Mutî: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 20.57, 31 Mart 2013 tarihindeki hâli

Şablon:Hükümdar bilgi kutusu Mutî vya El-Fadıl el-Mutîʿ lı-ʾl-Lâh Tam Adı: Ebû’l-Kâsim "el-Mutîʿ lı-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir (Arapça: أبو القاسم "المطيع لله" الفضل بن جعفر المقتدر ; ebū el-kāsim “el-muṭīʿ llāh” el-faḍl bin câʿfer el-muktedir) (d. Eylûl 914 – o. Ekim 974) Abbası halifelerinin yirmiüçüncüsüdür. 946 - 974 döneminde Bağdad'da Abbasi halifeği yapmıştır.

Yaşamı

Mutî, halife Muktedir'in oğlu olup uzun zaman halifelik yapmak için çalışmaktaydı. Kuzeni olan Mûstekfî ile aralarında büyük düşmanlık vardı ve Mustekfi halifeliğe geçtiği zaman Muti saklanmak zorunda kaldı. Fakat Şii olan Büveyhîler'in ilk "Emir-ul Umara" unvanli lideri olan Müizzüddevle Abbası halifelerinin başkenti olan Bağdad'a gelip yerleşince Muti saklandığı yeren çıktı ve kendine bağlı olan maiyeti ile birlikte yeni bir saray kurdu. Bu yeni sarayda kuzeni olan halife Müstekfi'nin halifeliten indirilmesi için komplolara hazırladı ve bunda da başarılı oldu. Buveyhiler Emir-ul Umara'si Muiz-il Devle Musttekfi'yi halifelikten indirdi ve Mutî yeni Abbası halifesi yapildi. Emir-ul Umera Müizzüddevle sabık halife Mustekfi'nin tutuklanıp korunma görevini Muti'ye verdi. Mutî'nin idaresi altında tutuklanan Mustekfi kuzeni yeni halifenin emiri ile gözlerinden kor edildi.

Mutî, her ne kadar çok Buveyhîler emir Müizzüddevle'ye yaranmak için çaba gostermesine rağmen Buveyhiler Emir-ul Umara'si tarafından pek tutulmamımaktaydı. Mutî'nin kendi isteklerine uygun bir kişiyi Vezir seçmesine, hatta aday göstermesine izin verilmedi ve Vezir Buveyhîler tarafından bulunup seçildi. Devlet hazinesinden kendine ayrılan bütçe gayet küçük bir meglağ olup ancak şahsi yaşaması için yeterli olmaktaydı. Halifelik görevinin gerektirdiği saygı ve hürmet kendinden esirgenmeye başlanmıştı. Bağdad'da Şii gelenek ve görenekler uygulanmaya başlandı. Muharrem ayında Hasan ve Hüseyin'in şehit olmasının anılması için Şii "aşure" gelenekleri büyük tantana ile uygulanmaya başlandı. Muhammed'in son haccında 623'de Kadir Kum'da söylemiş olduğu iddia edilen ve Kadir Kum Hadisi adi verilen Ali bin Ebu Talip'yi öven ve onun kendinden sonra tek halife olduğunu teyit etmesinin önemi ortaya atıldı. Hatta bir Şii bayram kutlama gününde ilk üç halifeyi ve hatta Muhammed'in eşi Ayşe'yi yeren yaftalar camilere asıldı. Bunları kendi Sünni inanç ve geleneklerine bir hakaret sayan Bağdad halkı nümayıs yapmak için toplanıp bu yaftaları asıldılıkları camilerden indirdiler. Bu yafta asilmasi ve numayais yapilmasi yil be yil tekrar edildi. Fakat bu halk hareketleri çok önem kazanmadı ve birçok kere tekrar edilmelerine rağmen bir ayaklanma durumuna da gelişmediler.

Mutî hemen hemen 30 yıl bu güç şartlar altında halifelik yaptı. 974 yılında inme indi ve felç oldu. Bu nedenle Halifelikten oğlu olan Ta'i lehine feragat etmek zorunda kaldı ve Eylül 974'de vefat etti.

Dipnotlar

İngilizce Wikipedia al-Muti maddesi (İngilizce) (Erişim tarihi: 25.4.2013)

Dış Bağlantılar

Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Başımevi (1.Basım:1968)
Muir, William (1924), The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall From Original Sources, Edinburgh,John Grant (Yeni baskı (2012) Ulan Press) Bölüm 75. Websitesi: [[1]] (İngilizce) (Erişim tarihi: 25.4.2013)
Muhammad ibn Jarir al-Tabari (ed. Ehsan Yar-Shater çev. John Alden Williams)(1989-2007) The History of al-Ţabarī 40 Cilt, Albany: State University of New York Press ISBN 0-88706-563-5 (Cilt 27) (İngilizce)

Sünni İslam unvanları
Mutî Abbası Doğumu: 914 Ölümü: 974
Önce gelen Mûstekfî	İslam Halifesi 946 - 974	Sonra gelen Tâʾi

