Fenotip

Kokina midyesi (Donax variabilis) üyeleri, farklı renkleri ve motifleri içeren fenotiplere sahip olabilirler.

Fenotip ya da Dışyapı, genetik (genotip) ve çevresel etkenlerin yarattığı özelliklerin canlının dış görünüşündeki yansıması. Fenotip çoğunlukla genler tarafından belirlenir ancak bazı koşullarda diğer etkenler, fenotipin genotipe yüzde yüz uymasını engelleyebilir. Bu duruma hipomorfizm denir.

Fenotip, zaman içinde değişebilir. Birden çok genle kontrol edilen özelliklerin fenotipleri de karmaşıklık gösterir. Genlerin durumuna göre çeşitlilik gösteren fenotip sınıflarına pleitropik fenotipler denir.

Fenotipin Belirlenmesi

Fenotipik özelliklerin belirlenmesinde;

Yalnız Kalıtımın Etkisi

Bazı karakterlerin dış ortama yansımasında yalnız genler etkilidir. Örnek olarak; göz rengi, kan grubu, cinsiyet, dil yuvarlama, altı parmaklılık, kulak memesinin ayrık ya da bitişikliği gibi insanda verilebilir.

Yalnız Çevrenin Etkisi

Bazı karakterlerin oluşumunda genlerin etkisi görülmez. Örnek olarak; ağaçların rüzgâr yönüne eğilmesi, bazı mesleklerden kaynaklı iskelet bozuklukları, boksörlerin burnu, tarımla uğraşan insanların elleri gösterilebilir.

Diğer canlılarda örneğin sirke sineklerinde yumurta 15 °C'de yetiştiğinde düz kanatlı, 25 °C'de yetiştiğinde kıvrık kanatlı olur. Himalaya tavşanlarında sırt kısmındaki beyaz tüyler yolunup buz yastığı konulduğunda o bölgede siyah tüyler çıkar.

Kalıtım ve Çevrenin Birlikte Etkisi

Bazı genlerin belirlenmesinde çevre ve genler birlikte rol alır. Örneğin ten rengini oluşturan melanin pigmenti genlerin kontrolünde sentezlenir. Genlerin işleyişini ışık şiddeti ve hormonlar kontrol eder. Işık şiddetinin arttığı yaz aylarında melanin üretimi artar ve ten bronzlaşır.

Yalnız çevre ya da kalıtım ve çevrenin etkisi ile oluşan değişimler modifikasyondur.

Baskınlık ve Çekiniklik

Örneğin kıvırcık saçlı anne ile düz saçlı baba çiftleşirse doğacak çocuklar 1.Kuşak olur.Kıvırcık saç,düz saça baskın olduğundan kıvırcık saçlı birey AA ve düz saçlı birey aa olur.Mendel'in de yaptığı gibi bireyler arasında çaprazlama yapılır.AA ve aa olan bireylerin harfleri çaprazlanır. A ile a,A ile a,a ile A ve a ile A genleri ortaya çıkar.Fakat baskın gen harfi(büyük harf) başa ya-zıldığından tüm bireyler %100 melez döl;fakat kıvırık saçlı doğar.Çünkü çekinik gen,baskın genin yanında özelliğini gösteremez.2.Kuşağın bireyleri ise şöyledir: Aa,Aa,Aa ve Aa 1.Kuşak üyeleriydi.Bir Aa diğer bir Aa ile çiftleşirse: Aa,Aa bireyleri çaprazlanır ve 2.Kuşak bireyleri AA,Aa,Aa ve aa olur.Yani 2.Kuşak bireylerinin %25'i arıdöl ve kıvırcık,%50'si melez ve kıvırcık,%25'iyse düz saçlı doğar.Yani fenotip olarak 2.kuşağın bireylerinin %75'i kıvırcık saçlı ve %25'i düz saçlı doğar.