Ermenice: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Vitruvian (mesaj | katkılar)
Devriyeler
12.005 değişiklik
kDeğişiklik özeti yok
Vitruvian (mesaj | katkılar)
Devriyeler
12.005 değişiklik
k Kaynak doğru yere.
21. satır: 21. satır:


19. yüzyılda Ermeni edebiyat dilinin de gelişmesiyle, [[Doğu Ermenicesi]] ([[Erivan]]) ve [[Batı Ermenicesi]] ([[İstanbul]]) lehçeleri arasındaki ayrım iyice ortaya çıkmış, o dönemler [[Farsça]]nın bir lehçesi sanılan bu dilin özgün bir Hint-Avrupa dili olduğu da anlaşılmıştır.
19. yüzyılda Ermeni edebiyat dilinin de gelişmesiyle, [[Doğu Ermenicesi]] ([[Erivan]]) ve [[Batı Ermenicesi]] ([[İstanbul]]) lehçeleri arasındaki ayrım iyice ortaya çıkmış, o dönemler [[Farsça]]nın bir lehçesi sanılan bu dilin özgün bir Hint-Avrupa dili olduğu da anlaşılmıştır.
En eski eserlerin yazıldığı Eski Ermenice yani Kırapar günümüzde sadece bazı din alimleri tarafından anlaşılabilmektedir.<ref>Basmacıyan, Krikor Hagop, Şark'ta Toplumsal ve Dinsel Yaşam. sf.50</ref>
En eski eserlerin yazıldığı Eski Ermenice yani ''Kırapar''<ref>Basmacıyan, Krikor Hagop, Şark'ta Toplumsal ve Dinsel Yaşam. sf.50</ref> günümüzde sadece bazı din alimleri tarafından anlaşılabilmektedir.


Bill Bryson'e göre, Ermenicedeki sözcüklerin %23'ü Ermenice kökenlidir.<ref>{{Kitap kaynağı|son=Bryson|ilk=Bill|yıl=1990|başlık=Mother Tongue|sayfalar=s. 68|dil=İngilizce|yayımcı=Penguin Books|isbn=0-140-14305-X}}</ref>
Bill Bryson'e göre, Ermenicedeki sözcüklerin %23'ü Ermenice kökenlidir.<ref>{{Kitap kaynağı|son=Bryson|ilk=Bill|yıl=1990|başlık=Mother Tongue|sayfalar=s. 68|dil=İngilizce|yayımcı=Penguin Books|isbn=0-140-14305-X}}</ref>

Sayfanın 14.21, 2 Şubat 2013 tarihindeki hâli

Ermenice
Հայերեն Hayeren
Ana dili olanlarErmenistan
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti (uluslararası arenada tanınmamaktadır)
Konuşan sayısı5.5 milyon  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Yazı sistemiErmeni alfabesi
Resmî durumu
Resmî dilErmenistan Ermenistan
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti (uluslararası arenada tanınmamaktadır)
Tanınmış azınlık dili[1]
Kıbrıs Cumhuriyeti Kıbrıs Cumhuriyeti
Polonya Polonya
Romanya Romanya
Dil kodları
ISO 639-1hy
ISO 639-2arm (B) hye (T)
ISO 639-3–

Ermenice (kendilerince Ermenice: հայերեն - Hayeren), Hint-Avrupa dil ailesinden bir dil. Ermenistan'ın ve uluslararası arenada tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin resmî dilidir.

Ermeni alfabesi, 405 yılında Aziz Mesrop Maştots tarafından bulunmuştur. [2] Mesrop Maştots, Ermeni harflerini yaratmak niyetiyle öğrencileri ile birlikte Amid (Diyarbakır), Yedesia (Urfa) ve Samosat şehirlerine gidererek yabancı dillerde yazılmış olan bazı elyazmalarını inceleyerek 405 yılında Ermeni harflerini ortaya çıkarır. Maştots'un bu girişiminin sonunda Ermeni halkı tarafından Maştots ve öğrencilerinin dönünüşü, Vağarşapat’ta halk ve asillerin eşliğindeki kral Vramşapuh tarafından büyük bir törenlerle karşılanır.[3]

19. yüzyılda Ermeni edebiyat dilinin de gelişmesiyle, Doğu Ermenicesi (Erivan) ve Batı Ermenicesi (İstanbul) lehçeleri arasındaki ayrım iyice ortaya çıkmış, o dönemler Farsçanın bir lehçesi sanılan bu dilin özgün bir Hint-Avrupa dili olduğu da anlaşılmıştır. En eski eserlerin yazıldığı Eski Ermenice yani Kırapar[4] günümüzde sadece bazı din alimleri tarafından anlaşılabilmektedir.

