Delege demokrasisi

Delege demokrasisi ya da alternatif olarak bilinen sekliyle akiskan demokrasi; oy verme yetkisinin temsilcilerden ziyade delegelerce kullanildigi bir demokratik kontrol biçimidir. Bu terim hali hazirda var olan ya da önerilen popüler kontrol aygitlarinin genel bir tanimidir.

Tipik Delege Demokrasisi

Tipik delege demokrasisi, Bryan Ford tarafindan Delegasyon Demokrasisi baslikli yazisinda, asagidaki prensipler çerçevesinde söyle özetlenmistir.

1. Rol seçimi: Sadece belirlenmis temsilcilere izin veren temsili yönetim biçimlerinden farkli olarak her üye; birey olarak pasif, ya da delege olarak aktif bir rolü seçebilir. Delegeler ne kadar ve hangi alanlarda aktif olacaklari açisinda da daha fazla seçenege sahiptir.
2. Katilimin Önündeki Engellerin Az Olmasi: Delege olmanin zorluklari ve maliyeti azdir ve özellikle kampanyaya ya da bir seçimi kazanmaya gerek yoktur.
3. Yetkinin Kullanilmasi: Delegeler organizasyonal süreçler içinde, yetkilerini kendilerini delege olarak tayin eden bireyler ve kendi adlarina kullanirlar. Bu nedenle farkli delegeler karar alma yetkilerini degisen seviyelerde kullanirlar.
4. Bireysel Gizlilik: Sosyal baskilari ya da zorlamayi önlemek için, bireyler tarafindan kullanilan tüm oylar, hem delegelerden hem de diger kisilerden gizlidir.
5. Delegelerin Sorumlulugu: Delegelerin kendisine oy verenlere ve bütünde tüm topluluga sorumlulugunun garanti altina alinmasi için delegelerce kabul edilen bütün resmi istisare kararlari kamuoyuna açiktir.
6. Yeniden Delegasyon Yoluyla Uzmanlasmak: Delegeler yalnizca bireyler adina "pratisyenler" olarak dogrudan hareket edebildikleri gibi, ayrica yeniden delegasyon yoluyla ‘uzmanlar’ olarak da davranabilirler.

Bu genel model üzerinde varyasyonlar kuskusuz mevcuttur ve burada çizilen çerçeve genel modele giris anlaminda ifade edilmistir. Örnegin, ‘Devrimin Keyfi’ varyasyonunda, delegelerin yetki süreleri boyunca ‘uzman’ olmalari da serbest birakilmistir. Buna ek olarak, bireylerin tayin ettikleri delegeyi (bazen "vekil" olarak da adlandirilir) düzenleyici organizasyon vasitasiyla herhangi bir zamanda degistirerek "oylari"ni yeniden belirlemek gibi konsept de akiskanligin genel prensipleri olarak uygulanabilir.

Temsili demokrasiyle farkliliklari

Delege demokrasisinin tam olarak anlasilmasi, "temsili demokrasinin" anlaminin teorisinin gözden geçirilmesindedir." Temsili demokrasi, delege degisiminin yalnizca önceden belirlenmis bir süre sonunda (ya da bazi durumlarda halk desteginin çekilmesi halinde erken seçime zorlanmasiyla) gerçeklestigi, bastan tanimlanmis bir yetki alani için bir "kazanan"’in belirlendigi bir yönetim biçimidir. Temsili demokraside "azledilen" adayin bir sonraki seçimde kazanabilme imkâni da genellikle mevcuttur. Bu "delege etme" olarak anilan yönetim biçimlerinin çoguyla zitlik teskil eder. Bu sistemlerde delegelerin ne belli sinirlari olan ‘çalisma dönemleri’ ne de temsil ettikleri belli yetki alanlari vardir. Bazi temel farkliliklar;

1. Opsiyonel dönem sürelerini,
2. Dogrudan katilim olanagini,
3. Delegelerin yetkilerinin, önceden belirlenmis bir yetki alanindaki seçim zaferinden ziyade gönüllü birlik üyeleri tarafinda bazi ölçüler içerisinde belirlenmesini,
4. Delegelerin herhangi bir zaman ya da oranda geri çagrilabilir olmalarini,
5. Oy verenlerin, delege kararlarini referandumla kadük biraktirmasi ya da ilgili üyelere itaatsizlikle bir politikaya riayet etmeyi reddetme yetkilerini - ki bu temsili demokraside genellikle olmayan bir durumdur-
6. Üyenin delegelere ne tür oy verecegi yolundaki yetkisinin (Örnegin : ‘Sen benim ulusal güvenlik ve tarim sübvansiyonlari konularinda delegemsin’ demesi gibi) delegeler arasinda farklilasmasinin olasiligini da içerir. "Şablon:Full

