Özel isim

Özel isim veya özel ad, "tek" ve "özel" olan varlıklara ve kavramlara verilen belirleyici isim. Evrende eşi olmayan varlıkları ve bazı önemli soyut kavramları belirtmekte kullanılır. Özel isimlere örnek olarak Ankara, Jüpiter, Budizm, Toyota, Aşık Veysel, Fino, Mehmet ve Atatürkçülük verilebilir. Aralarında Türkçenin de bulunduğu pek çok dilde özel isimlerin ilk harfi büyük yazılır. Özel isimlerin dışında kalan tüm isimler cins isimdir.

Özel isimlerden sonra gelen çekim ekleri "çoğunlukla" kesme işareti (') ile ayırılırlar: Ahmet'in, Türkiye'de vs. Ancak bu kuralın bazı istisnaları vardır. Nitekim, yapım eki almış bir özel ad kesmeyle ayrılmaz.

Başlıca özel isim grupları

Canlıların isimleri

Ünlü veya ünsüz tüm insan adları ve soyadları özel isimdir. Hem adın hem soyadın ilk harfi büyük harfle başlar: Murat, Aslı, Zeki Müren, Ünlüsanlar vb.

Hayvan türleri özel isim değildir (kedi, köpek vb.) ancak belirli bir hayvana insanlar tarafından verilen isimler özel isimdir: Fino, Bobby, Şimşek vs.

Yer adları

Coğrafî bölgeler, yerleşim birimleri, kıtalar, ülkeler; sokak, cadde, mahalle adları vs. özel isimdir ve hem adın hem de varsa yerin türünün (bölge, sokak, cadde vs.) ilk harfi büyük yazılır: İç Anadolu Bölgesi, Avrupa, Balâ, İrlanda, İstiklal Caddesi vs.

Kurum, kuruluş, makam adları

Okullar, iş yerleri, organizasyonlar gibi tüm kurum ve kuruluşlar ile makamların adları özel isimdir: Yozgat Anadolu Lisesi, Yeşilay Derneği, Türk Dil Kurumu, Ege Üniversitesi, Kars Valiliği, Mamak İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü, Türkiye Büyük Millet Meclisi vs.

İnsan grupları

Çete, millet, mezhep, din gibi belirli özellikleri nedeniyle bir araya gelmiş insanların oluşturdukları grupların adları özeldir: Karagümrük Çetesi, Türk, Rus, Alevî, Sünnî, Hıristiyan, Yahudi vs.

Diller

Türkçe, Farsça, Fransızca, Macarca, Fince, Tibetçe vs.

Coğrafî adlar

Deniz, okyanus, göl, akar su, boğaz, geçit, dağ, tepe, ova, yayla gibi coğrafi şekillerin her birine verilen kendine has isimler özeldir.

Akdeniz, Manş Denizi, Büyük Okyanus, Van Gölü, Fırat, Ağrı Dağı, Erciyes, Himalayalar, Konya Ovası, İstanbul Boğazı vs.

Gök cisimleri

Samanyolu, Satürn, Mars, Jüpiter, Venüs, Küçükayı vs.

Dünya, Güneş ve Ay kelimeleri astronomi terimi olarak kullanılıyorsa özel isim olduğu için büyük; deyim içerisinde veya mecazî anlamlarda kullanılıyorsa cins isim olduğu için küçük harfle başlar.

Eser adları

Her türlü yazılı, görsel, işitsel yayın ile resim, heykel, mimarî, müzik, tiyatro, sinema gibi tüm sanat eserlerinin adları özeldir: Tercüman (gazete), Yaprak Dökümü, Yüzüklerin Efendisi, Mona Lisa, Süleymaniye Camii, Hisseli Harikalar Kumpanyası vs.

Ayrıca bakınız

• İsim
• Cins isim