El-Efdâl Şehinşâh: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon]

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 06.46, 22 Mayıs 2013 tarihindeki hâli

El-Melik el-Efdâl ibn Bedr el-Cemâli Şehenşâh (Şablon:Lang-ar) ve Şablon:Lang-la (1066 – Aralık 11, 1121) Fâtımîler Hâlifeliği'nin bir vezir idi.

Hayâtı

İktidâra gelişi

Ermeni bir köle olan ve sonradan müslüman olan Bedr el-Cemâli'nin oğlu olarak Akka'da doğdu.^[1] Babası olan "Bedir", 1074 yılından 1094 yılına ölene kadar Kahire'de Fâtımîler Hâlifeliği'nin bir veziri olarak görev yapmıştı. Öldüğünde de yerine oğlu "el-Efdâl Şehenşâh" [Fâtımîler]] Hâlifesi Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh tarafından vezir olarak tâyin oldu.

ʿAhmed el-Mustâ‘lî’nin hâlife ilân edilmesi

Hâlife Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh'ın kısa bir süre sonra vefâtı üzerineyse "El-Melik el-Efdâl Şehenşâh" Hâlife Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh'ın büyük oğlu olan Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh’ın yerine henüz daha genç ama kendi kız kardeşiyle evli olan ʿAhmed el-Mustâ‘lî’yi hilâfet mâkamına geçirdi. Bu adaletsiz durum üzerine isyân eden Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh 1095 yılında mağlup edildi. Hasan bin Sabbah yönetimindeki taraftarları doğuya doğru Hasan Sabbah'ın ileride kendilerine Haşhaşin adı da verilecek olan Nizârî-İsmâ‘îlî topluluğunun kurulacağı bölgelere ri'cat ettiler.

Mustâ‘lî'nin hâlife ilân edilmesinin ardında yatan gerçekler

ʿAhmed el-Mustâ‘lî, El-Efdâl Şehinşâh'ın kızkardeşi olan Ermeni asıllı vezir Bedr el-Cemâli'nin kızı ile evliydi. Bedr el-Cemâli'nin On sekizinci Fâtımî Hâlifesi Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh'tan kısa bir süre evvel vefât etmesi üzerine El-Melik el-Efdâl ibn Bedr el-Cemâli Şehenşâh Hâlife vefât ettiğinde Fâtımîler Hâlifeliği'nin en yüksek devlet memûriyeti olan vezirlik mâkamını işgâl etmekteydi. Hâlife Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh'ın vefâtı üzerine Vezir El-Efdâl Şehinşâh'ın yaptığı açıklamada ise bu uygulamanın sebebi olarakta, Hâlifenin son anda ölüm döşeğinde kararını değiştirdiği ve yerine küçük oğlu ʿAhmed el-Mustâ‘lî'yi imâm olarak tâyin ettiği gerekçe olarak gösterilmişti.^[2]

Kudüs ve Filistin'i fethi

Bu sıralarda Selçuklular'ın bölgeye gelmeleri üzerine Filistin'deki Fâtımî nüfuzuda bir hayli güç kaybetmişti. El-Efdâl, 1097 tarihinde Sur şehri'ni Selçuklular'dan almaya muvaffak oldu. Ayrıca, 1098'de Kudüs'ü buranın Artuklu Beyliği'inden olan valisi İlgazi Bey'i şehirden çıkararak, buranın yönetimini tamamen Fâtımîler Hâlifeliği'nin denetimine geçirmeği başarmış oldu. Böylece geçici bir süre için dahi olsa tüm Filistin'in idaresinin Fâtımîler Hâlifeliği'nin yönetimi altına girmesini sağlamış oldu.

Vefâtı

1121 yılının Kurban Bayramı'ında, tarihçi İbn el-Qalanisi'ye göre Haşhaşinler tarafından öldürüldü. Fakat, aslında bu iddia doğru olayıp asıl sebep 1011 yılında iktidâra gelen yeni hâlife El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh'ın artan cüret ve cesaretiydi. Yerine "El-Me'mûn el-Bata'ihi" hâlife El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh tarafından vezir olarak atandı.

Kaynakça

^ War and society in the eastern Mediterranean, 7th-15th centuries By Yaacov Lev, pg.122
^ Daftary, Farhad (1998). A Short History of the Ismailis. Edinburgh, UK: Edinburgh University Press. ss. 34–36. ISBN 0-7486-0687-4.

