Falkland Adaları: Revizyonlar arasındaki fark

Koordinatlar: 51°42′G 57°51′B / 51.700°G 57.850°B / -51.700; -57.850
Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Mavrikant Bot (mesaj | katkılar)
-Kaynaksız şablonu, 3 adet kaynak var
düzeltme AWB ile
146. satır: 146. satır:
=== Adaların keşfi ===
=== Adaların keşfi ===


Aidiyeti oldukça tartışmalı olan adaların keşfi de [[Portekiz]]liler, [[İspanyol]]lar ve [[İngiliz]]ler tarafından sahiplenilmektedir. İngiliz [[seyrüsefer]]ci [[John Davis]] 1592'de adaları gördüğünü iddia eder ancak adaların ilk kez 1600 yılı civarlarında [[Hollandalı]] [[Sebald de Weert]] tarafından (görerek) keşfedildiği bilgisi günümüzde tartışmasızdır.<ref name=Britannica>{{BritannicaDVD|Falkland Islands|2011}}</ref>
Aidiyeti oldukça tartışmalı olan adaların keşfi de [[Portekiz]]liler, [[İspanyol]]lar ve [[İngiliz]]ler tarafından sahiplenilmektedir. İngiliz [[seyrüsefer]]ci [[John Davis]] 1592'de adaları gördüğünü iddia eder ancak adaların ilk kez 1600 yılı civarlarında [[Hollandalılar|Hollandalı]] [[Sebald de Weert]] tarafından (görerek) keşfedildiği bilgisi günümüzde tartışmasızdır.<ref name=Britannica>{{BritannicaDVD|Falkland Islands|2011}}</ref>


İngiliz kaptan [[John Strong]] 1690'da adalara bilinen, ilk kayıtlı ayak basmayı gerçekleştirmiştir. Strong, iki ana ada arasındaki kanalı Britanyalı denizci [[Viscount Falkland]]'ın adına ''Falkland'' olarak adlandırılmıştır. Daha sonra bu ad tüm ada grubunun adı olarak kullanılmaya başlanmıştır.<ref name="Britannica"/>
İngiliz kaptan [[John Strong]] 1690'da adalara bilinen, ilk kayıtlı ayak basmayı gerçekleştirmiştir. Strong, iki ana ada arasındaki kanalı Britanyalı denizci [[Viscount Falkland]]'ın adına ''Falkland'' olarak adlandırılmıştır. Daha sonra bu ad tüm ada grubunun adı olarak kullanılmaya başlanmıştır.<ref name="Britannica"/>


[[Fransız]] seyrüseferci [[Louis-Antoine de Bougainville]] adalardaki ilk yerleşkeyi 1764'te Doğu Falkland'da kurdu ve adalara ''Malovine'' adını verdi. 1765'te Batı Falkland'a ilk yerleşenler ise İngilizler oldu. 1767 yılında İspanyollar doğudaki yerleşkeyi Fransızlardan satın aldılar ve 1770'te İngilizleri adalardan atmayı başardılar. Britanya İmparatorluğu savaş tehdidi ile Batı Falkland'ı 1771'de geri aldı ancak ekonomik nedenlerle -hakimiyet iddiasından vazgeçmeden- adalardan çekilmek zorunda kaldı. İspanyollar Doğu Falkland'a yeniden yerleştiler ve adayı ''Soledad'' olarak adlandırdılar.<ref name="Britannica"/>
[[Fransızlar|Fransız]] seyrüseferci [[Louis-Antoine de Bougainville]] adalardaki ilk yerleşkeyi 1764'te Doğu Falkland'da kurdu ve adalara ''Malovine'' adını verdi. 1765'te Batı Falkland'a ilk yerleşenler ise İngilizler oldu. 1767 yılında İspanyollar doğudaki yerleşkeyi Fransızlardan satın aldılar ve 1770'te İngilizleri adalardan atmayı başardılar. Britanya İmparatorluğu savaş tehdidi ile Batı Falkland'ı 1771'de geri aldı ancak ekonomik nedenlerle -hakimiyet iddiasından vazgeçmeden- adalardan çekilmek zorunda kaldı. İspanyollar Doğu Falkland'a yeniden yerleştiler ve adayı ''Soledad'' olarak adlandırdılar.<ref name="Britannica"/>


