Âdem

Başlığın diğer anlamları için Adem (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Âdem, Lucas Cranach the Elder tarafından tasvir.

Âdem, (Arapça: آدم, İbranice: אָדָם) İbrâhimî dinlere göre Tanrı tarafından yaratılan ilk insan. Her İbrâhimî dinde Âdem'e bakış açısı ve Âdem'in hikâyesi farklılık gösterse de özünde büyük oranda aynıdır.

Mitolojik köken ve inançlar

Sümer mitolojisinde yaratılmış ilk insan ve ilk kral olan Adapa diğer bazı unsurların yanında isimsel olarak ta Âdem inancının kökenini oluşturmuş gözüküyor. Âdemin çamurdan, kaburga kemiğinden eşinin yaratılması, cennetten kovuluş, yasak meyve, yılan, Âdem’in bin yıla yakın yaşaması temaları Sümer efsaneleri ile örtüşen motiflerdir.

Tevrat'ın Tekvin bölümüne Adem ile Nuh tufanı arasındaki geçen süre 1756 yıllık bir süreye karşılık gelmektedir. İslami anlayışın da ilgili hadislerin yol göstermesiyle aynı yönde geliştiğini söylemek mümkündür. Ibni Sad, Tabakat'ında Adem'le Musa arasında 3 bin yıllık bir zaman olduğunu kaydetmektedir.

Yahudilik'te Âdem

Yahudi inancına göre Âdem (İbr. Adam), yaradılışın altıncı gününde topraktan yaratılmıştır. 1. bâbda erkek ve dişi olarak yaratıldıkları söylenirken 2. bâbda dişinin erkeğin kaburga kemiğinden yaratıldığından bahsedilmesi, birinci bölümdeki kadının Lilith, ikinci bölümdekinin ise Havva olduğu şeklinde yorumlanmaktadır.

Gök ve yer bütün öğeleriyle tamamlandı.Yedinci güne gelindiğinde Tanrı yapmakta olduğu işi bitirdi. Yaptığı işten o gün dinlendi. RAB Tanrı göğü ve yeri yarattığında,Yeryüzünde yabanıl bir fidan, bir ot bile bitmemişti. Çünkü RAB Tanrı henüz yeryüzüne yağmur göndermemişti. Toprağı işleyecek insan da yoktu. Yerden yükselen buhar bütün toprakları suluyordu.

RAB Tanrı Âdem’i topraktan yarattı ve burnuna yaşam soluğunu üfledi. Böylece Âdem yaşayan varlık oldu.RAB Tanrı doğuda, Aden’de bir bahçe dikti. Yarattığı Âdem’i oraya koydu. Bahçede iyi meyve veren türlü türlü güzel ağaç yetiştirdi. Bahçenin ortasında yaşam ağacıyla iyiyle kötüyü bilme ağacı vardı.

Aden’den bir ırmak doğuyor, bahçeyi sulayıp orada dört kola ayrılıyordu. İlk ırmağın adı Pişon’dur. Altın kaynakları olan Havila sınırları boyunca akar.İkinci ırmağın adı Gihon’dur, Kûş sınırları boyunca akar. Üçüncü ırmağın adı Dicle’dir, Asur’un doğusundan akar. Dördüncü ırmak ise Fırat’tır.RAB Tanrı Aden bahçesine bakması, onu işlemesi için Âdem’i oraya koydu. Ona, “Bahçede istediğin ağacın meyvesini yiyebilirsin” diye buyurdu, “Ama iyiyle kötüyü bilme ağacından yeme. Çünkü ondan yediğin gün kesinlikle ölürsün.”

Sonra, “Âdem’in yalnız kalması iyi değil” dedi, “Ona uygun bir yardımcı yaratacağım.”RAB Tanrı Âdem’e derin bir uyku verdi. Âdem uyurken, RAB Tanrı onun kaburga kemiklerinden birini alıp yerini etle kapadı. Âdem’den aldığı kaburga kemiğinden bir kadın yaratarak onu Âdem’e getirdi.Âdem, “İşte, bu benim kemiklerimden alınmış kemik, etimden alınmış ettir” dedi, “Ona ‘Kadın’ denilecek, çünkü o adamdan alındı.”

"Adem soyunun öyküsü: Tanrı insanı yarattığında onu kendine benzer kıldı. Onları erkek ve dişi olarak yarattı ve kutsadı. Yaratıldıkları gün onlara "İnsan" adını verdi. ... Adem toplam 930 yıl yaşadıktan sonra öldü."

Hristiyanlık'ta Âdem

Âdem kıssası Tevrat'tın Tekvin (Yaradılış) bölümünde anlatılır. Hıristiyanlık'ta Âdem'in Cennet'te işlediği o ilk günah, büyük bir öneme sâhiptir. Hırıstiyan inanışına göre Âdem'in günahı tüm insanlığa geçmiştir ve Îsâ, bu günahı kaldırmak için gelen 'Tanrı Kuzusu'dur, kendisini bu günâh için fedâ etmiştir.

İslam'da Âdem

Âdem ve Havva (1294/99 yılında İlhanlılar hakimiyeti altındaki Maragh'da basılmış Manafi el-Hayavan 'dan)

Müslümanlar, Âdem'in yaratılmış ilk insan ve ilk peygamber olduğuna inanırlar. İnanışa göre Allah O’nu Rahman suretinde yaratmış ve O’na kendi ruhundan üflemiştir. Âdem’in 1000 veya 2000 yıl yaşadığı kabul edilir. Âdem'den İslam dîninin kutsal kitabı Kuran'da sekiz sûrede bahsedilir. Kur'an dışı anlatımlarda kıssa, mitolojik bir hâle sokulmuştur. Buhari ve Müslim gibi güvenilen hadis kaynaklarına göre Âdem'in boyu 60 zira' (yaklaşık 35-48 metre) dir.