Bill Bryson'e göre, Ermenicedeki sözcüklerin %23'ü Ermenice kökenlidir.[5]

Sayılar

1 - Mek (Doğu Ermenice) - Meg (Batı Ermenice)

2 - Yerku (Doğu Ermenice) - Yergu (Batı Ermenice)

3 - Yerek (Doğu Ermenice) - Yerek (Batı Ermenice)

4 - Çors (Doğu Ermenice) - Çors (Batı Ermenice)

5 - Hing (Doğu Ermenice) - Hink (Batı Ermenice)

6 - Vets (Doğu Ermenice) - Vets (Batı Ermenice)

7 - Yot (Doğu Ermenice) - Yotı (Batı Ermenice)

8 - Ut (Doğu Ermenice) - Utı (Batı Ermenice)

9 - İn (Doğu Ermenice) - İnı (Batı Ermenice)

10 - Das (Doğu Ermenice) - Dası (Batı Ermenice)

20 - Kısan (Doğu Ermenice) - Kısan (Batı Ermenice)

50 - Hissun (Doğu Ermenice) - Hissun (Batı Ermenice)

100 - Haryur (Doğu Ermenice) - Harür (Batı Ermenice)

1000 - Hazar (Doğu Ermenice) - Hazar (Batı Ermenice)

Alfabe

Ana madde: Ermeni alfabesi
Alfabe:
İsim (Doğu/Batı) küçük harf büyük harf Latin karşılığı sayısal değeri
1 Ayb/Ayp ա Ա a 1
2 Ben/Pen բ Բ b 2
3 Gim/Kim գ Գ g 3
4 Da/Ta դ Դ d 4
5 Yeç ե Ե e 5
6 Za զ Զ z 6
7 E է Է ē 7
8 It ը Ը ə 8
9 To թ Թ t῾ 9
10 Je ժ Ժ ž 10
11 İni ի Ի i 20
12 Liun/Lün լ Լ l 30
13 Xe խ Խ x 40
14 Tsa/Dza ծ Ծ c 50
15 Ken/Gen կ Կ k 60
16 Ho հ Հ h 70
17 Dza/Tsa ձ Ձ j 80
18 Ğat/Ğad ղ Ղ ł 90
19 Çe/Ce ճ Ճ č 100
20 Men մ Մ m 200
21 Hi յ Յ y 300
22 Nu ն Ն n 400
23 Şa շ Շ š 500
24 Vo ո Ո o 600
25 Ça չ Չ č῾ 700
26 Pe/Be պ Պ p 800
27 Ce/Çe ջ Ջ ǰ 900
28 Rra ռ Ռ ṙ 1000
29 Se ս Ս s 2000
30 Vev վ Վ v 3000
31 Tiun/Dün տ Տ t 4000
32 Re ր Ր r 5000
33 Tso ց Ց č 6000
34 Hiun/Hün ւ Ւ w 7000
35 Piur/Pür փ Փ p῾ 8000
36 Qe ք Ք k῾ 9000
37 O օ Օ ō 10000
38 Fe ֆ Ֆ f 20000

Türkiye'de Ermenice

Türkiye'de Ermenice (Batı Ermenice lehçesi) bugünkü Ermeni toplumunda sadece küçük bir azınlık tarafından konuşulmaktadır. Ermeni toplumunun yüzde 82'si Türkçe konuşurken, Ermeni toplumunun sadece yüzde 18'i Ermenice konuşuyor. Bu oran gençler arasında daha da düşüktür, ve yüzde 92'si Türkçe konuşurken, sadece yüzde 8'i Ermenice konuşmaktadır.[6] UNESCO, Türkiye'de Ermeni dilini Dünya yıllık "Atlas of the World's Languages in Danger" (Tehlikede olan Dünya Dilleri Atlası)na eklemiştir ve burada Türkiye'de Batı Ermeni lehçesini "definitely endangered language" (kesinlikle tehlikede bir dil) olarak tanımlanıyor.[7][8]

Ermeniceden Türkçeye geçen alıntılar

Bu listeye argodaki sözler [bızdık, keş, kodoş, madik, moruk, oskor vs.], çok lokal halk dili ve kuşkulu olan spekülatif kelimeler [örnek <?> orinak] dahil değildir. Türkçe ile Ermenice arasındaki söz alışverişinde uzman olan akademisyenler içinde Prof. Dr. Hasan Eren[9][10] ile Prof. Dr. Robert Dankoff[11] sayılabilir. [kaynak belirtilmeli]

