Türkiye cumhurbaşkanı

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı
Cumhurbaşkanlığı arması
Cumhurbaşkanlığı forsu
Görevdeki Recep Tayyip Erdoğan 28 Ağustos 2014'ten tarihinden beri
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
Üyelik	Millî Güvenlik Kurulu
Resmî ikamet	Çankaya Köşkü (1923-2014) Cumhurbaşkanlığı Külliyesi (2014-günümüz)
Atadığı	Başbakan (Genel seçim sonuçlarına göre) Bakanlar (Başbakanın önerisi üzerine) Genelkurmay Başkanı (Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine) Devlet Denetleme Kurulu Başkanı Üniversite rektörleri Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı
Görev süresi	Beş yıl (en fazla 2 dönem)
Oluşum	29 Ekim 1923) (1923-10-29)
Açılışı yapan	Mustafa Kemal Atatürk
Vekil	TBMM Başkanı
Websitesi	tccb.gov.tr

Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı makamında

Türkiye Cumhurbaşkanı, Türkiye devletinin başıdır. Bu vasıfla Türkiye Cumhuriyeti'nin ve Türk halkının birliğini temsil eden cumhurbaşkanı; Anayasa'nın uygulanmasını ve devlet kurumlarının uyum içinde çalışmasını gözetir. Cumhurbaşkanlığı, Anayasa'nın 101. ila 107. maddelerinde düzenlenmiştir.

Cumhurbaşkanlığı makamı, 29 Ekim 1923'te cumhuriyetin ilanıyla kurulmuştur. Aynı gün yapılan oylamada Mustafa Kemal Paşa oy birliğiyle ilk reisicumhur seçilmiştir. Bu tarihten 29 Ağustos 2007'ye kadar, Kenan Evren dışındaki tüm cumhurbaşkanları Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilmiştir. 27 Mayıs Darbesi sonrası 1961 Anayasası ile cumhurbaşkanı olan kişinin partisi ile olan bağının kesilmesine karar verildi ve "partisiz cumhurbaşkanı" dönemi başladı. 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından Devlet Başkanı ve Millî Güvenlik Konseyi Başkanı sıfatlarıyla ülkeyi yönetmekte olan Evren, 1982 Anayasası'nın birinci geçici maddesi gereği Anayasa'nın halk oylamasıyla kabul edildiği 7 Kasım 1982 tarihinde Cumhurbaşkanı sıfatını kazanmıştır. 2007 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle cumhurbaşkanının genel oyla seçilmesine karar verilmiş; bu değişikliğin ardından yapılan 10 Ağustos 2014 tarihli ilk seçimlerde Recep Tayyip Erdoğan halk tarafından cumhurbaşkanı seçilmiştir. Erdoğan, 28 Ağustos 2014 tarihinden beri 12. Cumhurbaşkanı olarak görevini sürdürmektedir.

Cumhurbaşkanı, ayrıca Türkiye Büyük Millet Meclisi adına, Meclisin manevi varlığının ayrılmaz bir parçası olan Başkomutanlığı temsil etmektedir. Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığı görevi; savaş halinde, Cumhurbaşkanı adına, Genelkurmay Başkanı tarafından yerine getirilir. Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca atanan Genelkurmay Başkanı, barış zamanında da Silahlı Kuvvetlerin komutanlığını yürütür.

29 Ekim 2014 tarihi itibarıyla Çankaya Köşkü'nden taşınan Cumhurbaşkanlığının mevcut yerleşkesi, Atatürk Orman Çiftliğinde bulunan Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'dir.

Nitelikleri

Cumhurbaşkanının nitelikleri Anayasa'nın 101. maddesinde düzenlenmiştir. Bu nitelikler şunlardır:

• Kırk yaşını doldurmuş olmak
• Yükseköğrenim yapmak
• Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi olmak ya da milletvekili seçilebilme yeterliliğine sahip bir Türk vatandaşı olmak

Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.