Dogrudan demokrasiyle farkliliklar

Dogrudan demokrasi bütün kolektif kararlarin katilimcilarin direkt oylariyla alindigi popüler kontrol biçimidir. Delege demokrasisi ile iki temel farklilik içerir;

1. Dogrudan katilimin mecburi olmamasi. Delege demokrasisi; vaktiniz ve/veya belirlenmis konuyla ilgili oy verme yönünde bir ilginiz yoksa bile, kendi oyunuzu bir baska kisiye delege ederek ya da çekimser kalarak ‘katilmamak’ seklinde olsa da, kararlarin içinde olabileceginiz (varsayimsal olarak, genellikle olunacagi beklenilir) ‘bir gönüllü dogrudan demokrasi’ olarak tanimlanabilir.
2. Kararlarin gözden geçirilebilirligi. Avantaj olarak algilanmamasina ragmen (organizasyonun politikalarina bagli olarak, degisik sekillerde) kararlar katilimcilar tarafindan gözden geçirilebilinir. Bu durum, kararlarin degistirebildigi (katilimcilar meseleler hakkinda zaten bir yönde karar almis olacaklari için) dogrudan demokrasi ile zitlik teskil eder. Yine de bu farklilik, delege modeline büyük ölçüde ek yüktür.

Bu iki temel farkliligin disinda delege modelleri özünde dogrudan demokrasinin bir biçimidir. Öyle ki, bazilari bu sistemi, ‘delege edilebilir vekillerle dogrudan demokrasi’ olarak tanimlar. (Yine de bu tanim çok popüler degildir)

Delege demokrasisinin önemli örnekleri

Paris Komünü’nün iç isleyis politikalari, modern delege demokrasinin daha da biçimlenmis kavramlarinin gerçek dünyadaki öncüsü olarak görünür.

Bu anlamda Bolsevik çogunluga ulasilmadan önceki ilk Sovyetler de. Delege demokrasisi burada da, idarenin daha temsili bir nitelige kavusmasina uygun olarak kademeli bir sekilde geri çekilmistir. .

Dünya Endüstri Isçileri Sendikasi, aralarinda delege demokrasisinin de yer aldigi çoklu demokrasi seviyelerini kullanir. Subeler yerel üyelerce demokratik bir sekilde ve dogrudan kontrol edilir. Bu subeler her yil bir kez seçim gerçeklestirirler ve referandumlar düzenledikleri, tartismalar yürüttükleri yillik genel kurullarina gönderecekleri delegeleri seçmek için oy verirler. Genel Kurul’un kendisinin karar alma ve dayatma yetkisi yoktur; degisiklikler mail yoluyla gönderilen referandum oylariyla gerçeklestirilir. Yillik yapilan bu oylamalarda sendikanin çesitli idari kademelerinde görev alacak üyelerin seçimi için de oy kullanilir. Delege sürecine alternatif olarak, üyeler inisiyatifleri çerçevesinde oy pusulalarina önerilerini de ekleyebilirler. .

Almanya, Italya, Avusturya, Norveç, Fransa ve Hollanda’daki Korsan Partileri, delegasyon demokrasisini ‘open source’ (yazilimi herkese açik) LiquidFeedback yazilimi ile uyguluyorlar.

Ispanya’da ‘Partido de internet’ (Internet Partisi) oylama için kendi yazilim platformunu gelistiriyor.

Ayrica bkz. (Ingilizce)

• Delegated voting
• Collaborative filtering, which applies the same principle to information filtering rather than voting
• Delegate and trustee models of representation

Dış bağlantılar

• Delegative Democracy by Bryan Ford
• The Joy of Revolution: Chapter 2
• Industrial Worker: October 2008 details changes to the delegate model to move towards a more representative rather than delegative model.
• Liquid Democracy In Simple Terms by Jakob Jochmann
• LiquidFeedback
• Adhocracy a multilingual open source implementation of delegative democracy/liquid democracy.