Luvice: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k →‎Luvice: Sayfa düzeni için
kDeğişiklik özeti yok
11. satır: 11. satır:


== Luvice ==
== Luvice ==
[[Dosya:Stèle louvite.jpg|thumb|left|224px|[[Luviler|Luvi]] diliyle yazılı bir [[Hitit]] hiyeroglif ''(resim yazı)'' kitabesi olan ve [[Ankara]]'da [[Anadolu Medeniyetleri Müzesi]]'nde sergilenmekte olan ''[[Sultanhan]] dikili anıt taşı''.]]
[[Dosya:Stèle louvite.jpg|thumb|left|151px|[[Luviler|Luvi]] diliyle yazılı bir [[Hitit]] hiyeroglif ''(resim yazı)'' kitabesi olan ve [[Ankara]]'da [[Anadolu Medeniyetleri Müzesi]]'nde sergilenmekte olan ''[[Sultanhan]] dikili anıt taşı''.]]
[[Dosya:Hattusa Nisantas Luvian inscription.JPG|thumb|300px|[[Hattuşaş]] Nişantaş’ta bulunan [[Luviler|Luvi]] dönemine ait hieroglif.]]
[[Dosya:Hattusa Nisantas Luvian inscription.JPG|thumb|300px|[[Hattuşaş]] Nişantaş’ta bulunan [[Luviler|Luvi]] dönemine ait hieroglif.]]
[[Dosya:Troy VIIb hieroglyphic seal reverse.png|thumb|left|150px|Yedinci Truva kentinin B katmanında bulunan Luvi dilindeki hiyeroglifik mühür.]]
[[Dosya:Troy VIIb hieroglyphic seal reverse.png|thumb|left|150px|Yedinci Truva kentinin B katmanında bulunan Luvi dilindeki hiyeroglifik mühür.]]
Anadolu’nun en eski dillerinden biri olan [[Luviler|Luvi]] dilinin ve lehçelerinin çözülmesi kültürel gelişimin [[Mezopotamya]]’dan veya Yunan yarımadasından Anadolu’ya değil, Anadolu’dan daha güneye ve batıya doğru yayıldığı tezini güçlendirmiştir. [[Luviler|Luvi]] diliyle yazılan [[Hitit]] hiyeroglif yazısı H.T. Bossert’in katkılarıyla 1946 yılında çözülmeye başlanmış ve çözülme çalışması tam anlamıyla 1960'ta Emmanuel Laroche tarafından tamamlanmış olduğundan, yer ve ilah adlarına ilişkin olarak, Batı’da bu tarihten önceki etimolojik açıklama getiren yazılar geçerliğini yitirmeye başlamıştır. [[Makedonyalı İskender]] döneminde Anadolu’nun [[Luviler|Luvi]] ve [[Hitit]] kökenli adları hellenleştirilmeye çalışılmışsa da, esas yapılarını korumuşlardır. Anadolu ve Trakya’daki Yunanca yer adlarının yüzde yüzü olmasa da çok büyük bir kısmının [[Luviler|Luvi]] dilindeki adlarından türetildiği anlaşılmış bulunmaktadır. Ayrıca eski Yunanca sanılan pek çok sözcüğün (dram, drama, tiyatro, komedya, tragedya vs.) [[Luviler|Luvi]] kökenli olduğu konusunda çeşitli görüşler bulunmaktadır.
Anadolu’nun en eski dillerinden biri olan [[Luviler|Luvi]] dilinin ve lehçelerinin çözülmesi kültürel gelişimin [[Mezopotamya]]’dan veya Yunan yarımadasından Anadolu’ya değil, Anadolu’dan daha güneye ve batıya doğru yayıldığı tezini güçlendirmiştir.
[[Luviler|Luvi]] diliyle yazılan [[Hitit]] hiyeroglif yazısı H.T. Bossert’in katkılarıyla 1946 yılında çözülmeye başlanmış ve çözülme çalışması tam anlamıyla 1960'ta Emmanuel Laroche tarafından tamamlanmış olduğundan, yer ve ilah adlarına ilişkin olarak, Batı’da bu tarihten önceki etimolojik açıklama getiren yazılar geçerliğini yitirmeye başlamıştır. [[Makedonyalı İskender]] döneminde Anadolu’nun Luvi ve [[Hitit]] kökenli adları helenleştirilmeye çalışılmışsa da, esas yapılarını korumuşlardır. Anadolu ve Trakya’daki Yunanca yer adlarının yüzde yüzü olmasa da çok büyük bir kısmınının Luvi dilindeki adlarından türetildiği anlaşılmış bulunmaktadır. Ayrıca eski Yunanca sanılan pek çok sözcüğün (dram, drama, tiyatro, komedya, tragedya vs.) [[Luviler|Luvi]] kökenli olduğu konusunda çeşitli görüşler bulunmaktadır.