İslam ile bağlantılı dikkate değer bir kişi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
 {{Hükümdar bilgi kutusu
-| adı            = El-Fadıl "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh"
+| adı            = Mutî <br/>El-Fadıl "el-Mutî İllâh"
 | başlık         = [[Abbasiler|Abbasi Halifesi]]
-| hüküm süresi   = 946 - 975
+| hüküm süresi   = 946 - 974
-| tam adı        = Ebû’l-Kâsım "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir
+| tam adı        = Ebû’l-Kâsim "el-Mutîʿ lı-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir
-| önce gelen     = [[Müstekfî (Abbasi)|`Abd Allâh "el-Mûstekfî bi’l-Lâh"]]
+| önce gelen     = [[Mustekfî (Abbasi)|Mûstekfî]]
-| sonra gelen    = [[Tâi (Abbasi)|`Abd el-Kerîm "et-Tâʾiʿ li-ʿEmr i’l-Lâh"]]
+| sonra gelen    = [[Tâi (Abbası)|Tâʾi]]
 | hanedan        = [[Abbâsî]]
-| babası         = [[Muktedir (Abbasi)|"el-Muktedir bi’l-Lâh"]]
+| babası         = [[Muktedir (Abbasi)|Muktedir]]
 | annesi         =
 | doğum tarihi   = 914
 | ölüm tarihi    = Ekim 974
 }}
-'''El-Fadıl "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh"''' Tam Adı: '''Ebû’l-Kâsım "el-Mutîʿ li-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir''' ([[Arapça]]: أبو القاسم "المطيع لله" الفضل بن جعفر المقتدر ; ebū el-kāsım “el-muṭīʿ llāh” el-faḍl bin câʿfer el-muktedir) (d. Eylûl 914 – ö. Ekim 974) [[Abbasi]] halifelerinin yirmiüçüncüsüdür.
+'''Mutî''' vya ''El-Fadıl el-Mutîʿ lı-ʾl-Lâh'' Tam Adı: ''Ebû’l-Kâsim "el-Mutîʿ lı-ʾl-Lâh" el-Fadıl bin Câʿfer el-Muktedir'' ([[Arapça]]: أبو القاسم "المطيع لله" الفضل بن جعفر المقتدر ; ebū el-kāsim “el-muṭīʿ llāh” el-faḍl bin câʿfer el-muktedir) (d. Eylûl 914 – o. Ekim 974) [[Abbası]] halifelerinin yirmiüçüncüsüdür. 946 - 974 döneminde Bağdad'da Abbasi halifeği yapmıştır.
 == Yaşamı ==
-Mutî, halife [[Muktedir (Abbasi)|Muktedir]]'in oğlu olup uzun zaman halifelik yapmak için çalışmaktaydı. Kuzeni olan [[Mûstekfî (Abbasi)|Mûstekfî]] ile aralarında büyük düşmanlık vardı ve Mustekfi halifeliğe geçtiği zaman Muti saklanmak zorunda kaldı. Fakat Şii olan [[Büveyhoğulları|Büveyhîler]]'in ilk "Emir-ul Umara" unvanli lideri olan [[Müizzüddevle]] Abbası halifelerinin başkenti olan Bağdad'a gelip yerleşince Muti saklandığı yeren çıktı ve kendine bağlı olan maiyeti ile birlikte yeni bir saray kurdu. Bu yeni sarayda kuzeni olan halife Müstekfi'nin halifelikten indirilmesi için komplolara hazırladı ve bunda da başarılı oldu. Buveyhiler Emir-ul Umara'si Muiz-il Devle Musttekfi'yi halifelikten indirdi ve Mutî yeni Abbası halifesi yapildi. Emir-ul Umera  Müizzüddevle  sabık halife Mustekfi'nin tutuklanıp korunma görevini Muti'ye verdi. Mutî'nin idaresi altında tutuklanan Mustekfi kuzeni yeni halifenin emiri ile gözlerinden kor edildi.
+Mutî, halife [[Muktedir (Abbası)|Muktedir]]'in oğlu olup uzun zaman halifelik yapmak için çalışmaktaydı. Kuzeni olan [[Mustekfî (Abbası)|Mûstekfî]] ile aralarında büyük düşmanlık vardı ve Mustekfi halifeliğe geçtiği zaman Muti saklanmak zorunda kaldı. Fakat Şii olan [[Büveyhoğulları|Büveyhîler]]'in ilk "Emir-ul Umara" unvanli lideri olan [[Müizzüddevle]] Abbası halifelerinin başkenti olan Bağdad'a gelip yerleşince Muti saklandığı yeren çıktı ve kendine bağlı olan maiyeti ile birlikte yeni bir saray kurdu. Bu yeni sarayda kuzeni olan halife Müstekfi'nin halifeliten indirilmesi için komplolara hazırladı ve bunda da başarılı oldu. Buveyhiler Emir-ul Umara'si Muiz-il Devle Musttekfi'yi halifelikten indirdi ve Mutî yeni Abbası halifesi yapildi. Emir-ul Umera  Müizzüddevle  sabık halife Mustekfi'nin tutuklanıp korunma görevini Muti'ye verdi. Mutî'nin idaresi altında tutuklanan Mustekfi kuzeni yeni halifenin emiri ile gözlerinden kor edildi.
