Pasaport

Başlığın diğer anlamları için Pasaport (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

T.C. eski pasaportundan sayfa detayı

Bir Osmanlı vatandaşının 24 Temmuz 1900 yılında çıkartılmış pasaportu.

Pasaport yabancı ülkelere gidecek olanlara yetkili kuruluşça verilen, yabancı ülke yetkililerinin kimlik incelemesinde geçerli olan belgedir.

Türkiye'de bordo, yeşil ve gri pasaportlar İl Emniyet Müdürlükleri tarafından yurtdışında ise dış temsilciliklerce (örn. konsolosluk) verilirken, siyah pasaport verme yetkisi Dışişleri Bakanlığı'ndadır. Pasaport Kanunu 15 Temmuz 1950'de kabul edilmiştir (5682 sayılı kanun). Pasaport Kanunu'na göre Türkiye'ye giriş için 3 zorunluluk vardır: giriş kapılarından girme, pasaport veya onun yerine geçen bir belge bulundurma, vize (sadece yabancılar için). Giriş çıkışlar ancak Bakanlar Kurulunca saptanır ve kara, hava, demir, deniz yollarını kapsar. Özellikle kara yolundaki giriş çıkışlarda kontrol komşu devletle karşılıklı gerçekleşir. Bakanlar Kurulunca belirlenmiş yollar dışında giriş çıkışlar yasaktır ve uymayanlar cezalandırılır. Batmakta olan bir gemiden can havliyle giriş yaparak karaya çıkanlar bundan ayrı tutulur. 1 Haziran 2010 tarihinden itibaren Türkiye'de e-pasaport sistemine geçilmiştir.

Pasaport, gerçek kişilere özgü bir belgedir. Pasaport Kanunu, TVK, Polis Kanunu ve Gümrük Kanunu konuyla yakından ilgilidir.

Pasaportun amaçları

• yurttaşlığın kanıtı
• bir devletin, uyruğuna başka ülkeye gitmede izin vermiş olduğunu göstermesi
• pasaport sahibine gereken resmi kolaylık sağlanmasının belgesi olması
• vizelerin üzerine işlenmesi
• sınırlardan giriş ve çıkışlarda kanıt oluşturan damgaların üzerine vurulması. PK'ye göre, uyruk durumu düzgün olmayanlara ve yurtsuzlara da 'yabancılara mahsus damgalı pasaport' verilebilir.

Pasaport yerine geçen belgelerden biri pasavan'dır. Sınırlarda, Türkiye-Suriye sınırı başta olmak üzere burada yaşayanlar kullanmaktadır. 2003 Kasım ayında Suriye'den 5 bin kişi 48 saatliğine bu belgeyle akrabalarını ziyaret için Hatay'a girip çıkmıştır. Diğer belgeler ise: gemi adamı cüzdanı, demiryolu personeli kimlik belgesi, uçak mürettebatı belgesi.

Göçmenler, hükümet temsilcisinin verdiği vesika veya göçmen belgesi ile pasaportsuz giriş çıkış yapabilirler. Mülteciler ise, Mültecilerin Hukuki Durumuna İlişkin Sözleşme (1951)'ye göre taraf devletlerden birinin mültecisi seyahat belgesi taşır, izinsiz girişlerinde cezalandırılmaz; sözleşmeye taraf devletlerden birinde ikamet etmeyenlerin girişi ise İçişleri Bakanlığı izniyle olur. Türkiye ile KKTC ve Türkiye ile Gürcistan arasındaki geçişlerde pasaport zorunluluğu yoktur, karşılıklı olarak kimlik belgesi ile giriş yapılabilir. Diğer tüm ülkelere seyahatlerde TC yurttaşlarının pasaport ibraz etmesi zorunludur. Bazı Avrupa Birliği ülkelerinden (Almanya, Belçika, Fransa, Hollanda, İspanya, İtalya, Lüksemburg, Malta, Portekiz ve Yunanistan) ayrıca İsviçre ve Lihtenştayn'dan gelen yabancıların Türkiye'ye belli bazı sınır kapılarından (örn: Atatürk Havalimanı) yaptıkları girişlerde pasaport yerine, o ülkelerin kimlik belgesini ibraz etmeleri yeterlidir. Belçika, Fransa, İspanya, İsviçre, Lüksemburg ve Portekiz pasaportları geçerliliklerini son beş yılda (Almanya - son bir yılda) yitirmiş olsalar bile Türkiye'ye giriş-çıkış yapmaya yeterlidir. Bir araçla giriş yapacakların geçerli bir pasaport ibrazı zorunludur. Pasaportsuz veya yerine geçen belgesiz olanlar ise, Türk vatandaşı iseler, yurda sokulurlar. Vatandaşlığını kanıtlayamayanlar geri çevrilirler. Sınırdışı edilenlerin masrafları kendilerine aittir. Yabancılar ise doğrudan geri çevrilirler. Pasaportunu kaybedenler hakkında İçişleri Bakanlığı soruşturması yapılır. Buna rağmen içeri girenler ağır para cezası ve 1 aydan 6 aya kadar hapisle cezalandırılırlar. Yabancı, cezasını çektikten sonra da sınırdışı edilir. Masrafını karşılayacak parası yoksa sevkini devlet yapar.

Türkiye'de pasaport türleri

• Umumi pasaport: Her vatandaşa verilebilir. KKTC vatandaşları ile Türkiye'de ikamet eden vatansızların da alabilecekleri en yaygın pasaport türüdür.
• Hususi pasaport: Devletin belli kademelerinde çalışan kişiler ve 1. dereceden akrabalarına verilir.
• Hizmet pasaportu: Hükümet yetkililerine verilir.
• Diplomatik pasaport: Diplomatlara verilir.
• Geçici pasaport: Pasaportu kayıp veya çalınmış olanlara kısa süreliğine verilir.

Bkz: Türk pasaportu