[[Luviler|Luvi]] dili üzerine en fazla araştırma yapmış yabancı isimler arasında Emmanuel Laroche, 1973’te bu dili "[[Luviler|Luvi]] dili" olarak kabul edip, tanıtan David Hawkins, Piero Meriggi ve Ali M. Dinçol sayılabilir.

⚫
Luvi sözcüğü Hitit dilinde “Işık İnsanı” anlamına gelir ki, [[Luviler|Luvi]] dilinde "ışık, parıltı" anlamına gelen “LU” kökü birçok dile “Işık” anlamında geçmiş olup, birçok dilde halen kullanılmaktadır (Örneğin, ilah [[Apollon]]’un [[Likya]]’lı sıfatının kökeni [[Luviler|Luvi]] dilinde ışık anlamına gelen, KURT anlamındaki “LYK” ya da "LU" sözcüğüdür ki, sözcük Latince’de LUX biçimine dönüşmüştür. Ayrıca, Hellen dilinde hiçbir anlamı bulunmayan [[Apollon]] adının kökeni de [[Luviler|Luvi]] dilinde "su" anlamına gelen "apa" sözcüğünden gelmekte olup, ilk yazılışı Luvice ap(a)-ull(a)-wana’dır; bu ilah, Etrüsk dilinde Aplu, Apulu ya da Aplum biçimlerinde belirtilmiştir).

Günümüzde, Likçe denilen [[Likya]] dilinin [[Luviler|Luvi]] dilinin bir türevi olduğu kabul edilmektedir.

⚫
[[Luviler]]’in yaşadığı kentlerden biri, [[Luviler|Luvi]] dilinin konuşulduğu [[Truva]] ([[Troya]]) olduğu ileri sürülmüştür.<ref>''The Language of the Trojans'' In Selected Writings, Calvert Watkins, 1994, L. Oliver et al., sayı:2, 700–717, Innsbruck.</ref><ref>''How to Kill a Dragon: Aspects of Indo-European Poetics'', Calvert Watkins, 1995, s.144–51, New York and Oxford.</ref><ref>''The Luwians'', Craig Melchert 2003, s.265-70, Boston: Brill Academic Publishers, ISBN 90-04-13009-8.</ref>





⚫
[[Luviler|Luvi]] dili üzerine en fazla araştırma yapmış yabancı isimler arasında Emmanuel Laroche, 1973’te bu dili "[[Luviler|Luvi]] dili" olarak kabul edip, tanıtan David Hawkins, Piero Meriggi ve Ali M. Dinçol sayılabilir. Luvi sözcüğü Hitit dilinde “Işık İnsanı” anlamına gelir ki, [[Luviler|Luvi]] dilinde "ışık, parıltı" anlamına gelen “LU” kökü birçok dile “Işık” anlamında geçmiş olup, birçok dilde halen kullanılmaktadır (Örneğin, ilah [[Apollon]]’un [[Likya]]’lı sıfatının kökeni [[Luviler|Luvi]] dilinde ışık anlamına gelen, KURT anlamındaki “LYK” ya da "LU" sözcüğüdür ki, sözcük Latince’de LUX biçimine dönüşmüştür. Ayrıca, Hellen dilinde hiçbir anlamı bulunmayan [[Apollon]] adının kökeni de [[Luviler|Luvi]] dilinde "su" anlamına gelen "apa" sözcüğünden gelmekte olup, ilk yazılışı Luvice ap(a)-ull(a)-wana’dır; bu ilah, Etrüsk dilinde Aplu, Apulu ya da Aplum biçimlerinde belirtilmiştir). Günümüzde, Likçe denilen [[Likya]] dilinin [[Luviler|Luvi]] dilinin bir türevi olduğu kabul edilmektedir. [[Luviler]]’in yaşadığı kentlerden biri, [[Luviler|Luvi]] dilinin konuşulduğu [[Truva]]’dır ([[Troya]]).