İspanyollar 1829'da adaları Lois Vernet'in başkanlığında bir hükümete ve Arjantinli halka bıraktılar. Lois Vernet hükümeti 1831'de karasularını ihlal eden Amerikan gemilerine el koyunca [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] misilleme olarak bölgeye savaş gemileri yolladı. 1833'te bir İngiliz keşif heyeti Falkland'a yaptığı sefer sırasında bölgede kalmakta direten Arjantinlileri ortadan kaldırarak, İngilizleri Falkland'a yerleştirdi. Her ne kadar iki taraf da yıllarca adalar üzerindeki hak iddiasını sürdürdüyse de çeşitli anlaşmalarla silahlı mücadeleden kaçınılmaya çalışıldı. Bölgede meydana gelen ilk silahlı çatışma olan Birinci Falkland Savaşı, Alman ve İngiliz savaş gemilerinin birbirlerini takip ederken meydana gelen çatışmadır. Savaşta Almanlar Scharhorst, Gneisenau, [[Nürnberg]] ve [[Leipzig]] savaş gemilerini kaybettiler. Savaş kesinlikle adaları ele geçirmek gayesiyle yapılmamıştı.
İspanyollar 1829'da adaları Lois Vernet'in başkanlığında bir hükümete ve Arjantinli halka bıraktılar. Lois Vernet hükümeti 1831'de karasularını ihlal eden Amerikan gemilerine el koyunca [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] misilleme olarak bölgeye savaş gemileri yolladı. 1833'te bir İngiliz keşif heyeti Falkland'a yaptığı sefer sırasında bölgede kalmakta direten Arjantinlileri ortadan kaldırarak, İngilizleri Falkland'a yerleştirdi. Her ne kadar iki taraf da yıllarca adalar üzerindeki hak iddiasını sürdürdüyse de çeşitli anlaşmalarla silahlı mücadeleden kaçınılmaya çalışıldı. Bölgede meydana gelen ilk silahlı çatışma olan Birinci Falkland Savaşı, Alman ve İngiliz savaş gemilerinin birbirlerini takip ederken meydana gelen çatışmadır. Savaşta Almanlar Scharhorst, Gneisenau, [[Nürnberg]] ve [[Leipzig]] savaş gemilerini kaybettiler. Savaş kesinlikle adaları ele geçirmek gayesiyle yapılmamıştı.

Sayfanın 19.55, 17 Nisan 2017 tarihindeki hâli

Falkland Adaları
Falkland Islands
Falkland Adaları
Falkland Adaları haritadaki konumu
BaşkentStanley
Resmî dil(ler)İngilizce
HükûmetMeşrutî monarşi ile yönetilen Parlamenter Özerk Yönetim
II. Elizabeth
• Vali
Colin Roberts
• Başkan
Keith Padgett
• BK sorumlu bakan
Hugo Swire milletvekili
Tarihçe 
1833
1841
1981
2002
2009
Yüzölçümü
• Toplam
12.200 km2 (162..)
• Su (%)
0
• Yoğunluk
0.26/km2[1] (241..)
GSYİH (SAGP)2007 tahminî
• Toplam
$164.5 milyon[2] (222..)
• Kişi başına
$55,400[2] (10..)
Gini (2010)34.17
orta · 64..
İGE (2010)0.874
çok yüksek · 20..
Para birimiFalkland poundu (FKP)
Zaman dilimiUTC-3 (FASZ)
Trafik akışısol
Telefon kodu+500
ISO 3166 koduFK
İnternet alan adı.fk

Falkland Adaları (Şablon:Dil-en, Şablon:Dil-es Şablon:IPA-es) Güney Atlas Okyanusu'nda Patagonya'nın 480 km doğusunda bulunan takımadalar. Yaklaşık 12.000 km²'lik yüzölçümüne sahip olan takımada Doğu Falkland, Batı Falkland ve 776 küçük adadan meydana gelir. Britanya Denizaşırı Toprakları'ndan biri olan Falkland Adaları içişlerinde serbest, dışişlerinde ve savunmada ise Birleşik Krallık'a bağlıdır. Adalar'ın başkenti Doğu Falkland'daki Stanley'dir. Birleşik Krallık, Arjantin'in adalar üzerindeki taleplerine rağmen 1833'te egemenliğini ilan etmiştir.

Falkland'ın keşfedilmesi ve ardından kolonizasyonu Avrupalılar açısından oldukça tartışmalı bir dönemdir. Çeşitli dönemlerde adalar Fransız, Britan, İspanyol ve Arjantin yerleşimlerine sahne olmuştur. Nisan 1982'de Arjantin güçleri adaları işgal etse de iki ay sonra Falkland Savaşı sonucunda Birleşik Krallık egemenliğini yeniden kurmuştur.

