Türk dünyası: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 10.08, 18 Nisan 2015 tarihindeki hâli

Türk Dünyası, 20. yüzyılın sonları ve 21. yüzyılda tüm Türk halkları için kullanılan coğrafi ve kültürel bir kavramdır.^[1] Oldukça geniş bir coğrafya alanını kapsayan Türk Dünyası içinde en batıda Kosova, Karadağ, en doğuda Moğolistan yer alır. Bu coğrafyayı Avrasya coğrafyası olarak belirtmek mümkündür.

Türk Dünyası Kavramı

Türk Dünyası, tüm Türk soylu halkları kapsayan bir kavramdır. Bazı araştırmacılar sadece Orta Asya için bu kavramı kullanır. Türkistan kavramı ile eş anlamlı kullanıldığı da olur. Ancak Orta Asya ve Türkistan kavramlarından daha geniş bir kavramı ifade eder.

Türk Dünyası, Orta Asya'ya ek olarak Türkiye, Avrupa, Kafkasya, Çin ve Rusya Federasyonu içindeki Türk bölgeleri ile Türk diasporasını kapsar. Çünkü kavramın ifade ettiği alan, tüm bağımsız Türk cumhuriyetleri, özerk Türk cumhuriyetleri ve Türk topluluklarıdır.

Türk Dünyası ile eş anlamlı olan “Türkeli” kavramı ise, 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında tüm Türk halkları için kullanılmış coğrafi ve kültürel bir kavram olarak eskilerde kalmıştır. Çoğunlukla, Türklerin çoğunlukta olduğu bölgeler için kullanılmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Türk Dünyası kavramı Türk halklarının Orta Asya, Anadolu, Kafkasya, Rusya-Sibirya, Orta Doğu, İran ve Balkanlar coğrafyasında genel bir yayılım gösteren Türk halklarını ve Türk devletlerini ifade etmektedir.

Coğrafya

Bağımsız Türk Devletleri

Ülke	Kuruluş Tarihi	Nüfus	Alan (km²)	Başkent	Resmî Dil(ler)	Para Birimi	Nüfus Yapısı
Azerbaycan	1991	&0000000000000009.4940009,494,600^[2]	&0000000000086600.00000086.600	Bakü	Azerbaycan Türkçesi	Manat	% 92.3^[3] Türk: Topluluklar: Azerbaycan Türkleri Türkiye Türkleri
Kazakistan	1991	&0000000000000016.96700016,967,000^[4]	&0000000002724900.0000002.724.900	Astana	Kazakça, Rusça	Tenge	% 68.7^[5] Türk: Topluluklar: Kazak % 63.1 Özbek % 2.9 Uygur % 1.4 Tatar % 1.3
Kırgızistan	1991	&0000000005482000.0000005.482.000^[6]	&0000000000199900.000000199.900	Bişkek	Kırgızca, Rusça	Som	% 80.6^[7] Türk: Topluluklar: Kırgız % 64.9 Özbek % 13.8 Uygur % 1 Kazak % 0.9
Özbekistan	1991	&0000000000000029.55900029,559,100^[6]	&0000000000447400.000000447.400	Taşkent	Özbekçe, Karakalpakça (bölgesel)	Som	% 87^[7] Türk: Topluluklar: Kırgız % 64.9 Özbek % 13.8 Uygur % 1 Kazak % 0.9
Türkiye	1923	76,667,864^[8]	&0000000000783562.000000783.562	Ankara	Türkçe	Türk lirası	% 88^[9] Türk
Türkmenistan	1991	5,450,000^[6]	&0000000000491210.000000491.210	Aşkabat	Türkmence	Manat	% 90^[10] Türk: Topluluklar: Türkmen % 85 Özbek % 5

Notlar

Özerk Cumhuriyetler ve Bölgeler

Ülke	Kuruluş Tarihi	Nüfus	Alan (km²)	Başkent	Resmî Dil(ler)	Para Birimi	Nüfus Yapısı
Afganistan	1919	&0000000029835392.00000029.835.392^[11]	&0000000000647500.000000647.500	Kâbil	Peştuca, Darice	Afgani	% 9.2^[12]^[13] Türk: Topluluklar: Özbek 2,000,000 Türkmen (% 2,5 “1996’da”) 745,884
Altay Cumhuriyeti	1922	&0000000000000206.168000206,168^[14]	&0000000000092600.00000092.600	Gorno-Altaysk	Rusça, Altay Türkçesi	Ruble	% 39.6^[14] Türk: Topluluklar: 266 Azerbaycan Türkü, 62,192 Altaylı, 1 Balkar, 62 Başkurt, 3 Gagauz, 12,108 Kazak, 1 Karay, 4 Karaçay, 163 Kırgız, 931 Kumandı, 13 Kumuk, 460 Tatar, 1 Astrahan Tatarı, 2 Kırım Tatarı, 2,368 Telengüt, 32 Teleüt, 1,533 Tuba, 22 Tuvalı, 2 Türkiye Türkü, 20 Türkmen, 149 Özbek, 54 Uygur, 39 Hakas, 103 Çuvaş, 27 Yakut
Astrahan Oblastı	1943	&0000000001005276.0000001.005.276^[15]	&0000000000044100.00000044.100	Astrahan	Rusça	Ruble	% 23.4^[15] Türk: Topluluklar: Kırgız % 64.9 Özbek % 13.8 Uygur % 1 Kazak % 0.9
Başkurdistan	1919	&0000000000000004.1920004,192,300^[16]	&0000000000143600.000000143.600	Ufa	Rusça, Başkurtça	Ruble	% 57.25^[16] Türk: Topluluklar:
Tuva Cumhuriyeti	1921	&0000000000000308.557000308,557^[17]	&0000000000170000.000000170.000	Kızıl	Tuva Türkçesi, Rusça	Ruble	% 90.7^[15] Türk: Topluluklar: Kırgız % 64.9 Özbek % 13.8 Uygur % 1 Kazak % 0.9