⚫
Tuvalıların da Luvi dilini konuştuğu ileri sürülmüştür.<ref>''The Language of the Trojans'' In Selected Writings, Calvert Watkins, 1994, L. Oliver et al., sayı:2, 700–717, Innsbruck.</ref><ref>''How to Kill a Dragon: Aspects of Indo-European Poetics'', Calvert Watkins, 1995, s.144–51, New York and Oxford.</ref><ref>''The Luwians'', Craig Melchert 2003, s.265-70, Boston: Brill Academic Publishers, ISBN 90-04-13009-8.</ref>


== Dış bağlantılar ==
== Dış bağlantılar ==
32. satır: 43. satır:
* ''Türkiye’deki Tarihsel Adlar'', Bilge Umar.
* ''Türkiye’deki Tarihsel Adlar'', Bilge Umar.
* ''Kayıp Yazılar ve Diller'', Johannes Friedrich.
* ''Kayıp Yazılar ve Diller'', Johannes Friedrich.
* ''Luviler: Anadolu'nun Gizemli Halkı'', Kalkedon Yayınları, H. Craig Melehert, Ç:Barış Baysal, Çiğdem Çidamlı.
* ''Luviler: Anadolu'nun Gizemli Halkı'', H. Craig Melehert, Ç:Barış Baysal-Çiğdem Çidamlı, Kalkedon Yayınları.


{{Hint-Avrupa-dil-taslak}}
{{Hint-Avrupa-dil-taslak}}

Sayfanın 14.46, 17 Kasım 2013 tarihindeki hâli

Luvi dilinin konuşulduğu yerleşim merkezlerinden saptanabilmiş olanları

Luvi dili (Luvice veya Luwice) Anadolu’nun yerli halklarından biri olarak kabul edilen Luviler’in dili olup, Anadolu’nun en eski dillerinden biridir. Bu aynı zamanda, Hititler’in hiyeroglif yazılarında kullandıkları dildir. Mısır ve Girit hiyeroglif yazısından farklı olan bu hiyeroglif yazısı daha çok mühürlerde ve kaya anıtları gibi büyük yazıtlarda kullanılmıştır.

M. Ö. 2000 yılında Anadolu'da konuşulan diller. Sarı renkle Hitit dilinin merkez bölgesi; mavi renkte ölü dil olan Luvi dilinin Anadolu Kolu; kırmızı renkli Palaiko adı verilen Hitit İmparatorluğu’na bağlı olan ve onun kuzeye doğru uzantısı durumunda bulunan bölgede ise M. Ö. 1500 yılına kadar konuşulan ve daha sonra Kafkasya’dan gelen göçler neticesinde ölü dil durumuna düşen Palaik dili gösterilmektedir.

Luviler

Anadolu’nun Hitit-öncesi tarihi henüz tam olarak aydınlatılamamış olmakla birlikte, 20. yy.’daki arkeolojik bulgular, Anadolu’ya yapılan Yunan göçünden çok daha önce, bu topraklarda Anadolu’nun yerlileri sayılabilecek Luvi Ulusu’nun yaşadığını ortaya koymuştur.

Hititler’in çivi yazılı belgelerinde bu halktan Luvili (Luvian / Luwi’li) olarak söz edilmektedir. Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra Hititler’in çivi yazısının unutulmuş olmasına karşın, Luvi dili ve yazısı biraz değişikliğe uğramakla birlikte Anadolu’da varlığını sürdürmüştür. Pelasgus (Pelasgos) adı verilen dili konuşan insanlardan kalma tarihsel adların Luvi dili temeline dayandığı ortaya çıkmıştır.

