış, ve III. Ivan'ın son Bizans İmparator'unun kızı ile evlenmesi ile de Bizans'ın varisi olduğunu ilan etmiştir. Aristokratlar, olaydan sonra yönetimde Bizans geleneklerini sürdürmüşler. İstanbul'un Fethinin ardından bütün Ortodoks kiliselerinin başı sayılan Rus Ortodoks Kilisesi'nin Rusya'nın Roma ve Bizans İmparatorlukları'ndan sonra Üçüncü Roma olacağına dair kehaneti de Moskova Prensliği'nin bölgedeki Ortodokslar üzerindeki etkinliğinin artmasını sağlamıştır.
Korkunç İvan'ın 1547'de resmen Rus Ortodoks Kilisesi tarafından Çar ilan edilmesi ile Rusya Çarlığı kuruldu. Korkunç Ivan, Kazan Hanlığı ile yıllardır devam eden savaşları 1552 yılında başkent Kazan'ı alarak sonlandırdı. Daha sonra Astrahan Hanlığı'nı da ele geçiren Rusya'nın sınırları Orta Asya'ya dayanmış oldu.
18. yüzyıl (İmparatorluğa geçiş)
Büyük Petro (1672-1725) Rus Çarlığı Avrupa'da söz sahibi bir devlet haline getiren en önemli kişidir. Ama Büyük İmparatorluğunda, sadece 14 Milyon insan vardı. 14 Milyon kişinin çoğu çiftliklerde yaşıyordu. Çok az kişi de şehirlerde yaşıyordu. 1723 yılına kadar kölelik önemli bir yer tutuyordu. Ama Büyük Petro, köleleri, hizmetçilere çevirdi. Büyük Petro'nun ilk Askeri saldırısı Osmanlı üzerine oldu. Sonra Kuzeye dönüldü. Rusya'nın Karadeniz ile herhangi bir bağlantısı yoktu. Sadece Baltık Denizi'nin bir bölümü olan Beyaz Deniz'de "Archangel" adında bir limanı vardı. Ama oda yılın 9 ayında donuktu. Baltık Denizi'ne geçiş ise İsveç tarafından engelleniyordu. İmparator Petro, Denize ulaşabilmek için, 1699 yılında Saksonya ile gizli bir antlaşma imzaladı. Bundan sonra Danimarka, Polonya, Litvanya, Rusya-İsveç'e saldırdı. 1721 yılında,İsveç'in barış istemesi sonunda bir antlaşma imzalandı. Antlaşmaya göre, Ruslar Güney'den ve Kuzey'den denize ulaşabiliyordu. Sankt-Peterburg adında yeni bir şehir inşa edildi ve yeni başkent Sankt-Peterburg oldu. Petro, Hükümeti o zamanki modern kurallara göre yeniden yapılandırdı ve Duma adıyla anılan ve 9 senato'dan oluşan Meclisi yeniden açtı. Kırsal alanlar yeni il ve ilçelere bölündü. Senatoların görevi, vergi gelirlerini toplamaktı. Onun döneminde, Vergi 3 katına çıkarıldı. Ortodoks Kilisesi'ni devletin bir parçası yapmak için, Ortodoks Kilisesi'ni devletin idari yapısına dahil etti. Patrikhaneyi kaldırdı ve onun yerine hükümetçe yönetilen Kutsal Sinod ile değiştirildi. Kısaca tek yönetimin parçası olan her şey kaldırıldı. Petro 1725 yılında ardında vasal bırakmadan ölünce, yerine kısa bir süreliğine, I. Katerina geçti. Taç ondan sonra Çariçe Anna'ya geçti. Anna İvanovna döneminde Reform hareketleri yavaşlatıldı ve Osmanlı ile savaşıldı. Yapılan savaşı kazanarak Kırım Hanlığı'nın zayıflamasına yol açtı. Baltık Almanlarının Rus siyaseti'ne uyguladığı baskı nedeniyle, tahta Peter'in kızı Yelizaveta getirildi. Yelizaveta resime, mimariye, bilime önem verdi. Ama onun döneminde yapısal reforma gidilmedi. Onun döneminde 7 yıl savaşları olmuş, ve Rus Çarlığı'da Yelizaveta önderliğinde savaşa katılmıştır. Savaş, Ruslara askeri açıdan büyük bir zafer getirmişse de, politik yönden zayıf kalınmıştır. Yaklaşık 20 yıl tahtta kalmıştır. III. Petro ile evlenen bir Alman prensesi olan II. Katerina veya Büyük Katerina, Yelizaveta'ten sonra tahta getirildi. Katerina döneminde Ruslar Polonya ve Litvanya toprakları üzerinde siyasi kontrolünü genişletti. Ama askeri zaferlerin maliyeti altında ezilen köylü halk isyan etti. Katerina'nın "tüm toprak ağalarını asın" emri üzerine, çoğu asıldı. Ayrıca işkenceler etme ve öldürme suçundan üst düzey soylulardan olan Darya Nikolayevna Saltykova'nın toplum önünde yargılanması ve cezalandırılmasını emretti. Asillerin desteğini sağlamak için, hükümetine rağmen, serflerin ve diğer düşük sınıfların haklarını ve güçlerini arttırdı. Katerina, serfliğin sona ermesi gerektiğine inanıyordu. Bu işi biraz daha ileriye taşıyarak Nakaz'ında, yani Halkı bilgilendirme notunda serfler için "bizim kadar iyiler"dedi. Ama soylular bu durumu iğrenç olarak değerlendirdi. I. Katerina'nın ölümünden sonra bulunan belgeler'de, Katerina'nın Rusya'ya demokrasi getirme konusunda umutlu olduğunda gösterdi. Ama bu durumun Rus İmparatorluğu'nun böyle büyük bir olay için daha hazır olmadığını biliyordu. En büyük sorun, serflerdi. II. Katerina döneminde Osmanlı ile Karadeniz hakimiyeti için savaşıldı ve başarılı oldu.[5]
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ "В некотором царстве, в некотором государстве..." (Rusça). Journal Rodina. 8 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2009.
- ^ Dominic Lieven (2006). "The Cambridge History of Russia Volume II". Londra: Cambridge University Press. ss. giriş kısmı. ISBN 0-521-81529-0.
- ^ "Vernadsky V. Muscovite Tsardom. in 2 v. Moscow: Agraph, 2001" (Rusça). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2009.
- ^ Bekir Topaloğlu (2007). "İslam Ansiklopedisi". Türkiye Diyanet Vakfı. ss. s. 203. ISBN 975-389-455-4.
- ^ Tarih Wikia