 Mutî, her ne kadar çok Buveyhîler emir Müizzüddevle'ye yaranmak için çaba gostermesine rağmen Buveyhiler Emir-ul Umara'si tarafından pek tutulmamımaktaydı. Mutî'nin kendi isteklerine uygun bir kişiyi Vezir seçmesine, hatta aday göstermesine izin verilmedi ve Vezir Buveyhîler tarafından bulunup seçildi. Devlet hazinesinden kendine ayrılan bütçe gayet küçük bir meglağ olup ancak şahsi yaşaması için yeterli olmaktaydı. Halifelik görevinin gerektirdiği saygı ve hürmet kendinden esirgenmeye başlanmıştı. Bağdad'da Şii  gelenek ve görenekler uygulanmaya başlandı. Muharrem ayında Hasan ve Hüseyin'in şehit olmasının anılması için Şii "aşure" gelenekleri büyük tantana ile uygulanmaya başlandı. Muhammed'in son haccında 623'de Kadir Kum'da söylemiş olduğu iddia edilen ve Kadir Kum Hadisi adi verilen [[Ali bin Ebu Talip]]'yi öven ve onun kendinden sonra tek halife olduğunu teyit etmesinin önemi ortaya atıldı. Hatta bir Şii bayram kutlama gününde ilk üç halifeyi ve hatta Muhammed'in eşi Ayşe'yi yeren yaftalar camilere asıldı. Bunları kendi Sünni inanç ve geleneklerine bir hakaret sayan Bağdad halkı nümayıs yapmak için toplanıp bu yaftaları asıldılıkları camilerden indirdiler. Bu yafta asilmasi ve numayais yapilmasi yil be yil tekrar edildi. Fakat bu halk hareketleri çok önem kazanmadı ve birçok kere tekrar edilmelerine rağmen bir ayaklanma durumuna da gelişmediler.
-Mutî hemen hemen 30 yıl bu güç şartlar altında halifelik yaptı. 974 yılında [[inme]] indi ve [[felç]] oldu. Bu nedenle Halifelikten oğlu olan [[Tâi (Abbasi)|Tâ'i]] lehine feragat etmek zorunda kaldı ve Eylül 974'de vefat etti.
+Mutî hemen hemen 30 yıl bu güç şartlar altında halifelik yaptı. 974 yılında [[inme]] indi ve [[felç]] oldu. Bu nedenle Halifelikten oğlu olan [[Tai (Abbasi)|Ta'i]] lehine feragat etmek zorunda kaldı ve Eylül 974'de vefat etti.
-== Bağdad Abbâsî Hâlifeleri soy ağacı ==
-{{Abbâsîyye}}
-== Abbâsî Hâlifeliğindeki konumu ==
-{{s-start}}
-{{s-hou|[[Abbasi]]||914||974}}
-{{s-rel|su}}
-{{s-bef|before=[[Müstekfî (Abbasi)|Ebû’l-Kâsım '''"el-Mûstekfî bi’l-Lâh"''' `Abd Allâh bin `Alî el-Muktefî]]}}
-{{s-ttl|title=[[Halifeler listesi|İslam Halifesi]]|years=946 - 974}}
-{{s-aft|after=[[Tâi (Abbasi)|Ebû Bekir '''"et-Tâʾiʿ li-ʿEmr i’l-Lâh"''' `Abd el-Kerîm bin el-Fadıl el-Mutîʿ]]}}
-{{end}}
 == Dipnotlar ==
 {{kaynakça}}
@@ 40. satır: / 31. satır: @@
 * Muir, William (1924), ''The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall From Original Sources'', Edinburgh,John Grant (Yeni baskı (2012) Ulan Press) Bölüm 75.  Websitesi: [[http://www.answering-islam.org/Books/Muir/Caliphate/ındex.htm]] {{ing}} (Erişim tarihi: 25.4.2013)
 * Muhammad ibn Jarir al-Tabari (ed. Ehsan Yar-Shater  çev. John Alden Williams)(1989-2007) ''The History of al-Ţabarī 40 Cilt'', Albany: State University of New York Press ISBN 0-88706-563-5 (Cilt 27) {{İng}}
-{{Abbâsî}}
+{{s-start}}
+{{s-hou|[[Abbası]]||914||974}}
+{{s-rel|su}}
+{{s-bef|before=[[Mustekfî (Abbasi)|Mûstekfî]]}}
+{{s-ttl|title=[[Halifeler listesi|İslam Halifesi]]|years=946 - 974}}
+{{s-aft|after=[[Tâi (Abbasi)|Tâʾi]]}}
+{{end}}
+{{Halifeler}}
 {{islam-biyo-taslak}}