Luvice

Luvi diliyle yazılı bir Hitit hiyeroglif (resim yazı) kitabesi olan ve Ankara'da Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde sergilenmekte olan Sultanhan dikili anıt taşı.
Hattuşaş Nişantaş’ta bulunan Luvi dönemine ait hieroglif.
Yedinci Truva kentinin B katmanında bulunan Luvi dilindeki hiyeroglifik mühür.

Anadolu’nun en eski dillerinden biri olan Luvi dilinin ve lehçelerinin çözülmesi kültürel gelişimin Mezopotamya’dan veya Yunan yarımadasından Anadolu’ya değil, Anadolu’dan daha güneye ve batıya doğru yayıldığı tezini güçlendirmiştir.

Luvi diliyle yazılan Hitit hiyeroglif yazısı H.T. Bossert’in katkılarıyla 1946 yılında çözülmeye başlanmış ve çözülme çalışması tam anlamıyla 1960'ta Emmanuel Laroche tarafından tamamlanmış olduğundan, yer ve ilah adlarına ilişkin olarak, Batı’da bu tarihten önceki etimolojik açıklama getiren yazılar geçerliğini yitirmeye başlamıştır. Makedonyalı İskender döneminde Anadolu’nun Luvi ve Hitit kökenli adları helenleştirilmeye çalışılmışsa da, esas yapılarını korumuşlardır. Anadolu ve Trakya’daki Yunanca yer adlarının yüzde yüzü olmasa da çok büyük bir kısmınının Luvi dilindeki adlarından türetildiği anlaşılmış bulunmaktadır. Ayrıca eski Yunanca sanılan pek çok sözcüğün (dram, drama, tiyatro, komedya, tragedya vs.) Luvi kökenli olduğu konusunda çeşitli görüşler bulunmaktadır.

Luvi dili üzerine en fazla araştırma yapmış yabancı isimler arasında Emmanuel Laroche, 1973’te bu dili "Luvi dili" olarak kabul edip, tanıtan David Hawkins, Piero Meriggi ve Ali M. Dinçol sayılabilir.

Luvi sözcüğü Hitit dilinde “Işık İnsanı” anlamına gelir ki, Luvi dilinde "ışık, parıltı" anlamına gelen “LU” kökü birçok dile “Işık” anlamında geçmiş olup, birçok dilde halen kullanılmaktadır (Örneğin, ilah Apollon’un Likya’lı sıfatının kökeni Luvi dilinde ışık anlamına gelen, KURT anlamındaki “LYK” ya da "LU" sözcüğüdür ki, sözcük Latince’de LUX biçimine dönüşmüştür. Ayrıca, Hellen dilinde hiçbir anlamı bulunmayan Apollon adının kökeni de Luvi dilinde "su" anlamına gelen "apa" sözcüğünden gelmekte olup, ilk yazılışı Luvice ap(a)-ull(a)-wana’dır; bu ilah, Etrüsk dilinde Aplu, Apulu ya da Aplum biçimlerinde belirtilmiştir).

Günümüzde, Likçe denilen Likya dilinin Luvi dilinin bir türevi olduğu kabul edilmektedir.

Luviler’in yaşadığı kentlerden biri, Luvi dilinin konuşulduğu Truva (Troya) olduğu ileri sürülmüştür.[1][2][3]




Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ The Language of the Trojans In Selected Writings, Calvert Watkins, 1994, L. Oliver et al., sayı:2, 700–717, Innsbruck.
  2. ^ How to Kill a Dragon: Aspects of Indo-European Poetics, Calvert Watkins, 1995, s.144–51, New York and Oxford.
  3. ^ The Luwians, Craig Melchert 2003, s.265-70, Boston: Brill Academic Publishers, ISBN 90-04-13009-8.
  • Türkiye’deki Tarihsel Adlar, Bilge Umar.
  • Kayıp Yazılar ve Diller, Johannes Friedrich.
  • Luviler: Anadolu'nun Gizemli Halkı, H. Craig Melehert, Ç:Barış Baysal-Çiğdem Çidamlı, Kalkedon Yayınları.
 Hititler ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Şablon:Link KM

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Luvice&oldid=13924740" sayfasından alınmıştır