İslam'da Âdem'in topraktan yaratıldığına, Allah'ın ona diğer varlıklara öğretmediği isim koymayı, manalarını bulmayı öğrettiğine inanılır. Allah, meleklerin ona karşı secde etmesini istemiş, fakat İblis kibrinden ötürü ona secde etmemiştir. İblis bu yüzden Cennet'ten kovulur. Kur'an'da Kehf Suresi'nin 50. ayetinde İblis'in melek değil cin olduğu ifade edilir.

Kuranda Âdem ile eşinin aynı özden yaratıldığı ifade edilir. Âdem ve Havva Cennette Allah 'ın kendilerine yaklaşmalarını yasakladığı yasaklanmış bir ağaçtan İblis'in onlara yalan söyleyerek kandırmasıyla meyve yerler. Bunun üzerine cennetten kovulurlar. Yaşamakta oldukları Adn (Tevrat’ta Aden) cennetinden Âdem Serendip adasına (Srilanka), Havva ise Etiyopya’ya indirilir. Daha sonra Mekke'de Arafat dağında buluşurlar.

Bu kıssa, Kur'an'da detaylı bir biçimde geçmekte ve İslam kültüründe önemli bir yer kapsamaktadır. Müslümanlara, Cennet'ten çıkış kıssasına inanmak -Kur'an'da geçtiğinden ötürü- farzdır.

Kur'an'da bahsi geçen âyetler

• Şüphesiz Allah katında İsa'nın durumu, Adem'in durumu gibidir: Onu topraktan yarattı. Sonra ona "ol" dedi. O da oluverdi. (3, 59)

• Allah Adem'e bütün varlıkların isimlerini öğretti. Sonra onları meleklere göstererek, "Eğer doğru söyleyenler iseniz, haydi bana bunların isimlerini bildirin" dedi.
• Melekler, "Seni bütün eksikliklerden uzak tutarız. Senin bize öğrettiklerinden başka bizim hiçbir bilgimiz yoktur. Şüphesiz her şeyi hakkıyla bilen, her şeyi hikmetle yapan sensin" dediler.
• Allah şöyle dedi: "Ey Adem! Onlara bunların isimlerini söyle." Adem, meleklere onların isimlerini bildirince Allah, "Size, göklerin ve yerin gaybını şüphesiz ki ben bilirim, yine açığa vurduklarınızı da, gizli tuttuklarınızı da ben bilirim demedim mi?" dedi.
• Hani meleklere, "Adem için saygı ile eğilin" demiştik de İblis hariç bütün melekler hemen saygı ile eğilmişler, İblis kaçınmış, büyüklük taslamış ve kâfirlerden olmuştu.
• Dedik ki: "Ey Adem! Sen ve eşin cennete yerleşin. Orada dilediğiniz gibi bol bol yiyin, ama şu ağaca yaklaşmayın, yoksa zalimlerden olursunuz."
• Derken, şeytan ayaklarını oradan kaydırdı. Onları içinde bulundukları konumdan çıkardı. Bunun üzerine biz de, "Birbirinize düşman olarak inin. Sizin için yeryüzünde belli bir süre barınak ve yararlanma vardır" dedik. (2, 31-36)

• "Ey Âdem! Sen ve eşin cennette kalın. Dilediğiniz yerden yiyin. Fakat şu ağaca yaklaşmayın. Yoksa zalimlerden olursunuz." (7, 19)

• Nihayet şeytan ona vesvese verip şöyle dedi: "Ey Adem! Sana ebedilik ağacını ve yok olmayan bir saltanatı göstereyim mi?"
• Bunun üzerine onlar o ağacın meyvesinden yediler. Bu sebeple ayıp yerleri kendilerine göründü ve cennet yaprağından üzerlerine örtmeye başladılar. Adem Rabbine isyan etti ve yolunu şaşırdı.
• Sonra Rabbi onu seçti, tövbesini kabul etti ve ona doğru yolu gösterdi.
• Allah şöyle dedi: "Birbirinize düşman olarak hepiniz oradan inin. Eğer tarafımdan size bir yol gösterici gelir de, kim benim yol göstericime uyarsa artık o, ne sapar ne de sıkıntı çeker." (20: 120-123﴿

Tevrata göre soyağacı

Âdem

Havva

Kabil

Habil

Şit

Enoh

Enoş

İrad

Kenan

Mehuyael

Mahalalel

Metuşael

Yared

Adah

Lameh

Tsillah

Enoh

Yaval

Yuval

Tuval-Kayin

Naamah

Metuselah

Lameh

Nuh

Sam

Ham

Yafes

Ayrıca bakınız

• Adapa
• Yaratılışçılık
• İslam mitolojisi İsrailiyyat
• Havva Lilith
• Kabil ve Habil
• Sümerler (Mitolojik etkileşimler için)
• İnsanın evrimi Y kromozom Adem'i
• İblis

Kaynakça

• Kur'an, Bakara Suresi, Ayet 30-38

Wikimedia Commons'ta Âdem ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. Şablon:Peygamberler Islam ve Kur'ana göre

Şablon:Link SM