Askeri personel dışında 2932 kişilik nüfusa[1] sahip adalardaki nüfusun çoğu Britanya kökenli Falkland Adalılar'dır. Diğer önemli etnik gruplar Fransızlar, Cebelitarıklılar ve İskandinavlar'dır. Birleşik Krallık, Saint Helena ve Şili'den göçenler neticesinde nüfusun azalması önlenmektedir. Resmi ve en çok konuşulan dilin İngilizce olduğu adaların halkı 1983 Britanya Vatandaşlığı Yasası'nın bir sonucu olarak Birleşik Krallık vatandaşıdır.

Antartinaaltı okyanusal ve tundra iklimlerinin buluştuğu yerde bulunan adalarda 700 metreye ulaşan dağ zincirleri bulunur. Diğer bölgelerden getirilen kuş türlerinin adaya yerleşmesi neticesinde yaşanan rekabet sonucu yavrulamalarında azalma görülse de adalar büyük bir kuş popülasyonunu barındırır. Adaların en önemli ekonomik faaliyetleri balıkçılık, turizm, koyun çiftlikleri ve yüksek kalitede yün ihracıdır. Falkland Adaları Hükümeti tarafından lisanslandırılan petrol arama faaliyetleri Arjantin'le yaşanan kıta sahanlığı sorunu neticesinde tartışmalıdır.

Tarihçe

Adaların keşfi

Aidiyeti oldukça tartışmalı olan adaların keşfi de Portekizliler, İspanyollar ve İngilizler tarafından sahiplenilmektedir. İngiliz seyrüseferci John Davis 1592'de adaları gördüğünü iddia eder ancak adaların ilk kez 1600 yılı civarlarında Hollandalı Sebald de Weert tarafından (görerek) keşfedildiği bilgisi günümüzde tartışmasızdır.[3]

İngiliz kaptan John Strong 1690'da adalara bilinen, ilk kayıtlı ayak basmayı gerçekleştirmiştir. Strong, iki ana ada arasındaki kanalı Britanyalı denizci Viscount Falkland'ın adına Falkland olarak adlandırılmıştır. Daha sonra bu ad tüm ada grubunun adı olarak kullanılmaya başlanmıştır.[3]

Fransız seyrüseferci Louis-Antoine de Bougainville adalardaki ilk yerleşkeyi 1764'te Doğu Falkland'da kurdu ve adalara Malovine adını verdi. 1765'te Batı Falkland'a ilk yerleşenler ise İngilizler oldu. 1767 yılında İspanyollar doğudaki yerleşkeyi Fransızlardan satın aldılar ve 1770'te İngilizleri adalardan atmayı başardılar. Britanya İmparatorluğu savaş tehdidi ile Batı Falkland'ı 1771'de geri aldı ancak ekonomik nedenlerle -hakimiyet iddiasından vazgeçmeden- adalardan çekilmek zorunda kaldı. İspanyollar Doğu Falkland'a yeniden yerleştiler ve adayı Soledad olarak adlandırdılar.[3]

İspanyollar 1829'da adaları Lois Vernet'in başkanlığında bir hükümete ve Arjantinli halka bıraktılar. Lois Vernet hükümeti 1831'de karasularını ihlal eden Amerikan gemilerine el koyunca ABD misilleme olarak bölgeye savaş gemileri yolladı. 1833'te bir İngiliz keşif heyeti Falkland'a yaptığı sefer sırasında bölgede kalmakta direten Arjantinlileri ortadan kaldırarak, İngilizleri Falkland'a yerleştirdi. Her ne kadar iki taraf da yıllarca adalar üzerindeki hak iddiasını sürdürdüyse de çeşitli anlaşmalarla silahlı mücadeleden kaçınılmaya çalışıldı. Bölgede meydana gelen ilk silahlı çatışma olan Birinci Falkland Savaşı, Alman ve İngiliz savaş gemilerinin birbirlerini takip ederken meydana gelen çatışmadır. Savaşta Almanlar Scharhorst, Gneisenau, Nürnberg ve Leipzig savaş gemilerini kaybettiler. Savaş kesinlikle adaları ele geçirmek gayesiyle yapılmamıştı.

