'''Dersim ayaklanmaları''', [[Osmanlı Devleti]] döneminde [[Tunceli (il)|Dersim]] bölgesinde çıkmış isyanlara verilen adlar.
'''Dersim ayaklanmaları''', [[Osmanlı Devleti]] döneminde o zamanki adıyla [[Tunceli (il)|Dersim]] bölgesinde çıkmış isyanlara verilen genel ad.
[[Osmanlı Devleti|Osmanlı]] döneminde yüzyıllarca yurtluk ve ocaklık biçiminde özerk olarak yönetilen Dersim bölgesinde [[Tanzimat]] dönemini kabul etmeyen aşiretler tarafından ardı sıra birçok ayaklanma çıkmıştır. İlk ayaklanma [[1847]] yılında çıkmıştır. [[Tanzimat]] gereğince bütünillerdemutlakotoritedevlete bağlandı. Bu yüzden [[Dersim]] bölgesindedemutlakotoritesağlanmıştır. Dersim bölgesi [[Hozat]] merkez alınarak [[sancak]] yapılmıştır. Aşiretyönetimibozulmuştur. Bölge aşiretleri ve halk Osmanlı askeri yönetimini kabul etmeyip ilk ayaklanmayı gerçekleştirdi. Bu ayaklanmada aşiretler arasında çok büyük bir dayanışma gözlemlenmiştir. Özellikle [[Kureyşan]] aşiretinin liderliğigözeçarptı. Bu ayaklanma rahatbastırılır.
[[Osmanlı Devleti|Osmanlı]] döneminde yüzyıllarca yurtluk ve ocaklık biçiminde özerk olarak yönetilen Dersim bölgesinde [[Tanzimat]] reformlarını kabul etmeyen aşiretler tarafından ardı sıra birçok ayaklanma çıkarılmıştır. İlk ayaklanma [[1847]] yılında çıkmıştır. [[Tanzimat]] reformları gereğince tüm eyaletler vilayetlere dönüştürüldü ve merkezi yönetime bağlandı. [[Dersim]] bölgesi de merkezi yönetime bağlanmıştır. Dersim bölgesi [[Hozat]] merkez alınarak [[sancak]] yapılmıştır. Bu, aşiret yönetiminin bozulmasına sebep olmuştur. Bölge aşiretleri ve halk, Osmanlı askeri yönetimini kabul etmeyip ilk ayaklanmayı gerçekleştirdi. [[Kureyşan]] aşiretinin liderliğini yaptığı bu ayaklanma Osmanlı Ordusu tarafından bastırılmıştır.
Uzun bir süre sancak bozulsadayine asker gönderilerek güçlendirilmeye çalışıldı. Özellikle [[Gazi Ahmet Muhtar Paşa]]'nın Dersim ve birçok ile böyle politika öngörmesi ve doğunun mutlak otoriteyi kabul ettirilmeye çalışılması [[Dersim aşiretleri]] tarafından kabul edilmedi. O sıralardada Kafkasya'da Rus tehlikesine karşı yönetim doğudaki gücünü kafkasya konuşlandırmış durumda. [[Haydaran aşireti|Haydaran]] ve [[Demenan aşireti|Demenan]] aşiretleri plan kurarak ayaklanmanın çıkacağı zamanı iyi ayarladılar. Ve [[93 Harbi]] çıktığı zaman ayaklanmayı başlattılar. [[Gazi Ahmet Muhtar Paşa]] komutasında Kafkasya'ya giden ordu ayaklanma arasında kalır. Uzun bir süre süren çatışmalar sonucunda ordu uzun süre bölgede kaldı.Ayaklanmadan kurtulan ordu Kafkasya Cephesine gitti. Ve ilk defa bu ayaklanma [[Dersim aşiretleri]] tarafından kazanılan ilk zaferdir.
Uzun bir süre sancak modeli uygulanamasa da merkezden asker gönderilerek hayata geçirilmeye çalışıldı. Özellikle [[Gazi Ahmet Muhtar Paşa]]'nın Dersim ve birçok ile böyle politika öngörmesi ve doğunun mutlak otoriteyi kabul ettirilmeye çalışılması [[Dersim aşiretleri]] tarafından kabul edilmedi. O sıralardada Kafkasya'da Rus tehlikesine karşı yönetim doğudaki gücünü kafkasya konuşlandırmış durumda. [[Haydaran aşireti|Haydaran]] ve [[Demenan aşireti|Demenan]] aşiretleri plan kurarak ayaklanmanın çıkacağı zamanı iyi ayarladılar. Ve [[93 Harbi]] çıktığı zaman ayaklanmayı başlattılar. [[Gazi Ahmet Muhtar Paşa]] komutasında Kafkasya'ya giden ordu ayaklanma arasında kalır. Uzun bir süre süren çatışmalar sonucunda ordu uzun süre bölgede kaldı.Ayaklanmadan kurtulan ordu Kafkasya Cephesine gitti. Ve ilk defa bu ayaklanma [[Dersim aşiretleri]] tarafından kazanılan ilk zaferdir.
