III. Ahmed: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
k 88.225.8.229 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Nushirevan11 tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
Vitruvian (mesaj | katkılar)
98. satır: 98. satır:
== Ailesi ==
== Ailesi ==
=== Eşleri ===
=== Eşleri ===
#Emetullah Kadın<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 415</ref>
# Emetullah Banu Baş Kadınefendi
#Ümmü Gülsüm<ref name=":1">Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 421</ref>
# Rukiyye Kadınefendi
#Hatem Kadın<ref name=":0" />
# [[Emine Mihrişah Sultan|Emine Mihr-î-Şah Kadınefendi]]
#Hüsnüşah Kadın<ref name=":2">Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 420</ref>
# Hatice Kadınefendi
#Hatice Kadın<ref name=":2" />
# Şâhin Kadınefendi
#Şermi Rabia Kadın<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 418</ref>
# [[Rabia Şermi Sultan|Rabia Şermi Kadınefendi]]
#Zeynep Kadın<ref name=":1" />
# Emine Muşalli Kadınefendi
#Şahin Kadın<ref name=":1" />
# Zeyneb Kadınefendi
#Şayeste Kadın<ref name=":1" />
# Gülşen Kadınefendi
#Ayşe Behri Kadın<ref name=":0">Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 419</ref>
# Fatma Kadınefendi
#Fatıma Hümaşah<ref name=":2" />
# Ümmügülsüm Kadınefendi
#Musli Kadın<ref name=":0" />
# Hüsn-ü-Şâh Kadınefendi
#Mihri Şah<ref>Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 416</ref>
# Fatma Hüma Şah Kadınefendi
#Gülşen Kadın<ref name=":2" />
# Hürrem Kadınefendi
#Hurrem Kadın<ref name=":2" />
# Meyli Kadınefendi
#Meyli Kadın<ref name=":2" />
# Nazife Kadınefendi
#Ru­kiye Kadın<ref name=":0" />
# Nijad Kadınefendi
#Nazife Kadın<ref name=":2" />
# Hanife Kadınefendi
#Nejat Kadın<ref name=":2" />
# Ayşe Buhari Hânımefendi
#Sadık Kadın<ref name=":2" />
# Şayeste Hânımefendi
#Hanife Kadın<ref name=":1" />
# Hatem Hânımefendi
# Hafsa Hanımefendi
# Yenihan Şah Hanımefendi


=== Erkek çocukları ===
=== Erkek çocukları ===

Sayfanın 17.10, 10 Ocak 2017 tarihindeki hâli

III. Ahmed
İslâm Halifesi
İki Kutsal Caminin Hizmetkârı
Sultan III. Ahmed Han
23. Osmanlı Padişahı
Hüküm süresi22 Ağustos 1703 – 1 Ekim 1730
Önce gelenII. Mustafa
Sonra gelenI. Mahmud
Doğum30 Aralık 1673(1673-12-30)
Dobriç, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm24 Haziran 1736 (62 yaşında)
İstanbul
Eş(ler)iEmine Mihrişah Sultan
Rabia Şermi Kadın
Meyli Sultan
Çocuk(lar)ıIII. Mustafa
I. Abdülhamid
Şehzade Numan
HanedanOsmanlı Hanedanı
BabasıIV. Mehmed
AnnesiEmetullah Râbi'a Gülnûş Sultan
Diniİslam
MeslekŞair
Hattat
Müzehhip
İmza
III. Ahmed (Levni)
Lale Devri'nde Sultan Ahmed, 1720

III. Ahmed, divan edebiyatındaki mahlasıyla Necib (d. 30 Aralık 1673, Dobriç – ö. 1 Temmuz 1736, İstanbul), 23. Osmanlı padişahı, 102. İslam halifesi ve Lale Devri padişahıdır.

Babası Sultan IV. Mehmed, annesi Meh-Pâre Emetullah (Ümmetullah) Râbi'a Gül-Nûş Sultân'dır. Annesi Giritlidir. Sultan II. Mustafa'nın öz kardeşi olan Sultan III. Ahmed, iyi bir tahsil ve terbiye görmüş, ünlü hocalardan dersler almıştı.

Sultan III. Ahmed, ağabeyi Sultan II. Mustafa'nın tahttan indirilmesi üzerine 22 Ağustos 1703 tarihinde 30 yaşında iken Edirne'de tahta geçti. Osmanlı Devleti açısından önemli bir yere sahip olan Lale Devri boyunca padişahlık yapan Sultan III. Ahmed, hâttat ve şâirdi. "Necib" mahlasıyla şiirler yazdı. Ayrıca Musiki ile de yakından ilgileniyordu. Divan şairlerinden Urfalı Nâbi Efendi'nin hem kendisini hem de şiirlerini çok severdi.