Görev süresi

Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır ve bir kişi en fazla iki kez seçilebilir.

Seçim

Cumhurbaşkanının seçimi Anayasa'nın 102. maddesinde düzenlenmiştir. Seçim, mevcut cumhurbaşkanının görev süresi dolmadan önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halindeyse boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

Yeni cumhurbaşkanı göreve başlayana kadar, görev süresi dolan cumhurbaşkanının görevi devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.

Ant içmesi

Anayasanın 103. maddesine göre cumhurbaşkanı, görevine başlarken Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde aşağıdaki şekilde ant içer:

“	Cumhurbaşkanı sıfatıyla, Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve Milletin bölünmez bütünlüğünü, Milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma, anayasaya, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılaplarına ve laik cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma, milletin huzur ve refahı, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden ayrılmayacağıma, Türkiye Cumhuriyetinin şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve şerefim üzerine and içerim.	„

Görev ve yetkileri

Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri Anayasa'nın 104. maddesinde düzenlenmiştir.

Yasamaya ilişkin görev ve yetkileri

• Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapmak, Türkiye Büyük Millet Meclisini gerektiğinde toplantıya çağırmak
• Yasaları yayımlamak
• Yasaları yeniden görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne geri göndermek.
• Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaları gerekli gördüğü takdirde halk oylamasına sunmak
• Yasaların, kanun hükmündeki kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün; tümünün ya da belirli kısımlarının anayasaya biçim ya da esas yönünden aykırı olduğu gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak
• Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek

Yürütmeye ilişkin görev ve yetkileri

• Milletvekili sayısı en yüksek olan partinin genel başkanını veya oluşturulan koalisyonun önderini Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı olarak atamak ve istifasını kabul etmek
• Başbakanın önerisi ve izni üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek
• Gerekli gördüğünde Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek ya da Bakanlar Kurulunu başkanlığı altında toplantıya çağırmak
• Yabancı devletlere Türk Devleti'nin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyeti'ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek
• Uluslararası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak
• Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Başkomutanlığını temsil etmek
• Silahlı Kuvvetlerin kullanılmasına karar vermek
• Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine Genelkurmay Başkanı'nı atamak
• Millî Güvenlik Kurulunu toplantıya çağırmak
• Millî Güvenlik Kuruluna başkanlık etmek
• Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunun kararıyla sıkıyönetim ya da olağanüstü hal ilan etmek ve OHAL durumunda çıkan kanun hükmündeki kararnameleri onaylamak
• Kararnameleri imzalamak
• Sürekli hastalık, sakatlık ve yaşlılık sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek ya da kaldırmak
• Devlet Denetleme Kurulunun üyelerini ve Başkanını atamak,
• Devlet Denetleme Kuruluna inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak
• Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek
• Üniversite rektörlerini atamak

Yargıya ilişkin görev ve yetkileri

• Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek
• Danıştay üyelerinin dörtte birini seçmek
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilini seçmek
• Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini seçmek
• Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek

Diğer görev ve yetkileri

Cumhurbaşkanı, bunlardan başka Anayasa'da ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.

Sorumluluk ve sorumsuzluk hali

Cumhurbaşkanı'nın sorumluluk ve sorumsuzluk halleri anayasanın 105. maddesinde düzenlenmiştir.

Cumhurbaşkanının, Anayasa ve diğer yasalarda başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır. Bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur. Cumhurbaşkanının tek başına imzaladığı kararlar ve verdiği emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil hiçbir yargı mercilerine başvurulamaz.

Cumhurbaşkanı, ancak vatana ihanetten dolayı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte birinin önerisi üzerine ve üye tam sayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla suçlandırılarak Yüce Divan'a sevk edilebilir.

