Memlûk: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Düzenleme (Kaynak eklendi ve kaynaksız içerik çıkarıldı.)
k İmla.
3. satır: 3. satır:
'''Memlûkler''' ([[Arapça]]: '''مملوك''' mamlūk, çoğ: '''مماليك''' mamālīk), [[İslam]] dünyasındaki hükümdara bağlı [[köle]] sınıf kökenli askerler. Memlûkler bir nevi profesyonel asker olarak İslam toplumuna girmişler ve zamanla güçlenerek iktidarı ele geçirebilecek bir konuma dahi gelen oligarşik bir topluluk olmuşlardır.<ref>{{Kitap kaynağı| yazar= Hakkı Dursun Yıldız| başlık = ''İslamiyet ve Türkler''| url = | erişimtarihi = | erişimyılı = | erişimayı = | yayımcı= Yeni Zamanlar Dağıtım| yıl= 2000| yer = İstanbul| dil = Türkçe| id = ISBN 975-8414-14-3| bölüm = | sayfalar = sf. 80-86| alıntı =}}</ref>
'''Memlûkler''' ([[Arapça]]: '''مملوك''' mamlūk, çoğ: '''مماليك''' mamālīk), [[İslam]] dünyasındaki hükümdara bağlı [[köle]] sınıf kökenli askerler. Memlûkler bir nevi profesyonel asker olarak İslam toplumuna girmişler ve zamanla güçlenerek iktidarı ele geçirebilecek bir konuma dahi gelen oligarşik bir topluluk olmuşlardır.<ref>{{Kitap kaynağı| yazar= Hakkı Dursun Yıldız| başlık = ''İslamiyet ve Türkler''| url = | erişimtarihi = | erişimyılı = | erişimayı = | yayımcı= Yeni Zamanlar Dağıtım| yıl= 2000| yer = İstanbul| dil = Türkçe| id = ISBN 975-8414-14-3| bölüm = | sayfalar = sf. 80-86| alıntı =}}</ref>


Kelimenin kökeni, Arapça'nın kökü "m-l-k" olup "abd" ve "[[cariye]]" gibi köle manasına gelen kelimelerden erkek kölesine tekabül eden kelimedendir. Genelde Mamlûk kelimesi [[9. yüzyıl]]dan [[19. yüzyıl]]a kadar İslam dünyasında faaliyeti göstermiş beyaz köle kökenli askerler için kullanılmıştır. Memlûk kelimesi, genç hizmetkâr, azat edilmiş köle, delikanlı ve efendisine bağlı muhâfız anlamları da taşır.
Sözcüğün kökeni Arapça "m-l-k" olup "abd" ve "[[cariye]]" gibi köle manasına gelen sözcüklerin, erkek köle anlamına gelen şeklidir. Genelde Mamlûk kelimesi [[9. yüzyıl]]dan [[19. yüzyıl]]a kadar İslam dünyasında faaliyeti göstermiş beyaz köle kökenli askerler için kullanılmıştır. Memlûk sözcüğü, genç hizmetkâr, azat edilmiş köle, delikanlı ve efendisine bağlı muhâfız anlamları da taşır.


