Yüksek hızlı demiryolu

Hızlı tren, normal trenlere göre daha hızlı yolculuk etme olanağı sağlayan bir demiryolu aracıdır. Türkiye'de TCDD'ye bağlı işletmesinin adı Yüksek Hızlı Tren (YHT)'dir.

Dünyada eski döşenmiş raylarda seyahat hızı 200 km/s (bazı Avrupa ülkeleri 190 km/s olarak kabul ediyor) ve üzeri, yeni döşenmiş hatlarda 250 km/s ve üzeri trenler hızlı tren tanımlaması yapılmaktadır.

Bu trenler genelde konvansiyonel (eski sistemle döşenmiş) raylarda 200 km/s altı, yüksek hıza uygun hızlı tren raylarında 200 km/s üzeri hızla seyahat edebilmektedir.

Türkiye'de Ankara-Eskişehir(Ankara-İstanbul) hattında 245 km mesafeyi 90 dakikada kat edilmektedir,Bu hat aynı zamanda Türkiye'nin ilk hızlı tren hattıdır. Türkiye'nin ikinci hızlı tren hattı, Ankara-Konya hattıdır, bu hatta trenler 306 km mesafeyi yaklaşık 105 dakikada kat etmektedir.

Geçmişi ve gelişimi

1962'de geliştirilen ve 1977'de ilk testi yapılan Japon Demiryolları'na ait Maglev. Maglev cinsi hızlı trenler tekerlek yerine mıknatıs kullanarak sürtünmeyi azaltırlar.

Fransız TGV, 1978 yılında Paris-Lyon arasında ilk kez hizmete girdi. İlk başlarda saatte 270 km (168 mph) hıza ulaşabilirken günümüzde 300 km (186 mph) hıza ulaşabilmektedir. TGV teknolojisi günümüzde birçok ülkede kullanılmaktadır.

Trenler erken 20. yüzyılda motorlu araçların icadına kadar dünyanın tek karada giden toplu ulaşım araçlarıydı ve buna bağlı olarak ciddi bir tekel durumundalardı. Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri hızlı tren seferleri için 1933 yılından beri buharlı trenleri kullanmaktaydı. Bu trenlerin ortalama hızları saatte 130 km'ydi, en fazla da saatte 160 km yapabiliyorlardı.

1957'de Tokyo'da Odakyu Electric Railway, Japonya'nın kendi hızlı treni olan 3000 SSE'yi hizmete soktu. Bu tren saatte 145 km hız yaparak dünya hız rekorunu kırdı. Bu gelişme Japon tasarımcılarına, bundan daha hızlı trenler rahatlıkla yapabilecekleri konusunda ciddi bir özgüven aşıladı. Özellikle Tokyo ve Osaka arasındaki yolcu sayısındaki yoğunluk, Japonya'nın hızlı tren geliştirme konusunda bir öncü olmasında önemli rol oynamıştır.

Dünyanın ilk yüksek kapasiteli hızlı treni (12 vagonlu) Japonya'nın geliştirdiği ve Ekim 1964'te hizmete giren Tōkaidō Shinkansen adlı hat oldu. Kawasaki Heavy Industries tarafından geliştirilen 0 Serisi Shinkansen Tokyo–Nagoya–Kyoto–Osaka hattında 1963 yılında saatte 210 km hız yaparak yeni bir "yolculu" dünya rekoru kırdı. Yolcusuz olarak saatte 256 km'ye ulaşabilmişti.

Avrupa kamuoyu hızlı tren ile Ağustos 1965'te gerçekleştirilen Münih'deki Uluslalarası Ulaşım Fuarı'nda tanıştı. DB Class 103 adlı tren Münih ve Augsburg arasında saatte 200 km hız ile toplam 347 sefer yaptı. Bu hızda yapılan ilk düzenli hizmet ise Paris ve Toulouse arasında yapılan TEE "Le Capitole" hattıydı.

Rekorlar

Normal tren trafiğine açık demiryolu üzerindeki hız rekoru 18 Mayıs 1990 tarihinde 515,3 km/s ile Fransız TGV Atlantique 325 adlı trene ait idi. Bu rekor yine Fransa'ya ait V150 (Vitesse 150 - saniyede en az 150 metre hızla gitmek amaçlandığı için bu ad verilmiştir) adlı trenle 04 Nisan 2007 tarihinde 574,79 km/s olarak kırılmıştır.

En uzun Yüksek Hızlı Demiryolu hattı 2298 km uzunluğu ile Çin'in başkenti Pekin'i ülke güneyindeki Guangzhou şehrine bağlamaktadır. Bu hat 26 Aralık 2012 tarihinde hizmete açılmıştır. Ortalama 300 km/s hızla gidilen bu yolda bu sayede yolculuk 22 saatten 8 saate düşmüştür.

Dünya'da en fazla Yüksek Hızlı Demiryolu hattına sahip ülke rekoru ise 2012 yılı sonu itibariyle yaklaşık 8400 km ile yine Çin'e aittir.