Bibliografya

Steven Runciman, A History of the Crusades, vol. I: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press, 1951.
Kenneth Setton, ed. A History of the Crusades, vol. I. University of Pennsylvania Press, 1958 (available online).
William of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. Edited and translated by E. A. Babcock and A. C. Krey. Columbia University Press, 1943.
The Damascus Chronicle of the Crusades: Extracted and Translated from the Chronicle of "Ibn al-Qalanisi. H.A.R. Gibb, London, 1932.

[1] War and society in the eastern Mediterranean, 7th-15th centuries By Yaacov Lev, pg.122

[DaftaryShort1998p34-2] Daftary, Farhad (1998). A Short History of the Ismailis. Edinburgh, UK: Edinburgh University Press. ss. 34–36. ISBN 0-7486-0687-4.

[1]

[2]

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
 {{Şiilik}}
-'''El-Melik el-Efdâl ibn Bedr el-Cemâli Şehenşâh ({{lang-ar|الأفضل شاهنشاه بن بدر الجمالي}})''' ve '''{{lang-la|Lavendalius/Elafdalio}}''' (1066 – Aralık 11, 1121) [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin bir [[vezir]] idi.
+'''El-Melik el-Efdâl ibn [[Bedr el-Cemâli]] Şehenşâh ({{lang-ar|الأفضل شاهنشاه بن بدر الجمالي}})''' ve '''{{lang-la|Lavendalius/Elafdalio}}''' (1066 – Aralık 11, 1121) [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin bir [[vezir]] idi.
+== Hayâtı ==
+=== İktidâra gelişi ===
+[[Ermeni]] bir köle olan ve sonradan müslüman olan [[Bedr el-Cemâli]]'nin oğlu olarak [[Akka]]'da doğdu.<ref>War and society in the eastern Mediterranean, 7th-15th centuries By Yaacov Lev, pg.122</ref> Babası olan "Bedir", 1074 yılından 1094 yılına ölene kadar [[Kahire]]'de [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin bir [[vezir]]i olarak görev yapmıştı. Öldüğünde de yerine oğlu ''"el-Efdâl Şehenşâh"'' [Fâtımîler]] [[Hâlife]]si [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]] tarafından [[vezir]] olarak tâyin oldu.
+=== ʿAhmed el-Mustâ‘lî’nin hâlife ilân edilmesi ===
-== İkdidâra gelişi==
+[[Hâlife]] [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]]'ın kısa bir süre sonra vefâtı üzerineyse ''"El-Melik el-Efdâl Şehenşâh"'' [[Hâlife]] [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]]'ın büyük oğlu olan [[Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh]]’ın yerine henüz daha genç ama kendi kız kardeşiyle evli olan [[ʿAhmed el-Mustâ‘lî]]’yi [[hilâfet]] mâkamına geçirdi. Bu adaletsiz durum üzerine isyân eden [[Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh]] 1095 yılında mağlup edildi. [[Hasan bin Sabbah]] yönetimindeki taraftarları doğuya doğru [[Hasan Sabbah]]'ın ileride kendilerine [[Haşhaşin]] adı da verilecek olan [[Nizârî]]-[[İsmâ‘îlî]] topluluğunun kurulacağı bölgelere ri'cat ettiler.
-[[Ermeni]] bir köle olan ve sonradan müslüman olan Bedr el-Cemâli'nin oğlu olarak [[Akko|Acre]]'de doğdu.<ref>War and society in the eastern Mediterranean, 7th-15th centuries By Yaacov Lev, pg.122</ref> Bedir, 1074 yılından 1094 yılına ölene kadar [[Kahire]]'de [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin bir [[vezir]]i olarak görev yapmıştı. Ölünce yerine oğlu ''"el-Efdâl Şehenşâh"'' [[Fâtımîler]] [[Hâlife]]si [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]] tarafından [[vezir]] olarak tâyin oldu.
-== ʿAhmed el-Mustâ‘lî’yi hâlife ilân etmesi ==
+=== Mustâ‘lî'nin hâlife ilân edilmesinin ardında yatan gerçekler ===