Daha fazla bilgi: [[:Cumhurbaşkanı'nın Yüce Divan'a sevki]]

Cumhurbaşkanı'na vekillik etme

Ana madde: Türkiye Cumhurbaşkanı Vekili

Cumhurbaşkanı'na vekalet etme Anayasa'nın 106. maddesinde düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı'nın hastalık ve yurt dışına çıkma gibi nedenlerle geçici olarak görevinden ayrılması durumlarında, görevine dönmesine kadar; ölüm, çekilme ya da başka bir nedenle Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması durumunda da yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Cumhurbaşkanlığı'na vekillik eder ve Cumhurbaşkanı'na ilişkin yetkileri kullanır.

Cumhurbaşkanlığı forsu ve arması

Ana madde: Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı arması

Cumhurbaşkanlığı arması ortasında sekiz uzun, sekiz kısa ışını bulunan sarı bir güneş ve onu çevreleyen on altı sarı yıldızdan oluşur. Cumhurbaşkanlığı forsu ise Türk bayrağının sol üst köşesine Cumhurbaşkanlığı armasının işlenmiş halidir.

Fors, cumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerde bayrak direğine çekilir; gece gündüz çekili kalır. Makam odasında çalışma masasının sol gerisine konur. İçinde bulunduğu arabanın sol önünde, tepesinde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir. Cumhurbaşkanlığı forsunun nasıl kullanılmaya başlanıldığına ilişkin resmi bir kayıt yoktur. Ancak 1922 tarihli bir fotoğrafta, Atatürk’ün İzmir’e giderken kullandığı otomobiline bugünkü forsa benzer bir flamanın takıldığı görülmektedir. Bu flama şu an Anıtkabir'deki Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nde sergilenmektedir.

Fors ve armadaki güneşin sonsuzluğu ve bu özelliği ile Türkiye Cumhuriyeti’ni, on altı yıldızınsa tarihteki bağımsız on altı büyük Türk devletini simgelediği kabul edilir. İlk kez 1969 yılında, Harita Yüzbaşı Akib Özbek'in Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu ve Taşıdığı Anlam adlı kitabında ortaya atılan bu görüş ilerleyen yıllarda armanın resmi anlamı olarak benimsenmiştir. Başka bir görüşe göreyse on altı yıldızdan dokuzu Orta Asya Türklerinin sancaklarında kullandığı dokuz tuğu, kalan yedi yıldızsa Anadolu Türklerinin sancaklarında kullandıkları 7 tuğu temsil etmektedir.

Armadaki on altı yıldızın simgelediği kabul edilen Türk devletleri şunlardır:

1. Büyük Hun İmparatorluğu
2. Batı Hun İmparatorluğu
3. Avrupa Hun İmparatorluğu
4. Ak Hun İmparatorluğu
5. Göktürk İmparatorluğu
6. Avar İmparatorluğu
7. Hazar Kağanlığı
8. Uygur Devleti
9. Karahanlılar Devleti
10. Gazne Devleti
11. Büyük Selçuklu İmparatorluğu
12. Harezmşahlar Devleti
13. Altın Orda Devleti
14. Büyük Timur İmparatorluğu
15. Babür İmparatorluğu
16. Osmanlı İmparatorluğu