Hızlı tren tanımı

UIC (International Union of Railways, Uluslararası Demir Yolları Derneği) 'hızlı tren'i yeni hatlarda saatte en az 250 km hız yapabilen, var olan hatlarda da saatte en az 200 km hız yapabilen trenler olarak belirlemiştir. Çoğu hızlı tren sisteminin ortak bir dizi özelliği vardır. Çoğu trenin üstünde yer alan hatlardan aldığı elektrik ile çalışmaktadır. Ne var ki bu her hızlı tren için geçerli değildir, zira bazı hızlı trenler dizel ile çalışmaktadır. Daha kesin olan bir tanımı rayların özelliğiyle ilgilidir. Hızlı tren hatları titreşimi azaltmak ve ray segmentleri arasındaki açılmaları engellemek için hat boyunca kaynak yapılmış raylardan oluşur. Bu sayede üzerinden trenler saatte 200 km hız ile sorunsuz geçebilmektedir. Trenlerin hızında en önemli engel eğim yarıçaplarıdır. Hatların tasarımlarına göre değişebilmekle birlikte, hızlı tren yollarında eğimler çoğunlukla 5 kilometrelik bir yarıçapta gerçekleşir. Bazı istisnalar bulunsa da hızlı tren yollarında herhangi bir geçişin bulunmaması tüm dünyada kabul gören bir standarttır.

Türkiye'de Hızlı Tren

Ana madde: Türkiye'de Hızlı Tren

TCDD 2003 yılında Ankara-İstanbul arası illeri kapsayan Ankara - İstanbul hızlı tren hattının inşaatına başlanmıştır.Etütler yapıldıktan sonra ilk somut adım 2004 yılında atılıp,hızlı tren hattı için yer açma işlerine başlanmıştır. 22 Temmuz 2004 tarihinde meydana gelen ve 41 kisinin ölümüyle sonuçlanan kazadan sonra seferler bir süre durdurulmuştur. 23 Nisan 2007 tarihinde Hattın ilk etabı olan Eskişehir etabında deneme seferlerine başlanmış, 13 Mart 2009 tarihinde de ilk yolcu seferi yapılmıştır. 245 km'lik Ankara-Eskişehir hattı yolculuk süresini 1 saat 25 dakikaya düşürmüştür. Hattın Eskişehir-İstanbul kısmının 2018'te tamamlanması öngörülmüştür. Hat 2013'te Marmaray'la bağlandığında Avrupa ve Asya arasında dünyanın ilk günlük sefer yapan hattı olacaktır. Ankara-Eskişehir hattında kullanılan TCDD HT65000 modelleri İspanyol Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles (CAF) şirketi tarafından üretilmiştir ve standart olarak 6 vagondan oluşmaktadır. İki seti birleştirerek 12 vagonlu bir tren de elde edilebilmektedir.

Ankara-Konya hızlı tren hattının temeli 8 Temmuz 2006'da atılmış, ray döşenmesine Temmuz 2009'da başlanmıştır. Deneme seferlerine ise 17 Aralık 2010 tarihinde başlanmıştır. 24 Ağustos 2011 tarihinde ilk yolcu seferi yapılmıştır. Toplam 306 km'lik hattın 94 km'lik Ankara-Polatlı arasındaki kısmı, Ankara-Eskişehir projesi kapsamında yapılmıştır. 300 km/saat hıza uygun hat inşa edilmiştir.

Dünyada hızlı tren

Fransa'daki TGV, Almanya'daki ICE ve gelişme aşamasındaki Manyetik raylı trenler(Maglev) bu tren türüne örnek gösterilebilir. Şu anda Almanya, Belçika, Çin, Finlandiya, Fransa, Güney Kore, Hollanda, İngiltere, İspanya, İsveç, İtalya, Japonya, Norveç, Portekiz, Rusya, Tayvan, Türkiye saatte minimum 200 km hızın üzerine çıkan trenlerle bu taşımacılığı gerçekleştirmektedir.

Bölgelere göre hızlı tren

Avrupa'daki hızlı tren hatları.

  320–350 km/h

  300 km/h

  250–280 km/h

  200–230 km/h

Asya'daki hızlı tren hatları.

  320–350 km/h

  300 km/h

  250–280 km/h

  200–230 km/h

Ülke	Kullanıma açık (km)	Yapım aşamasında (km)	Toplam (km)
Çin	6,158	14,160	20,318
Japonya	2,118	377	2,495
İspanya	2,665	1,781	3,744
Fransa	1,872	234	2,106
Türkiye	1213	1520	2733
Almanya	1,032	378	1,410
İtalya	923	92	1,015
Rusya	780	400	1,180
Tayvan	345	0	345
Güney Kore	330	82	412
Belçika	209	0	209
Hollanda	120	0	120
Birleşik Krallık	113	0	113
İsviçre	35	72	107

Kaynakça

• [1] Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD)
• [2] Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles (CAF)
• [3] Yüksek Hızlı Tren Kataloğu