Memlûkler'in çoğu başta [[Kuman]]-[[Kıpçaklar]] olmak üzere [[Türk halkları]]ndan oluşmaktaydı. Ayrıca [[Çerkes]]<ref>McGregor, Andrew James (2006). A Military History of Modern Egypt: From the Ottoman Conquest to the Ramadan War. Greenwood Publishing Group. p. 15. ISBN 9780275986018. "By the late fourteenth century Circassians from the north Caucasus region had become the majority in the Mamluk ranks."</ref> ve [[Gürcü]]<ref>Relations of the Georgian Mamluks of Egypt with Their Homeland in the Last Decades of the Eighteenth Century. Daniel Crecelius and Gotcha Djaparidze. Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 45, No. 3 (2002), pp. 320—341. ISSN 0022-4995.</ref> kökenli memlûkler de bulunmaktaydı. Bunların dışında [[balkan]] kökenli ([[Sırp]], [[Yunan]] ve [[Güney Slavları]]) memlûkler olduğu da bilinmektedir.<ref>István Vásáry (2005) Cuman and Tatars, Cambridge University Press.</ref><ref>T. Pavlidis, A Concise History of the Middle East, Chapter 11: Turks and Byzantine Decline, 2011</ref> Beyaz tenli olmayanların Memlûk olma şansı yoktu. [[Habeş]], Batı Afrikalı, [[Hint]] ve diğer benzerleri, Memlûk hiyerarşisine ancak hadımlık (haremağalık) yoluyla girmişlerdir. Bunlar da Memlûk toplumunun bir kısmını oluşturmuşlardır.<ref>{{Kitap belirt| yazar= David Ayalon| başlık = ''Outsiders in the lands of Islam: Mamluks, Mongols, and eunuchs''| url = http://openlibrary.org/b/OL2095841M/Outsiders-in-the-lands-of-Islam| erişimtarihi = | erişimyılı = | erişimayı = | yayımcı= Variorum Reprints| yıl= 1985| yer = Londra| dil = İngilizce| id = ISBN 0860782174| bölüm = | sayfalar = | alıntı =}}</ref> [[Eyyubiler|Eyyubi]] zamanında [[Mısır]]'daki memlûklerin çoğunu oluşturanlar [[Kıpçaklar]] idi.<ref>{{Kitap kaynağı| last=Isichei | first=Elizabeth | year=1997 | title=A History of African Societies to 1870| publisher=[[Cambridge University Press]]| url=http://books.google.com/books?id=3C2tzBSAp3MC&pg=PA192&dq=mamluks+kipchak+turks&lr=&hl=en | accessdate=2008-11-08 |pages=192}}</ref>
Memlûkler'in çoğu başta [[Kuman]]-[[Kıpçaklar]] olmak üzere [[Türk halkları]]ndan oluşmaktaydı. Ayrıca [[Çerkes]]<ref>McGregor, Andrew James (2006). A Military History of Modern Egypt: From the Ottoman Conquest to the Ramadan War. Greenwood Publishing Group. p. 15. ISBN 9780275986018. "By the late fourteenth century Circassians from the north Caucasus region had become the majority in the Mamluk ranks."</ref> ve [[Gürcü]]<ref>Relations of the Georgian Mamluks of Egypt with Their Homeland in the Last Decades of the Eighteenth Century. Daniel Crecelius and Gotcha Djaparidze. Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 45, No. 3 (2002), pp. 320—341. ISSN 0022-4995.</ref> kökenli memlûkler de bulunmaktaydı. Bunların dışında [[balkan]] kökenli ([[Sırp]], [[Yunan]] ve [[Güney Slavları]]) memlûkler olduğu da bilinmektedir.<ref>István Vásáry (2005) Cuman and Tatars, Cambridge University Press.</ref><ref>T. Pavlidis, A Concise History of the Middle East, Chapter 11: Turks and Byzantine Decline, 2011</ref> Beyaz tenli olmayanların Memlûk olma şansı yoktu. [[Habeş]], Batı Afrikalı, [[Hint]] ve diğer benzerleri, Memlûk hiyerarşisine ancak hadımlık (haremağalık) yoluyla girmişlerdir. Bunlar da Memlûk toplumunun bir kısmını oluşturmuşlardır.<ref>{{Kitap belirt| yazar= David Ayalon| başlık = ''Outsiders in the lands of Islam: Mamluks, Mongols, and eunuchs''| url = http://openlibrary.org/b/OL2095841M/Outsiders-in-the-lands-of-Islam| erişimtarihi = | erişimyılı = | erişimayı = | yayımcı= Variorum Reprints| yıl= 1985| yer = Londra| dil = İngilizce| id = ISBN 0860782174| bölüm = | sayfalar = | alıntı =}}</ref> [[Eyyubiler|Eyyubi]] zamanında [[Mısır]]'daki memlûklerin çoğunu oluşturanlar [[Kıpçaklar]] idi.<ref>{{Kitap kaynağı| last=Isichei | first=Elizabeth | year=1997 | title=A History of African Societies to 1870| publisher=[[Cambridge University Press]]| url=http://books.google.com/books?id=3C2tzBSAp3MC&pg=PA192&dq=mamluks+kipchak+turks&lr=&hl=en | accessdate=2008-11-08 |pages=192}}</ref>

Sayfanın 21.08, 9 Nisan 2014 tarihindeki hâli

1810'da çizilmiş bir Memlûk süvarisi resmi.

Memlûkler (Arapça: مملوك mamlūk, çoğ: مماليك mamālīk), İslam dünyasındaki hükümdara bağlı köle sınıf kökenli askerler. Memlûkler bir nevi profesyonel asker olarak İslam toplumuna girmişler ve zamanla güçlenerek iktidarı ele geçirebilecek bir konuma dahi gelen oligarşik bir topluluk olmuşlardır.[1]

Sözcüğün kökeni Arapça "m-l-k" olup "abd" ve "cariye" gibi köle manasına gelen sözcüklerin, erkek köle anlamına gelen şeklidir. Genelde Mamlûk kelimesi 9. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar İslam dünyasında faaliyeti göstermiş beyaz köle kökenli askerler için kullanılmıştır. Memlûk sözcüğü, genç hizmetkâr, azat edilmiş köle, delikanlı ve efendisine bağlı muhâfız anlamları da taşır.