Gençliği diğer Osmanlı şehzadelerine göre bir hayli serbest geçti. Şehzadelerin öldürülmesi geleneği kalktığından, rahat bir hayat sürdü. İstediği her şeyle ilgilendiği için bilgisi de, görgüsü de arttı. Avrupa'daki gelişmeleri inceleme fırsatı buldu ve matbaanın Osmanlı Devletine gelmesi için çok çaba sarf etti. 27 yıl gibi uzun bir süre tahtta kalan Sultan III. Ahmed, çıkan Patrona Halil İsyanı sonucunda, 1 Ekim 1730 tarihinde padişahlıktan çekilmek zorunda kaldı.

Sultan III. Ahmed'in padişahlığının ilk günleri, tamamen disiplinden çıkmış yeniçerileri yatıştırma gayretleri ile geçti. Ancak kendisini padişah yapan yeniçerilere karşı etkili olamadı. Sultan III. Ahmed'in sadrazamlığa getirdiği Çorlulu Ali Paşa, ona idari konularda yardımcı olmaya çalıştı, hazine için yeni düzenlemelerde bulundu ve Sultan III. Ahmed'e rakipleriyle mücadelesinde destek oldu.

Sultan III. Ahmed zamanında Rusya ile olan ilişkilerde gerginlik yaşandı. Bunun sebebi Rusya'nın Orta Asya üzerinde yayılma siyaseti izlemesi, Balkanlar'daki toplumları Slavlaştırmaya çalışması, açık ve sıcak denizlere inmek istemesiydi.

III. Ahmed ve I. Mahmud döneminde ilköğretim zorunlu hale getirilmiştir.

Saltanatı dönemindeki önemli olaylar

Prut Savaşı

Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa yönetimindeki ordu Kırım Hanlığı ordusunun desteğiyle Rusları Prut nehri kıyısında kıstırdılar ve yendiler. Prut Savaşı denilen bu savaşı Osmanlıların kazanması üzerine "21 Temmuz 1711" tarihinde Prut Antlaşması imzalandı. Antlaşmanın koşulları şunlardır: 1. Azak Kalesi Osmanlılara geri verilecek. (Karadeniz tekrar Osmanlı gölü haline geldi.) 2. Ruslar İstanbul'da daimi elçi bulundurmayacaklar. 3. İsveç Kralı Şarl'ın serbestçe ülkesine dönmesine izin vereceklerdi 4. Ruslar Lehistan'ın içişlerine karışmayacaklardı.

Rusya, Osmanlı Devleti ile mücadelesinde kendi lehine bir zemin yaratmak istiyordu. Osmanlı Devleti içinde yaşayan Ortodoks toplumları kışkırtarak Osmanlı Devleti'ni zayıflatacak ve yapacağı savaşlarda daha önce kaybettiği toprakları geri alacaktı. Eflak ve Boğdan Beylerini Osmanlılara karşı kışkırtan Rus Çarı Deli Petro, Poltava Savaşı'nda (28 Haziran 1709), İsveç Kralı XII. Karl'ı ("Demirbaş Şarl") yenince, Demirbaş Şarl Osmanlılara sığınarak 1 şubat 1713'e kadar beş yıl süre ile Bender'de mülteci olarak kaldı. İsveç Kralını kovalayan Rus birliklerinin Osmanlı topraklarına akınlar düzenlemesi üzerine, Osmanlı Devleti Rusya'ya karşı savaş ilan etti (1711).

Sadrazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa Fransız elçisini kabul ediyor, Jean-Baptiste van Mour, 17 Ekim 1724

Sadrazamlığa getirilen Baltacı Mehmet Paşa, 100.000 kişilik bir orduyla Tuna'yı geçerek Eflak'a girerken, Osmanlı donanması da Karadeniz'e açıldı. Osmanlı kuvvetleri, Kırım Ordusunun da desteği ile Rus birliklerini Prut Nehri kıyısında çember içine aldılar. O an için kurtuluş imkânı bulunmayan Rus Çarı Deli Petro, Moskova'ya bir mektup yazarak durumun zorluğunu ve ümitsizliğini anlattı. Çariçe Birinci Katarina araya girerek Osmanlı Devleti'ne barış teklifinde bulundu. Hem Kırım Hanı, hem de İsveç Kralı saldırıya geçilip Rus ordusunun yok edilmesini savunuyorlardı. Ancak Baltacı Mehmet Paşa, yeniçerilere güvenmiyordu.