Cumhurbaşkanları

Ana madde: Türkiye cumhurbaşkanları listesi

Sıra	Cumhurbaşkanı		Görev başlangıcı	Görev bitişi	Dönem	Önceki görevi	Notlar
1		Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938)	29 Ekim 1923	10 Kasım 1938	1 (1923)	Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı (1920-1923)	Cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanıydı.
					2 (1927)
					3 (1931)
					4 (1935)
–		Mustafa Abdülhalik Renda (1881-1957) Vekâleten	10 Kasım 1938	11 Kasım 1938	–	Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı (1935-1946)	Vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Cumhuriyet Halk Partisi üyesiydi.
2		İsmet İnönü (1884-1973)	11 Kasım 1938	22 Mayıs 1950	5 (1938)	Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı (1925-1937)	Cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanıydı.
					6 (1939)
					7 (1943)
					8 (1946)
3	Dosya:Celal Bayar (cropped).jpg	Celâl Bayar (1883-1986)	22 Mayıs 1950	27 Mayıs 1960	9 (1950)	Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı (1937-1939)	Cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Demokrat Parti üyesiydi.
					10 (1954)
					11 (1957)
–	Dosya:Cemal Gürsel (1).jpg	Cemal Gürsel (1895-1966)	27 Mayıs 1960	25 Ekim 1961	–	Türk Kara Kuvvetleri Komutanı (1958-1960)	27 Mayıs Darbesi'yle göreve gelip askerî yönetim boyunca başbakanlık ve devlet başkanlığı yaptı. TBMM yeniden açılınca cumhurbaşkanlığına seçildi.
4			26 Ekim 1961	2 Şubat 1966	12 (1961)
–		İbrahim Şevki Atasagun (1899-1984) Vekâleten	2 Şubat 1966	28 Mart 1966	—	Cumhuriyet Senatosu Başkanı (1965-1970)	Vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde bağımsızdı.
5		Cevdet Sunay (1899-1982)	28 Mart 1966	28 Mart 1973	13 (1966)	Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı (1960-1966)	Cumhurbaşkanlığı öncesinde asker ve bağımsızdı.
-	Dosya:Tekin Arıburun.gif	Tekin Arıburun (1903-1993) Vekâleten	28 Mart 1973	6 Nisan 1973	–	Cumhuriyet Senatosu Başkanı (1970-1977)	Vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Adalet Partisi üyesiydi.
6		Fahri Korutürk (1903-1987)	6 Nisan 1973	6 Nisan 1980	14 (1973)	Türk Deniz Kuvvetleri Komutanı (1957-1960)	Cumhurbaşkanlığı öncesinde asker ve bağımsızdı.
–		İhsan Sabri Çağlayangil (1908-1993) Vekâleten	6 Nisan 1980	12 Eylül 1980	—	Cumhuriyet Senatosu Başkanı (1979-1980)	Vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Adalet Partisi üyesiydi.
–	Dosya:Kenan Evren.jpg	Kenan Evren (1917-2015)	12 Eylül 1980	9 Kasım 1982	–	Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı (1978-1983)	12 Eylül Darbesi'yle göreve gelip askerî yönetim boyunca devlet başkanlığı yaptı. 1982 Anayasası'nın birinci geçici maddesi gereği Anayasa'nın halk oylamasında kabulüyle cumhurbaşkanı oldu.
7			9 Kasım 1982	9 Kasım 1989	15 (1982)
8		Turgut Özal (1927-1993)	9 Kasım 1989	17 Nisan 1993	16 (1989)	Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı (1983-1989)	Cumhurbaşkanı olmadan önce Anavatan Partisi Genel Başkanıydı.
–	Dosya:Hüsamettin cindoruk.jpg	Hüsamettin Cindoruk (1933-) Vekâleten	17 Nisan 1993	16 Mayıs 1993	–	Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı (1991-1995)	Vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptığı dönemde Doğru Yol Partisi üyesiydi.
9		Süleyman Demirel (1924-2015)	16 Mayıs 1993	16 Mayıs 2000	17 (1993)	Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı (1991-1993)	Cumhurbaşkanı olmadan önce Doğru Yol Partisi üyesiydi.
10		Ahmet Necdet Sezer (1941-)	16 Mayıs 2000	28 Ağustos 2007	18 (2000)	T.C. Anayasa Mahkemesi Başkanı (1998-2000)	Cumhurbaşkanı olmadan önce sivil ve bağımsızdı.
11		Abdullah Gül (1950-)	28 Ağustos 2007	28 Ağustos 2014	19 (2007)	Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı (2003-2007)	Cumhurbaşkanı olmadan önce Adalet ve Kalkınma Partisi üyesiydi.
12		Recep Tayyip Erdoğan (1954-)	28 Ağustos 2014	Görevde	20 (2014)	Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı (2003-2014)	Cumhurbaşkanı olmadan önce Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanıydı. 21 Mayıs 2017'de tekrar Genel Başkan oldu.