  • ahpun dial. 'gübre' < Erm. ałbun
  • alıç < Erm. aloč
  • anık dial. 'nane' < Erm. dial. anux < ananux
  • arıstak dial. 'tavan' < Erm. aṙastał
  • avanak < Erm. yawanak
  • aznavur < Erm. aznawor
  • badıç < Erm. patič [dial. badinǰ]
  • bar I dial. 'kir' < Erm. pʿar
  • bar II 'halk oyunu' < Erm. dial. bar < par
  • carıt dial. 'köz tavası' < Erm. čaṙut
  • cemek dial. 'üvendire kazıyacağı' < Erm. camak
  • cil, çil dial. 'hasır otu' < Erm. čil
  • cumur, çumur dial. 'yağda kızartılmış ekmek' < Erm. čmur
  • çemiç dial. 'dut kurusu' < Erm. čʿamičʿ
  • çepik dial. 'alkış' < Erm. cʿapʿik
  • çermik dial. 'kaplıca' < Erm. ǰermuk
  • çor dial. 'dert, hastalık' < Erm. čʿoṙ
  • çörten 'yağmur oluğu' < Erm. ǰordan
  • gecere dial. 'iplik çıkrığı' < Erm. kačrar
  • gem dial. 'düven' < Erm. kamn
  • haç < Fars. xāc < Erm. xačʿ
  • hanek dial. 'şaka; eğlence' < Erm. hanak
  • haşıl dial. 'bir yemek' < Erm. xašil
  • hedik 'buğday haşlaması' < Erm. hatik
  • herk dial. 'nadas' < Erm herk
  • hezan dial. 'kiriş' < Erm. hecan
  • hışır 'olmamış meyve' < Erm. xošor
  • hızar 'büyük bıçkı' < Erm. xizar
  • him dial. 'temel' < Erm. dial. him < himn
  • hodak dial. 'çiftçi yamağı' < Erm. hōtał
  • hopal dial. 'yaban güvercini' < Erm. hōpʿal
  • kama 'çivi' < Erm. gam
  • kerendi dial. 'tırpan' < Erm. gerandi
  • kete 'bir hamurişi' < Erm. gatʿay
  • kirve < Erm. kʿawor
  • kom dial. 'ağıl' < Erm. gom
  • kotan 'büyük saban' < Erm. kʿōtʿan
  • köftün 'keten küspesi' < Erm. kopton
  • küşne dial. 'burçak' < Erm. kʿušnay < Arap. kuşnā
  • lavaş 'ince pide' < Erm. lavaš < Fars. lavāş
  • madımak < Erm. madideğ
  • mayıs 'taze sığır gübresi' < Erm.
  • mazman dial 'kıldan dokuma yapan' < Erm mazman
  • merek dial. 'samanlık' < Erm. marag
  • met 'çelik çomak' < Erm. mēt
  • murç 'çekiçle çakılan demir kazık' < Erm. murč 'çekiç'
  • nahır dial. 'sığır sürüsü' < Erm. naxir
  • nüğü 'bir ölçü birimi" < Erm. dial. nuki, nugi < unki
  • orcik 'şeker sucuk' < Erm. ṙočik
  • pancar < Erm. banǰar
  • petek < Erm. pʿetʿek
  • pezevenk < Erm. bozawag [< boz 'prostitute' + awag 'elder, chief, superior']
  • pinti 'cimri' < Erm. pʿintʿi
  • poşa dial. 'Çingene' < Erm. pʿoša
  • poşu 'baş örtüsü' < Erm. pʿoši < Fars.
  • pot 'hata, gaf' < Erm. pʿotʿ
  • potur 'bir tür pantolon' < Erm. pʿotʿor
  • pöçük dial. 'kuyruk sokumu' < Erm. počʿik [<: počʿ 'tail']
  • şelek dial. 'sırtta taşınan yük' < Erm. šalak
  • şen 'neşeli' < Erm. šen
  • şıllık < Erm. šil 'squint-eyed' [+ T. -lık eki]
  • tekfur < Erm. tʿagwor
  • tel < Er. tʿel
  • teşi dial. 'yün eğirme aracı' < Erm. tʿeši
  • tığ dial. 'henüz savrulmamış ekin yığını' < Erm. tʿeł
  • tırtıl < Erm. tʿrtʿur
  • tonton < Erm. tʿontʿoš
  • torun < Erm. tʿoṙn
  • zangoç < Erm. žamgoc
  • zerun ' bir buğday türü' < Erm. dial. cʿirin < cʿorean
  • zoğal dial. 'kızılcık' < Erm. zołal

Kaynakça

Vikikaynak'ta
Ermenice
kaynaklar bulunmaktadır.

Dipnotlar

  1. ^ Avrupa Bölgesel Diller ve Azınlık Dillerini Koruma Antlaşması
  2. ^ [1]
  3. ^ akunq.net
  4. ^ Basmacıyan, Krikor Hagop, Şark'ta Toplumsal ve Dinsel Yaşam. sf.50
  5. ^ Bryson, Bill (1990). Mother Tongue (İngilizce). Penguin Books. ss. s. 68. ISBN 0-140-14305-X. 
  6. ^ "Review of Istanbul's Armenian community history" (İngilizce)
  7. ^ UNESCO Culture Sector, UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger, 2009 (İngilizce)
  8. ^ UNESCO: 15 Languages Endangered in Turkey, by T. Korkut, 2009 (İngilizce)
  9. ^ Prof. Dr. Hasan Eren, Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Ankara 1999
  10. ^ Prof. Dr. Hasan Eren, Türkçedeki Ermenice Alıntılar Üzerine, Türk Dili Dergisi, TDK, 1995/2:859-904
  11. ^ Prof. Dr. Robert Dankoff, Armenian Loanwords in Turkish, Wiesbaden 1995
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ermenice&oldid=12694541" sayfasından alınmıştır