Kuşatma sırasında yeni bir kutsal ittifakın oluşturulabileceği düşüncesine sahip olan ve Osmanlı ordusunun çok yıpranacağı endişesini taşıyan Baltacı Mehmet Paşa barış yapılmasını kabul etti (21 Temmuz 1711). İmzalanan Prut Antlaşması ile Azak Kalesi Osmanlılara geri verildi. Ruslar, İstanbul'da devamlı bir elçi bulundurmayacak ve İsveç Kralı Şarl'ın serbestçe ülkesine dönmesine izin vereceklerdi.

Osmanlı Devleti kazandığı bu başarıdan sonra, daha önce kaybedilen Mora yarımadasını da geri almak istiyordu. Venedikli korsanların Osmanlı ticaret gemilerine saldırmaları ve Mora halkının Osmanlı Devletinin yönetimi altına girmeyi istemesi Venediklilere savaş açılmasına neden oldu (8 Aralık 1714). Silahtar Ali Paşa, Modon, Koron ve Navarin'i alarak Mora'yı fethetti (22 Ağustos 1715).

1715-1718 Osmanlı-Avusturya-Venedik Savaşı ve Pasarofça Antlaşması

III. Ahmed enderunlulara altın para atarken

Avusturya'nın Karlofça Antlaşması gereğince Mora'nın Venediklilere geri verilmesini istemesi üzerine, Avusturya'ya da savaş açıldı. Sadrazam Damat Silahtar Ali Paşa Osmanlı ordusu ile birlikte Macaristan'a girdi. Petrovaradin Muharebesi'nde Savoy Prensi Eugen komutasındaki Avusturya ordusu Osmanlı kuvvetlerini bozguna uğrattı (5 Ağustos 1716) ve Sadrazam Silahtar Ali Paşa şehit düştü. Bu bozgundan sonra 18 Ağustos 1717 tarihinde Belgrad düşman eline geçti. Silahtar Ali Paşa'nın yerine sadrazamlığa getirilen Damat İbrahim Paşa barış teklif etti. Yapılan Pasarofça Antlaşmasına göre yukarı Sırbistan, Belgrad ve Banat yaylası Avusturya'ya, Dalmaçya, Bosna ve Arnavutluk kıyıları Venedik'e verildi, Mora Yarımadası Osmanlılarda kaldı (1 Temmuz 1718).

Pasarofça Antlaşması'na göre Osmanlı sınırları(1718)

1724 yılında İran'da taht kavgaları başlamıştı. Bu durumdan yararlanarak İran'ı ele geçirmek isteyen Rusya harekete geçti. İran'ın Rusya'nın eline geçmesini istemeyen Osmanlı Devleti İran'a sefer düzenledi. Ruslarla yapılan İstanbul Antlaşmasına göre Azerbaycan'da alınan yerler Osmanlılarda kalacak, Derbent, Bakü ve Dağıstan Ruslara bırakılacaktı.

Lâle Devri

1718 yılında imzalanan Pasarofça Antlaşmasından sonra Osmanlı Devletinde yeni bir dönem başlamıştı. 1730 yılındaki Patrona Halil İsyanına kadar, 12 yıl süren bu döneme Lale Devri denir. Sultan III. Ahmet ve Damat İbrahim Paşa barışçı bir siyasetten yanaydılar. Lale Devri de bu barışçı politikaların bir ürünü olarak ortaya çıkmıştı.

III. Ahmed'in oğullarının sünnetinin 14. gün şenliklerinde oynayan köçekler.(Surname-i Vehbi, 1720)

Lale Devri'nde edebiyat, kültür ve sanat alanında gelişmeler olduğu gibi, teknik konularda da Avrupalı devletlerden etkilenilerek bazı yenilikler gerçekleştirildi. Bu dönemde Avrupa'ya ilk kez geçici elçiler gönderildi. 1727 yılı ortalarında Osmanlı Devletinde de matbaa kurulması için düzenlenen padişah fermanı üzerine, Paris Elçisi 28 Mehmet Çelebi'nin oğlu Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika ilk matbaayı kurdular (16 Aralık 1727).