+[[ʿAhmed el-Mustâ‘lî]], El-Efdâl Şehinşâh'ın kızkardeşi olan [[Ermeni]] asıllı [[vezir]] [[Bedr el-Cemâli]]'nin kızı ile evliydi. [[Bedr el-Cemâli]]'nin On sekizinci [[Fâtımî]] [[Hâlife]]si [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]]'tan kısa bir süre evvel vefât etmesi üzerine [[El-Melik el-Efdâl ibn Bedr el-Cemâli Şehenşâh]] [[Hâlife]] vefât ettiğinde [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin en yüksek devlet memûriyeti olan [[vezirlik]] mâkamını işgâl etmekteydi. [[Hâlife]] [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]]'ın vefâtı üzerine [[Vezir]] El-Efdâl Şehinşâh'ın yaptığı açıklamada ise bu uygulamanın sebebi olarakta, [[Hâlife]]nin son anda ölüm döşeğinde kararını değiştirdiği ve yerine küçük oğlu [[ʿAhmed el-Mustâ‘lî]]'yi [[imamlar|imâm]] olarak tâyin ettiği gerekçe olarak gösterilmişti.<ref name="DaftaryShort1998p34">{{cite book |last=Daftary |first=Farhad |title=A Short History of the Ismailis |year=1998 |publisher=Edinburgh University Press |location=Edinburgh, UK |isbn=0-7486-0687-4 |pages=34–36}}</ref>
-[[Hâlife]] [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]]'ın kısa bir süre sonra vefâtı üzerineyse ''"El-Melik el-Efdâl Şehenşâh"'' [[Hâlife]] [[Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh]]'ın büyük oğlu olan [[Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh]]’ın yerine henüz daha genç ama kendi kız kardeşiyle evli olan [[ʿAhmed el-Mustâ‘lî]]’yi [[hilâfet]] mâkamına geçirdi. Bu adaletsiz durum üzerine isyân eden [[Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh]] 1095 yılında mağlup edildi. [[Hasan Sabbah]] yönetimindeki taraftarları doğuya doğru [[Hasan Sabbah]]'ın ileride kendilerine [[Haşhaşin]] adı da verilecek olan [[Nizârî]]-[[İsmâ‘îlî]] topluluğunun kurulacağı bölgelere ri'cat ettiler.
-== Kudüs ve Filistin'i fethi ==
+=== Kudüs ve Filistin'i fethi ===
 Bu sıralarda [[Selçuklular]]'ın bölgeye gelmeleri üzerine [[Filistin]]'deki [[Fâtımî]] nüfuzuda bir hayli güç kaybetmişti. El-Efdâl, 1097 tarihinde [[Sur (şehir)|Sur şehri]]'ni [[Selçuklular]]'dan almaya muvaffak oldu. Ayrıca, 1098'de [[Kudüs]]'ü buranın [[Artuklu Beyliği]]'inden olan valisi [[İlgazi Bey]]'i şehirden çıkararak, buranın yönetimini tamamen [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin denetimine geçirmeği başarmış oldu. Böylece geçici bir süre için dahi olsa tüm [[Filistin]]'in idaresinin [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin yönetimi altına girmesini sağlamış oldu.
-== Vefâtı ==
+=== Vefâtı ===
 yılının [[Kurban Bayramı]]'ında, tarihçi İbn el-Qalanisi'ye göre [[Haşhaşin]]ler tarafından öldürüldü. Fakat, aslında bu iddia doğru olayıp asıl sebep 1011 yılında iktidâra gelen yeni hâlife [[El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh]]'ın artan cüret ve cesaretiydi. Yerine ''"El-Me'mûn el-Bata'ihi"'' hâlife [[El-Âmir bi'Ahkâmi’l-Lâh]] tarafından [[vezir]] olarak atandı.
+{{ayrıca bakınız|İsmâ‘îl’îyye|Ebû Tamîm Ma’add el-Mûstensir bil-Lâh|Fâtımîler Hâlifeliği|Mustâ‘lîyye|Ebû’l-Kâsım ʿAhmed el-Mustâ‘lî b'il-Lâh|Bedr el-Cemâli|Nizâr’îyye|Ebû Mansûr Nizâr el-Mustafâ li-Dîn’il-Lâh}}
 == Kaynakça ==
 {{reflist}}
+=== Bibliografya ===
-== Bibliografya ==
 * Steven Runciman, ''A History of the Crusades, vol. I: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem''. Cambridge University Press, 1951.
 * Kenneth Setton, ed. ''A History of the Crusades, vol. I''. University of Pennsylvania Press, 1958 ([http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/History/History-idx?type=browse&scope=HISTORY.HISTCRUSADES available online]).