Fonksiyonel grup

Organik kimyada fonksiyonel grup, içinde bulundukları moleküllerin karakteristik kimyasal tepkimelerinden sorumlu belli atom gruplarıdır. Aynı fonksiyonel grup aynı veya benzer kimyasal tepkimere girer, ait olduğu molekülün büyüklüğünden bağımsız olarak.

Aşağıda en yaygın fonksiyonel grupların bir listesi bulunmaktadır. Bu formüllerde R ve R' sembolleri bir hidrojen veya bir hidrokarbon yan zincirini temsil eder, ama bazen herhnagi bir atom grubuna da karşılık gelebilir.

Temel biyolojide sözü geçen gruplar için temel fonksiyonel gruplar listesine bakınız.

Kimyasal sınıf	Grup	Formül	Yapısal formül	Önek	Sonek	Örnek
Asil halojenür	Haloformil	RCOX		haloformil-	-oyl halojenür	Asetil klorür (Etanoyl klorür)
Alkol	Hidroksil	ROH		hidroksi-	-ol	Metanol
Aldehit	Aldehit	RCHO		okso-	-al	Asetaldehit (Etanal)
Alkan	Alkil	RH		alkil-	-an	Metan
Alken	Alkenil	R2C=CR2		alkenil-	-en	Etilen (Eten)
Alkin	Alkinil	RC≡CR'		alkinil-	-in	Asetilen (Etin)
Amid	Karboksamid	RCONR2		karboksamido-	-amid	Asetamid (Etanamid)
Aminler	Birincil amin	RNH2		amino-	-amin	Metilamin (Metanamin)
	İkincil amin	R2NH		amino-	-amin	Dimetilamin
	Üçüncül amin	R3N		amino-	-amine	Trimetilamin
	4° amonyum iyonu	R4N+		amonyo-	-amonyum	Kolin
Azid	Azid	RN3		azido-	alkil azid	Fenil azid (Azidobenzen)
Azo bileşikleri	Azo (Diimid)	RN2R'		azo-	-diazen	Metil turuncu (p-dimetilamino-azobenzensülfonik asit)
Tolüen türevi	Benzil	RCH2C6H5 RBn		benzyl-	1-(substituent)tolüen	Benzyl bromür (1-Bromotolüen)
Karbonat	Karbonat ester	ROCOOR			alkil karbonat
Karboksilat	Karboksilate	RCOO−		karboksi-	-oat	Sodyum asetat (Sodyum etanoat)
Karboksilik asit	Karboksil	RCOOH		karboksi-	-oik asit	Asetik asit (Etanoik asit)
Siyanatlar	Siyanat	ROCN		Siyanato-	alkil siyanat
	Tiosiyanat	RSCN		tiyosiyanato-	alkil tiyosiyanat
Disülfür	Disülfür	RSSR'			alkil alkil disülfür	Sistamin (2,2'-Ditiyobis(etilamin))
Eter	Eter	ROR'		alkoksi-	alkil alkil eter	Dietil eter (Etoksietan)
Ester	Ester	RCOOR'			alkil alkanoat	Etil bütirat (Etil bütanoat)
Haloalkan	Halo	RX		halo-	alkil halojenür	Kloroetan (Etil klorür)
Hidroperoksit	Hydroperoksi	ROOH		hidroperoksi-	alkil hidroperoksit	Metil etil keton peroksit
İmin	birincil ketimin	RC(=NH)R'		imino-	-imin
	İkincil ketimin	RC(=NR)R'		imino-	-imin
	birincil aldimin	RC(=NH)H		imino-	-imin
	İkincil aldimin	RC(=NR')H		imino-	-imin
İmid	İmid	RC(=O)NC(=O)R'		imido-	-imid
İsosiyanür	İzosiyanür	RNC		izosiyano-	alkil izosiyanür
İzosiyanatlar	İzosiyanat	RNCO		isosiyanato-	alkyl izosiyanat	Metil izosiyanat
	İsotiosiyanat	RNCS		izotiyosiyanato-	alkil izotiyosiyanat	Alil izotiyosiyanat
Keton	Karbonil	RCOR'		keto-, okso-	-on	Metil etil keton (Butanon)
Nitrat	Nitrat	RONO2		nitrooksi-, nitroksi-	alkil nitrat	Amil nitrat (1-nitrooksipentan)
Nitril	Nitril	RCN		siyano-	alkannitril alkil siyanür	Benzonitril (Fenil siyanür)
Nitrit	Nitrosooksi	RONO		nitrosooksi-	alkil nitrit	Amil nitrit (3-metil-1-nitrosooksibutan)
Nitro bileşiği	Nitro	RNO2		nitro-		Nitrometan
Nitroso bileşiği	Nitroso	RNO		nitroso-		Nitrosobenzen
Peroksit	Peroksi	ROOR		peroksi-	alkil peroksit	Di-tert-butil peroksit
Benzen türevi	Fenil	RC6H5		fenil-	-benzen	Kümen (2-fenilpropan)
Fosfin	Fosfino	R3P		fosfino-	-fosfan	Metilpropilfosfan
Fosfodiester	Fosfat	HOPO(OR)2		fosforik asit di(substituent) ester	di(substituent) hydrojenfosfat	DNA
Fosfonik asit	Fosfono	RP(=O)(OH)2		fosfono-	substituent fosfonic asit	Benzilfosfonik asit
Fosfat	Fosfat	ROP(=O)(OH)2		fosfo-		Gliseraldehit 3-fosfat
Piridin türevi	Piridil	RC5H4N		4-pyridil (pyridin-4-il) 3-pyridil (pyridin-3-il) 2-pyridil (pyridin-2-il)	-pyridine	Nikotin
Sulfür		RSR'			di(substituent) sülfür	Dimetil sülfür
Sülfon	Sülfonil	RSO2R'		sülfonil-	di(ornatık) sülfon	Dimetil sülfon (Metilsülfonilmetan)
Sülfonik asit	Sülfo	RSO3H		sülfo-	substituent sülfonik asit	Benzensülfonik asit
Sülfoksit	Sülfinil	RSOR'		sülfinil-	di(ornatık) sülfoksit	Difenil sülfoksit
Tiyol	Sülfhidril	RSH		merkapto-, sülfanil-	-tiol	Etantiyol (Etil merkaptan)

Fonksiyonel grupların isimlerini alkanlarınkiyle birleştirmek organik bileşikleri isimlendirmek için güçlü bir adlandırma sistemi yaratır.

Fonksiyonel grupların hidrojen olmayan atomları birbirleriyle ve molekülün geri kalanı ile kovalent bağlarla bağlıdır. Atomlar grubu molekülün kalan kısmıyla iyonik kuvvetle bağlanmışsa bu atom grubu çokatomlu iyon veya kompleks iyon olarak adlandırmak daha doğrudur. Bu atom gruplarına toplu olarak radikal denir, serbest radikal terimi bundan türetilmiştir.

Fonksiyonel grubun bağlı olduğu karbona alfa karbon denir.

Fonksiyonel gruplar organik moleküllerin omurgalarına bağlı olurlar. Molekülün özelliklerini ve kimyasal tepkimelerini belirlerler. Fonksiyonel gruplar karbon omurgadan daha az kararlıdır ve kimyasal tepkimeye girmeye daha eğilimlidirler.

Dış bağlantılar

• IUPAC ligand kısaltmaları (pdf) (İngilizce)
• IUPAC Gold Book (Kimya terminolojisi hülasası) (İngilizce)
• IUPAC Blue Book (Organik isimlendirme) (İngilizce)