Lale devrinde Yalova'da bir kâğıt fabrikası kuruldu. İstanbul'da sık sık çıkan yangınları daha hızlı kontrol altına almak için, yeniçeriler içinden bir itfaiye örgütü oluşturuldu. Yine İstanbul'da bir kumaş fabrikası ve bir çini imalathanesi açıldı. Her tarafta birçok köşk, saray ve lale bahçeleri yapıldı. Ayrıca Doğu kültürünün klasik eserleri ilk kez Türkçe'ye çevrildi. İstanbul'da halk yıllar süren savaşlardan sonra böyle bir dönem yaşamanın mutluluğu içerisinde idi.

1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı

1723 yılında Şirvan'da çıkan karışıklıklar üzerine Rusya ile anlaşan Osmanlı Devleti'nin Kafkasya ve İran'a üç cephede savaş açtığı; Hoy, Hemedan ve Revan'dan sonra Van Valisi Serasker Köprülüzade Abdullah Paşa'nın 1725 yılında Tebriz'e girdiği bilinmektedir. Ama ardından Andican'da Safevîlerin Afşar asıllı kumandanı Nadir karşısından alınan yenilgi üzerine İran Şahı II. Tahmasp ile Hemedan Barışı imzalanmıştır.

Patrona Halil
Patrona Halil İsyanı sırasında yaşananlar, ressam Jean-Baptiste van Mour'un tablosu.

Patrona Halil İsyanı

Damat İbrahim Paşa'nın açtığı zevk ve sefahat devrinden memnun olmayan bu yapılanları israf olarak gören bir kitle oluşmuştu. Bu topluluk İran seferinden olumsuz haberler gelmesi üzerine, harekete geçmiş camilerde ve diğer yerlerde propaganda yaparak ayaklanmanın zeminini oluşturmaya başlamıştı. Yeniçerilerin içerisinde de huzursuzluk belirmişti. On yedinci Ağa Bölüğü Yeniçerisi Patrona Halil ve yandaşları 25 Eylül 1730'da ayaklanmayı başlatmışlar ancak halkın onlara katılmaması endişesiyle bu girişimlerinden vazgeçmişlerdi. İsyancılar üç gün sonra Bayezit caminin Kaşıkçılar kapısı tarafından yürüyüşe geçerek ayaklanmayı resmen başlattılar. Esnafı da dükkânlarını kapatarak kendilerine katılmaya ikna eden isyancılar, hapishaneleri boşalttılar ve yeniçerilerden de yardım gördüler. Yeniçeri ağalarından Hasan Paşa onlara karşı harekete geçtiyse de başarılı olamadı.

Bu gelişmeler üzerine Sultan III. Ahmet isyancıların ne istediklerinin sorulmasını istedi. İsyancılar, Sadrazam Damat İbrahim Paşa ile birlikte 37 kişinin kendilerine teslim edilmesini istediler. Lale Devrinin önemli kişilerinden olan Damat İbrahim Paşa ve bazı devlet adamları idam edilerek isyancılara teslim edildi. İsyan sırasında şehir tahrip edildi. İsyancılar Sadabad Köşkü'nü yaktılar. Ayrıca dönemin ünlü Divan şairlerinden Nedim de isyan sırasında, isyancılardan kaçmak için damdan dama atlarken düşerek öldü.

Patrona Halil ve diğer isyancı başları, bu sefer de tüm isteklerini yerine getiren Sultan III. Ahmet'in tahtan indirilmesini istedi. Kendisine ve ailesine zarar verilmemesi durumunda tahttan çekileceğini bildiren Sultan III. Ahmet, 1 Ekim 1730'da Osmanlı tahtını Şehzade Mahmut'a bıraktı. tahtı bırakırken yeğenine şu nasihati verdi " Vezirine teslim olma; daima ahvalini tecessüs eyle ve beş on sene birini vezarette müstakil istihdam eyleme ve kalem-i düruğ (yalan yazan, söyleyen) larına asla îtimad etme; merhamet sahibi ol ve sahaveti elden koma; gayet tasarruf üzere ol; halen hazinelerde olan malı zayi etme, işi kendin gör, ele îtimad eyleme; işte benim ahvalim sana nasihat için kâfidir; Oğlum; devlet işlerini baban (II. Mustafa) Feyzullah Efendiye ve ben vezir-i azama (Nevşehirli Damat İbrahim Paşa) bıraktığımızdan bu haller başımıza geldi; sen bizzat idareyi ele al" [1]. Yeni Cami Turhan Valde türbesine defnedilmiştir.