İhtilaflı ve savaşla geçen yıllar

20. yüzyılın ilk yarısı içinde taraflar iddia ve taleplerini sürdürürken, bir sonuca varılamıyordu. Milletlerarası Adalet Divanının selahiyetinin Arjantin tarafından tanınmaması üzerine, Divan da bölge hakkında hakemlik yapmayı reddetti. 1964'te Arjantin, BM'nin Sömürgeler Komisyonundan kanunun aracısız olarak iki toplumlu görüşmelerle sürdürülmesini istedi. Ancak her iki tarafın da taleplerinde kesin fikirli olması, bu girişimin de sonuçsuz kalmasına sebep oldu. 1977'de bu statüdeki görüşmeler tekrar başladı. 1980'de İngiltere, ada halkının fikirlerini sorarak, İngiliz yönetiminin devamının arzu edildiğini Arjantin'e bildirdi.

1982'de Arjantin'deki siyasî durum sebebiyle bölgede ikinci bir savaş meydana geldi. 19 Mart'ta Falkland'a bağlı olan Güney Georgia, 2 Nisan'da da Falkland Arjantinliler tarafından işgal edildi. 20 günlük bir seyirden sonra, bölgeye ulaşan İngilizler tarafından 25 Nisan'da Güney Georgia'dan çıkarıldılar. Arjantinliler'in elinde bulunan Falkland'a ilk saldırı ise 4 Mayıs'ta havadan yapıldı. Ertesi gün Arjantin Cumhurbaşkanı Leopoldo Galtieri bu saldırıda çok büyük kayıp verdiklerini açıkladı. 2 Mayıs'ta da bir İngiliz denizaltısı, Falkland adalarından 350 km uzaklıkta bulunan bir Arjantin kruvazörünü batırarak, 350 denizcinin ölümüne yol açmıştı. Çeşitli arabuluculuk teşebbüsleri sonuçsuz kaldı. 15 Mayıs'ta, Batı Falkland'daki bir havaalanına saldıran İngilizler 29 Mayıs'ta Doğu Falkland'daki Ghose Freen'i ele geçirdi. Sonunda Arjantin birlikleri teslim oldu.

Savaş sırasında ve sonunda hem İngiltere hem de Arjantin'de çeşitli kabine değişiklikleri meydana geldi. Savaşın baş sorumlusu olarak itham edilen Arjantin Cumhurbaşkanı Galtieri kısa bir süre için tutuklanırken, Birleşik Krallık'ta Thatcher hükümeti yaklaşan seçimler öncesinde büyük bir prestij kazanmış oldu.

Fizikî yapı

Falklandlar fizikî yapı bakımından genellikle dağlıktır. Batı Falkland'ın en yüksek noktası olan Adam Tepesi, Doğu Falkland'ın en yüksek yeri Viskorne Tepesi (705 m) ile aynı yüksekliktedir. Kıyılar genellikle kayalık ve girintili çıkıntılıdır. Med-Cezir hadisesi kıyıların şekillenmesinde büyük rol oynamıştır. Yine kıyıların oyulmasında önemli bir sebep de buzullar olmuştur. Falkland'a serin ve nemli okyanus iklimi hakimdir. Yıllık yağış 600 mm'nin üzerinde, yıllık sıcaklık ortalaması ise 10 °C civarındadır. Nemli iklim ve kuvvetli okyanus rüzgârları arazinin kıraç bir durum arz etmesine sebep olmuşlardır. Bitki örtüsüne insan boyunda Tusso otları hakim olmakla birlikte, söğüt ve kayın ağaçları da görülür.

Ekonomi

Falkland'da yaşayan 2105 kişinin yarısından fazlası Port Stanley'de oturmaktadır. Halk tamamen İngiliz asıllıdır. Koyunculuk ve balık avcılığı ile uğraşılır. Ekonominin dayandığı en büyük kaynak koyun besiciliğidir. Büyük çiftliklerde toplam bir milyon kadar hayvan bulunur. Tabii kaynak olarak son senelerde bulunan petrol sayılabilir. Falkland'a bağlı Georgia da önemli bir balina av üssüdür. Şehirlerin birbirlerine iyi olarak nitelendirilemeyecek kara yollarıyla bağlı olduğu Falkland'da dış ulaşım genellikle hava yoluyla sağlanır.

Adaların yönetimi

Adalar Kraliçe tarafından tayin edilen ve bir kısmı da seçilen, idare ve kanun koyma yetkisine sahip bir idare heyeti tarafından yönetilir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c "Falkland Islands Census 2012: Headline results" (PDF). Falkland Islands Government. 10 September 2012. 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 December 2012. 
  2. ^ a b "Falkland Islands (Islas Malvinas)". Central Intelligence Agency. 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 July 2013. 
  3. ^ a b c "Falkland Islands." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2011.