Notlar

	Devlet	Tarih	Notlar
	Sincan Uygur Özerk Bölgesi	1955-....	Doğu Türkistan'ın gayri resmi bayrağı Gökbayrak'tır.
	Altay	1991-....
Dosya:Balkarya.gif	Balkar	1991-....
	Çuvaşistan	1991-....
	Dağıstan	1991-....	Halkın yaklaşık %20'sini Türki halklar olan Kumuklar, Azeriler ve Nogaylar teşkil eder. Kafkasya Avarları'nın kökeni tartışmalıdır. Dağıstan'da Nogayların kullandıkları gayriresmi bayrağı. Dağıstanda Kumıkların kullandıkları gayriresmi bayrağı.
	Gagavuzya	1991-....
	Kırım Özerk Cumhuriyeti	1991-....
	Hakasya	1991-....
	Karaçay	1991-....
	Karakalpakistan	1991-....
	Nahçıvan	1991-....
	Tataristan	1991-....
	Yakutistan	1991-....

Günümüz Türk Dünyası

Bağımsız devletler, özerk devletler, yarı özerk bölgeler ve Türk halklarının yaşadığı bölgeler olarak ayrılabilir. Bağımsız devletler: Türkiye, KKTC, Azerbaycan,Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan devletlerinden oluşmaktadır. Özerk devletler olarak Doğu Türkistan, Tataristan, Çuvaş,Başkurdistan, Saha-Yakutistan, Altay, Karaçay, Balkar ve diğer bölgelerden oluşmaktadır.

Bağımsız Türk Devletleri

Türkiye: Dili Türkçe, başkenti Ankara, nüfusu 75.5 milyon.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti: Dili Türkçe, başkenti Lefkoşa, nüfusu 2010 tahmini 300 bin.

Azerbaycan: Dili Azerbaycan Türkçesi, başkenti Bakü, nüfusu 9 milyon.

Türkmenistan: Dili Türkmence, başkenti Aşkabat,nüfusu 5.5 milyon.

Kazakistan: Dili Kazakça, başkenti Astana, nüfusu 16 milyon.

Özbekistan: Dili Özbekçe, başkenti Taşkent, nüfusu 28 milyon.

Kırgızistan: Dili Kırgızca, başkenti Bişkek, nüfusu 5,4 milyon

Nüfus

Türk halklarının nüfusları: Türkler- 77-83 milyon, Azerbaycan Türkleri- 30-35 milyon, Özbekler- 28-30 milyon, Uygurlar- 20-25 milyon, Kazaklar- 16-18 milyon, Tatarlar- 10-12 milyon, Türkmenler- 8-9 milyon, Kırgızlar- 5-6 milyon, Çuvaşlar- 2.5 milyon, Başkırtlar- 2 milyon, Kaşkay Türkleri 1,5-2 milyon ve diğer Türk halkları 10-15 milyon nüfusa sahiptirler.

Türk dünyasını oluşturan milletlerin toplam sayısı 250 milyona yakındır.

Türk Dünyasında kişi adları (Antroponim)

Türk Dünyası ekonomisi

Türk Dünyası ülkelerinin en sanayileşmiş olanı Türkiye'dir.Türkiye'den sonra Azerbaycan-Kazakistan-Türkmenistan-Özbekistan-Kırgızistan olarak gider.

Türkeli Kavramı

19. yüzyılın sonlarında ise günümüzde kullanılan Türk Dünyası teriminden daha çok "Türkeli" terimi kullanılmıştır. Türkeli ile Türk Dünyası sözcükleri eşanlamlı terimlerdir. Türkeli sözcüğü Türk ili anlamına gelmektedir ve Türk halklarının çoğunlukta oldukları coğrafyaya verilen Türkçe isimdir. Türkeli kelimesi özellikle 19'ncu yüzyılın ortalarında meşrutiyet kazanan Türkçülük ile Türkiye'de ve Rusya Türklerince kullanılmaya başlanmıştır.