Mimari çalışmalar, Sanat yapıtları

İnce ve hassas bir ruha sahip olan Sultan III. Ahmet, Sadrazam Damat İbrahim Paşa ile uyum içerisinde çalışmış, bu sırada yaşanan Lale Devri'nde sanata, edebiyata ve toplumsal hayata özgün bir anlayış getirilmişti. Yazmış olduğu dört Kur'an-ı kerimden birisini Ravza-i Mutahhara'ya hediye etmiştir. Bab-ı hümayun karşısında yaptırdığı güzel mimarî eserlerimizden olan meşhur çeşmenin (Sultan III. Ahmet Çeşmesi) yazısı ile Drağntan camii tekke kapısı üzerindeki kitabe III. Ahmed'in kendi yazısıdır. Sultan III. Ahmet, Topkapı Sarayı ile Yeni Camii'de birer Kütüphane, Ayasofya'da ve İstanbul'un su ihtiyacını karşılamak amacıyla da Deryayi Sim adlı bir su bendi inşa ettirmiştir.

Bunlardan başka Üsküdar'da Yeni Valide Camii, Çorlulu Ali Paşa Medresesi, İbrahim Paşa Camii ve Külliyesi, İstanbul'da Yeni Postane arkasında Daarül Hadis ve Sebil, Ortaköy Camii önündeki çeşme, Üsküdar Şemsi Paşa'da Hüsrev Ağa Camii önündeki çeşme ve Çubuklu Camii yanındaki Mesire Çeşmesi gibi eserler yine bu dönemde yapılmıştır.

Ailesi

Eşleri

  1. Emetullah Kadın[2]
  2. Ümmü Gülsüm[3]
  3. Hatem Kadın[4]
  4. Hüsnüşah Kadın[5]
  5. Hatice Kadın[5]
  6. Şermi Rabia Kadın[6]
  7. Zeynep Kadın[3]
  8. Şahin Kadın[3]
  9. Şayeste Kadın[3]
  10. Ayşe Behri Kadın[4]
  11. Fatıma Hümaşah[5]
  12. Musli Kadın[4]
  13. Mihri Şah[7]
  14. Gülşen Kadın[5]
  15. Hurrem Kadın[5]
  16. Meyli Kadın[5]
  17. Ru­kiye Kadın[4]
  18. Nazife Kadın[5]
  19. Nejat Kadın[5]
  20. Sadık Kadın[5]
  21. Hanife Kadın[3]

Erkek çocukları

  1. III. Mustafa (1717-1774)
  2. I. Abdülhamid (1725-1789)
  3. Şehzade Süleyman (1710-1745)
  4. Şehzade Bayezid (1718-1771)
  5. Şehzade Mehmed (1714-1756)
  6. Şehzade İbrahim (1720-1721)
  7. Şehzade Numan (1723-1764)
  8. Şehzade Selim (1706-1708)
  9. Şehzade Ali (1706)
  10. Şehzade İsa (1706)
  11. Şehzade Murad (1707)
  12. Şehzade Seyfeddin (1728-1732)
  13. Şehzade Abdülmecid (1709-1711)
  14. Şehzade Abdülmelik (1709-1711)

Kız çocukları

  1. Fatma Sultan (1704-1733)
  2. Emine Sultan
  3. Rabia Sultan (1719-1721)
  4. Habibe Sultan
  5. Zeyneb Sultan (1714-1774)
  6. Zübeyde Sultan
  7. Esma Sultan
  8. Hatice Sultan
  9. Rukiye Sultan
  10. Saliha Sultan
  11. Atike Sultan
  12. Reyhan Sultan
  13. Esime Sultan
  14. Ferdane Sultan
  15. Nazife Sultan (1725-1764)
  16. Naile Sultan
  17. Ayşe Sultan (1715-1775)
  18. Emetullah Sultan
  19. Ümmüselma Sultan
  20. Emine Sultan
  21. Rukiye Sultan
  22. Zeyneb Sultan
  23. Sabiha Sultan
  24. Naz Sultan (1718-1731)

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi Cilt IV Syf 210
  2. ^ Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 415
  3. ^ a b c d e Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 421
  4. ^ a b c d Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 419
  5. ^ a b c d e f g h i Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 420
  6. ^ Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 418
  7. ^ Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, Alfa Yayınları, s. 416

Dış bağlantılar

III. Ahmed
Doğumu: 30 Aralık 1673 Ölümü: 1 Temmuz 1736
Resmî unvanlar
Önce gelen
II. Mustafa

Osmanlı Sultanı

22 Ağustos 1703 – 1 Ekim 1730
Sonra gelen
I. Mahmud
Sünni İslam unvanları
Önce gelen
II. Mustafa
İslam Halifesi
22 Ağustos 1703 – 1 Ekim 1730
Sonra gelen
I. Mahmud