Memlûkler'in çoğu başta Kuman-Kıpçaklar olmak üzere Türk halklarından oluşmaktaydı. Ayrıca Çerkes[2] ve Gürcü[3] kökenli memlûkler de bulunmaktaydı. Bunların dışında balkan kökenli (Sırp, Yunan ve Güney Slavları) memlûkler olduğu da bilinmektedir.[4][5] Beyaz tenli olmayanların Memlûk olma şansı yoktu. Habeş, Batı Afrikalı, Hint ve diğer benzerleri, Memlûk hiyerarşisine ancak hadımlık (haremağalık) yoluyla girmişlerdir. Bunlar da Memlûk toplumunun bir kısmını oluşturmuşlardır.[6] Eyyubi zamanında Mısır'daki memlûklerin çoğunu oluşturanlar Kıpçaklar idi.[7]


Memlûklerin diğer kölelerden farkları

Üç memlûk
Kahire'deki Memlûk mezarları.(Michel Benoist, 2005)
Halep'ten bir Memlük
Kahire'deki Memlûk mezarları. (Pascal Sebah, 1880-1886)


Memlûk adayları köle olarak satın alınırlardı. Fakat, hem satın alanlar, hem de satanlar ile bu satışa konu olan kişiler bilirlerdi ki, askeri okul eğitiminden sonra, mevcut kölelik statüsü değişecektir. Böylece Memlûkler, ileride kaderlerini çizebiliyorlardı. Oysa, diğer kölelerin özgürlüklerini elde etme konusunda kesin bir şansları yoktu. Onların özgürleüklerini kazanmaları için efendilerinin ya onları azat etmesi ya da yakınlarının onları bularak fidye ödemesi gerekiyordu.[8]

İkinci olarak, askeri okula katılan Memlûk adayı köleler, diğer köleler gibi olumsuz barınma ve beslenme koşullarıyla karşılaşmazlardı. Memlûk adaylarından ileride usta bir asker olmaları beklenildiği için, ihtiyaçları ideal koşullarda karşılanmaktaydı.[8] Üçüncü olarak, toplumsal statü bakımından köleler, özgürlükten yoksun olarak, her türlü ağır işlerde çalıştırılırlardı. Toplumda hor ve hakir görülen, pazarlarda ikinci sınıf insanlar olarak alınıp satılabilen insanlar olarak algılanırlardı. Memlûk adayı köleler de başlangıçta böyle pazarlarda alınıp satılsa da, Memlûk adayı olarak yetiştirildikten sonra azat ediliyordu. Memlûk sistemine giren bir Memlûk, sosyal statü bakımından en üst sınıfta yer alıyordu.[9] Oysa normal köleler, toplumun en alt sınıfında bulunuyorlardı.

Dördüncü olarak, Memlûkler hukuk bakımından da kölelerden üstünlerdi. Özgür bir fert olarak hareket eden Memlûk, kendi iradesiyle evlenebilirdi. Fakat, köle statüsünde olanlar için bu durum, efendisinin izniyle mümkündü. Bir Memlûkün çocuğu hür doğarken, kölenin çocuğu da köle olarak doğmaktaydı. Beşinci olarak Memlûklerin mülk edinebilme hakkı varken, kölelerin böyle bir hakkı yoktu. Son olarak, kanun önünde de Memlûklerin üstünlüğü bulunmaktaydı.

Tarihte Memlûkler tarafından kurulmuş devlet olarak şunlar sayılabilmektedir:

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Hakkı Dursun Yıldız (2000). İslamiyet ve Türkler. İstanbul: Yeni Zamanlar Dağıtım. ss. sf. 80-86. ISBN 975-8414-14-3. 
  2. ^ McGregor, Andrew James (2006). A Military History of Modern Egypt: From the Ottoman Conquest to the Ramadan War. Greenwood Publishing Group. p. 15. ISBN 9780275986018. "By the late fourteenth century Circassians from the north Caucasus region had become the majority in the Mamluk ranks."
  3. ^ Relations of the Georgian Mamluks of Egypt with Their Homeland in the Last Decades of the Eighteenth Century. Daniel Crecelius and Gotcha Djaparidze. Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 45, No. 3 (2002), pp. 320—341. ISSN 0022-4995.
  4. ^ István Vásáry (2005) Cuman and Tatars, Cambridge University Press.
  5. ^ T. Pavlidis, A Concise History of the Middle East, Chapter 11: Turks and Byzantine Decline, 2011
  6. ^ Şablon:Kitap belirt
  7. ^ Isichei, Elizabeth (1997). A History of African Societies to 1870. Cambridge University Press. s. 192. Erişim tarihi: 2008-11-08. 
  8. ^ a b Daniel Pipes (1988). Slave Soldiers and Islam: The Genesis of a Military System (İngilizce). Şikago. ss. sf. 10. 
  9. ^ Daniel Pipes, a.g.e., s.17

Şablon:Isichei, Elizabeth (1997). A History of African Societies to 1870. Cambridge University Press. pp. 192. Retrieved 2008-11-08.

Dış bağlantılar

Şablon:Link SM