1930'larda Mustafa Kemal Atatürk Türkeli kavramını şöyle açıklamaktadır: "Türk Milleti Asya'nın garbında ve Avrupa'nın şarkında olmak üzere kara ve deniz sınırlarıyla ayırt edilmiş, dünyaca tanınmış büyük bir yurtta yaşar... Onun adına Türkeli derler... Türk yurdu daha çok büyüktür... Yakın ve uzak zamanlar düşünülürse, Türk'e yurtluk etmemiş kıta yoktur... Bütün dünyada, Asya, Avrupa, Afrika Türk atalarına yurt olmuştur... Bu hakikatler eski ve hususiyle yeni tarih vesikalarıyla malûmdur."^{[kaynak belirtilmeli]}

Resimler

Azerbaycan Türkü kız
Gagavuzlar
Özbek bir kız.
Uygur bir kız
Kırgız Manasçı Shaabai Azizov (Karakol)

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Taha Akyol, ‘Türk dünyası’ ne demek? Milliyet
^ "Azərbaycanda demoqrafik vəziyyət". Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. 15 Nisan 2014.
^ Demoqrafik göstəricilər: Əhalinin milli tərkibi Azerbaycan Respublikası Dövlet Statistika Komitesi
^ Kazakistan nüfus bilgileri Kazakistan İstatistik Bürosu
^ 2009 Nüfus Sayımı Sonuçları Kazakistan Cumhuriyeti İstatistik Ajansı (İngilizce)
^ ^a ^b ^c Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009) (PDF). World Population Prospects, Table A.1 (İngilizce)
^ ^a ^b Демографические тенденции, формирование наций и межэтнические отношения в Киргизии. (Rusça)
^ Türkiye nüfusu Türkiye İstatistik Kurumu
^ Helen Chapin Metz, ed. Turkey: A Country Study. Washington, D.C.: GPO for the Library of Congress, 1995
^ The World Factbook - Turkmenistan (İngilizce)
^ Population of Afghanistan The World Factbook - Afghanistan (İngilizce)
^ “Uzbek” Encyclopaedia Britannica (İngilizce)
^ Afghanistan “Ethnic Groups” (İngilizce)
^ ^a ^b Национальный состав населения по регионам России: Республика Алтай Milliyetlere göre Altay Cumhuriyeti nüfusu (2002 sayımı) (Rusça)
^ ^a ^b ^c Национальный состав населения по регионам России: Астраханская Област Milliyetlere göre Astrahan Oblastı nüfusu (2002 sayımı) (Rusça)
^ ^a ^b Национальный состав населения по регионам России: Республика Башкортостан Milliyetlere göre Başkurdistan nüfusu (2002 sayımı) (Rusça)
^ [1] Tıva nüfusu (2013 sayımı) (Rusça)

"Azərbaycanda demoqrafik vəziyyət". Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. 15 Nisan 2014.

Dış bağlantılar

Şablon:Türk halklarının bulunduğu ülke ve bölgeler

[1] Taha Akyol, ‘Türk dünyası’ ne demek? Milliyet

[2] "Azərbaycanda demoqrafik vəziyyət". Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. 15 Nisan 2014.

[3] Demoqrafik göstəricilər: Əhalinin milli tərkibi Azerbaycan Respublikası Dövlet Statistika Komitesi

[4] Kazakistan nüfus bilgileri Kazakistan İstatistik Bürosu

[5] 2009 Nüfus Sayımı Sonuçları Kazakistan Cumhuriyeti İstatistik Ajansı (İngilizce)

[un.org-6] Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009) (PDF). World Population Prospects, Table A.1 (İngilizce)

[demoscope.ru-7] Демографические тенденции, формирование наций и межэтнические отношения в Киргизии. (Rusça)

[8] Türkiye nüfusu Türkiye İstatistik Kurumu

[9] Helen Chapin Metz, ed. Turkey: A Country Study. Washington, D.C.: GPO for the Library of Congress, 1995

[10] The World Factbook - Turkmenistan (İngilizce)

[CIA-pop-11] Population of Afghanistan The World Factbook - Afghanistan (İngilizce)

[12] “Uzbek” Encyclopaedia Britannica (İngilizce)

[13] Afghanistan “Ethnic Groups” (İngilizce)

[Altay-14] Национальный состав населения по регионам России: Республика Алтай Milliyetlere göre Altay Cumhuriyeti nüfusu (2002 sayımı) (Rusça)

[Astrahan-15] Национальный состав населения по регионам России: Астраханская Област Milliyetlere göre Astrahan Oblastı nüfusu (2002 sayımı) (Rusça)

[Baskurdistan-16] Национальный состав населения по регионам России: Республика Башкортостан Milliyetlere göre Başkurdistan nüfusu (2002 sayımı) (Rusça)

[Tuva-17] [1] Tıva nüfusu (2013 sayımı) (Rusça)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

@@ 318. satır: / 318. satır: @@
 * [http://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_diasporas%C4%B1 Türk Diasporası]
+{{Türk konuları}}
 {{Türk halklarının bulunduğu ülke ve bölgeler}}
-{{Türk Konseyi}}
-{{Türk dilleri}}
 [[Kategori:Orta Asya]]