Bu isyan sonrasında bölgede yine asker kuvvetlenidirilmesi sonucu ve [[Ermeni]] çete görevlerinde kışkırtması ve desteği ile yeniden bir ayaklanma patlak verdi.
Bu isyan sonrasında bölgede yine asker kuvvetlenidirilmesi sonucu ve [[Ermeni]] çete görevlerinde kışkırtması ve desteği ile yeniden bir ayaklanma patlak verdi.
<br />Bölge yine sancak olunca özellikle [[Koçgiri aşireti|Koçgiri]] ve [[Şamuşaklı aşireti|Şamuşaklı]] aşiretleri önderliğinde yeni bir ayaklanma patlak verdi. Bu ayaklanma tam olarak bastırılmadığından sonraki sene [[Haydaran aşireti|Haydaran]], [[Demenan aşireti|Demenan]] ve [[Kureyşan aşireti|Kureyşan]] aşiretlerinin de katılımıyla ayaklanma büyüdü. Uzun süren çatışmalar sonucunda kazanan yine Dersim aşiretleri oldu. Ve [[1895]] yılındada sürüp gitti.
<br />Bölge yine sancak olunca özellikle [[Koçgiri aşireti|Koçgiri]] ve [[Şamuşaklı aşireti|Şamuşaklı]] aşiretleri önderliğinde yeni bir ayaklanma patlak verdi. Bu ayaklanma tam olarak bastırılmadığından sonraki sene [[Haydaran aşireti|Haydaran]], [[Demenan aşireti|Demenan]] ve [[Kureyşan aşireti|Kureyşan]] aşiretlerinin de katılımıyla ayaklanma büyüdü. Uzun süren çatışmalar sonucunda kazanan yine Dersim aşiretleri oldu. Ve [[1895]] yılındada sürüp gitti.
37. satır:
37. satır:
* [[1911]] yılında bütün dersim aşiretleri otoriteyi kabul etmeye başladı. Fakat buna sadece [[Haydaran aşireti|Haydaran]] aşireti boyun eğmedi. Ve ayaklandı. Ve bu ayaklanmayı tek başına sürdürdü. Zafer ilan etti.Bu zafer diğer aşiretleri yeniden diriltti.
* [[1911]] yılında bütün dersim aşiretleri otoriteyi kabul etmeye başladı. Fakat buna sadece [[Haydaran aşireti|Haydaran]] aşireti boyun eğmedi. Ve ayaklandı. Ve bu ayaklanmayı tek başına sürdürdü. Zafer ilan etti.Bu zafer diğer aşiretleri yeniden diriltti.
* [[1914]] yılında [[Kırgan aşireti|Kırgan]] ayaklanma çıkardı. Bu ayaklanmaya Kırgan aşiretinin müttefiği [[Ferhatuşağı aşireti|Ferhatuşağı]] aşiretide katıldı. Ve ayaklanma büyüdü. İsyan uzun bir mücadele sonucu zor bastırıldı.
* [[1914]] yılında [[Kırgan aşireti|Kırgan]] ayaklanma çıkardı. Bu ayaklanmaya Kırgan aşiretinin müttefiği [[Ferhatuşağı aşireti|Ferhatuşağı]] aşiretide katıldı. Ve ayaklanma büyüdü. İsyan uzun bir mücadele sonucu zor bastırıldı.
* [[1916]] yılında [[Seyit Rıza]]'nında teşvikiyle bölgede ilk defa bağımsızlık için ayaklanma çıktı. Bu isyan sonucu Dersim bölgesi bağımsızlaşsa da kendini tam olarak gösterememiştir. [[Dosya:Unutulantarih.jpg|400px|küçükresim|sağ|DersimayaklanmalarındaDersim-ErzincantaraflarındaTürkordusunun[[Dersimliler|Dersimli]][[Zazalar]]ve[[Kurmanclar]]tarafındangeri çekilmeye mecbur bırakılmasından sonra kısa süreliğine oluşan bağımsız bölge. (1917-1921)]]<ref>Koçgiri = kurmanc</ref>
* [[1916]] yılında [[Seyit Rıza]]'nında teşvikiyle bölgede ilk defa bağımsızlık için ayaklanma çıktı. Bu isyan sonucu Dersim bölgesi bağımsızlaşsa da kendini tam olarak gösterememiştir. [[Dosya:Osmanlı Dönemi Dersim Kürt Aşiretlerinin Ayaklanma Bölgesi.jpg|400px|küçükresim|sağ|Osmanlı Devleti'nin son zamanlarında çıkan Dersim Ayaklanmalarının etkili olduğu bölge.(Kırmızı ile gösterilmiştir.)]]<ref>Koçgiri = kurmanc</ref>
Sonraki yıllarda [[Kürt]]lerin bağımsızlık ayaklanmalarına katılmayan Dersim [[1937]]-[[1938]] yıllarında [[Dersim İsyanı]] olarak yeniden ayaklandı. Bu isyanı [[Seyit Rıza]] gerçekleştirdi. Bu ayaklanma basıtırıldıktan sonra Türkiye yönetimini kabul eden aşiretler bir daha ayaklanamamıştır.
Sonraki yıllarda [[Kürt]]lerin bağımsızlık ayaklanmalarına katılmayan Dersim [[1937]]-[[1938]] yıllarında [[Dersim İsyanı]] olarak yeniden ayaklandı. Bu isyanı [[Seyit Rıza]] gerçekleştirdi. Bu ayaklanma bastırıldıktan sonra Türk yönetimini kabul etmek zorunda kalan aşiretler bir daha ayaklanamamıştır.
Dersim ayaklanmaları, Osmanlı Devleti döneminde o zamanki adıyla Dersim bölgesinde çıkmış isyanlara verilen genel ad.
Osmanlı döneminde yüzyıllarca yurtluk ve ocaklık biçiminde özerk olarak yönetilen Dersim bölgesinde Tanzimat reformlarını kabul etmeyen aşiretler tarafından ardı sıra birçok ayaklanma çıkarılmıştır. İlk ayaklanma 1847 yılında çıkmıştır. Tanzimat reformları gereğince tüm eyaletler vilayetlere dönüştürüldü ve merkezi yönetime bağlandı. Dersim bölgesi de merkezi yönetime bağlanmıştır. Dersim bölgesi Hozat merkez alınarak sancak yapılmıştır. Bu, aşiret yönetiminin bozulmasına sebep olmuştur. Bölge aşiretleri ve halk, Osmanlı askeri yönetimini kabul etmeyip ilk ayaklanmayı gerçekleştirdi. Kureyşan aşiretinin liderliğini yaptığı bu ayaklanma Osmanlı Ordusu tarafından bastırılmıştır.
Uzun bir süre sancak modeli uygulanamasa da merkezden asker gönderilerek hayata geçirilmeye çalışıldı. Özellikle Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın Dersim ve birçok ile böyle politika öngörmesi ve doğunun mutlak otoriteyi kabul ettirilmeye çalışılması Dersim aşiretleri tarafından kabul edilmedi. O sıralardada Kafkasya'da Rus tehlikesine karşı yönetim doğudaki gücünü kafkasya konuşlandırmış durumda. Haydaran ve Demenan aşiretleri plan kurarak ayaklanmanın çıkacağı zamanı iyi ayarladılar. Ve 93 Harbi çıktığı zaman ayaklanmayı başlattılar. Gazi Ahmet Muhtar Paşa komutasında Kafkasya'ya giden ordu ayaklanma arasında kalır. Uzun bir süre süren çatışmalar sonucunda ordu uzun süre bölgede kaldı.Ayaklanmadan kurtulan ordu Kafkasya Cephesine gitti. Ve ilk defa bu ayaklanma Dersim aşiretleri tarafından kazanılan ilk zaferdir.
Bu isyan sonrasında bölgede yine asker kuvvetlenidirilmesi sonucu ve Ermeni çete görevlerinde kışkırtması ve desteği ile yeniden bir ayaklanma patlak verdi.
Bölge yine sancak olunca özellikle Koçgiri ve Şamuşaklı aşiretleri önderliğinde yeni bir ayaklanma patlak verdi. Bu ayaklanma tam olarak bastırılmadığından sonraki sene Haydaran, Demenan ve Kureyşan aşiretlerinin de katılımıyla ayaklanma büyüdü. Uzun süren çatışmalar sonucunda kazanan yine Dersim aşiretleri oldu. Ve 1895 yılındada sürüp gitti.
1911 yılında bütün dersim aşiretleri otoriteyi kabul etmeye başladı. Fakat buna sadece Haydaran aşireti boyun eğmedi. Ve ayaklandı. Ve bu ayaklanmayı tek başına sürdürdü. Zafer ilan etti.Bu zafer diğer aşiretleri yeniden diriltti.
1914 yılında Kırgan ayaklanma çıkardı. Bu ayaklanmaya Kırgan aşiretinin müttefiği Ferhatuşağı aşiretide katıldı. Ve ayaklanma büyüdü. İsyan uzun bir mücadele sonucu zor bastırıldı.
1916 yılında Seyit Rıza'nında teşvikiyle bölgede ilk defa bağımsızlık için ayaklanma çıktı. Bu isyan sonucu Dersim bölgesi bağımsızlaşsa da kendini tam olarak gösterememiştir. Osmanlı Devleti'nin son zamanlarında çıkan Dersim Ayaklanmalarının etkili olduğu bölge.(Kırmızı ile gösterilmiştir.)[1]
Sonraki yıllarda Kürtlerin bağımsızlık ayaklanmalarına katılmayan Dersim 1937-1938 yıllarında Dersim İsyanı olarak yeniden ayaklandı. Bu isyanı Seyit Rıza gerçekleştirdi. Bu ayaklanma bastırıldıktan sonra Türk yönetimini kabul etmek zorunda kalan aşiretler bir daha ayaklanamamıştır.
Osmanlı Devleti
