Şapsığlar

Şapsığlar (Rusça: шапсуги; kendi dilinde: адыгэ, шапсыгъ, veya Adığece: Şapsığ), Kuzey Kafkasya'nın yerli halklarından olan Adığelere mensup topluluklardan biridir. Çoğunluğu, Krasnodar Krayı Tuapse rayonu ve Soçi'nin Lazarevsk rayonunda ve Rusya Federasyonu’na bağlı Adıgey Cumhuriyeti’nde yaşar.

Tarihsel topraklar

Yerli Kafkas halklarından biri olan Şapsığlar, Kuzey Kafkasya'da Karadeniz kıyısındaki en büyük topluluklardan biridir ve Adığelerin en büyük topluluklarından biri idi. 1864 yılı öncesinde kuzeyde Kuban nehrinden güneyde Şahe nehrine kadar uzanan geniş bir alanda yaşarlardı. Kuzeyde Kuban Irmağı boylarında, şimdiki Krasnodar kentine değin uzanan yöreye Büyük Şapsığ, Karadeniz kıyısındaki kesime de Küçük Şapsığ denirdi. Günümüzde Şapsığ etnik kimliği taşıyan insanlar, Karadeniz kıyısında kuzeyde Cubga, güneyde de Şahe nehirleri arasında bulunan bölgede yaşarlar. 1922'de Şapsığ halk temsilcilerinin kararıyla Rusya Sovyet Cumhuriyeti'ne bağlı Şapsığ Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.Cumhuriyetin nüfusu 50 bin idi ve 1864'te Türkiye'ye sürülmüş olan Adıge-Şapsığların geri getirilmesini programına koymuştu.Cumhuriyet'in sınırları güneyde,Soçi'de dahil Abhazya'ya değin uzanan geniş bir alanı kapsıyordu.Ancak 1924'de Şapsığ Cumhuriyeti Moskova'dan onay alamadı,onun yerine toprakları daraltılmış bir Şapsığ Ulusal Rayonu oluşturuldu,rayon 1945'te kaldırıldı.Birçok Şapsığ ileri geleni cezalandırıldığı gibi,birçok Şapsığ da Sibirya'ya sürülerek telef edildi. Kafkas dağlarının kuzey eteklerinde Anthir, Abin, Afips, Bakan, Şips ve diğer akarsuların bulunduğu bölgeye ise Büyük Şapsığ denir. Büyük Şapsığ’dan arta kalmış olan dört köy (Afıpsıpe, Penehes, Haştuk ve Pseytuk) ile bir de Natuhay köyü Adıge Cumhuriyeti’nin Tahtamukay Rayonu’nda bulunuyor.Adıgey'deki Adıge olarak tanınıyor.Şapsığlar 1945-1999 yılları arasında etnik haklar tanınmamıştı.

Nüfus

Bazı verilere göre 1926’da Rusya’da 4 binin üzerinde Şapsığ yaşıyordu. 2010 yılı nüfus sayımına göre dağınık biçimde, Soçi ve Tuapse yörelerinde yaşayan Şapsığların toplam nüfusu 3882’dir.Ancak Şapsığların büyük bölümü,örneğin Tuapse Şapsığları, 2002 yılı nüfus sayımı sırasında, Şapsığ etnik kimliği ile kayda geçirilmemiştir. Karadeniz kıyılarında 2002'de 8376 (Soçi- 4854, Tuapse- 3522) Adıge-Şapsığ-Çerkes nüfusu (aslında hepsi Şapsığ) kayda geçirilmişti. Şapsığların kendi ifadelerine göre Karadeniz kıyısındaki (Soçi ve Tuapse rayonundaki) Şapsığ nüfusu 2 bin kadardır.

Dil

Şapsığların dili,Adığece’nin Batı kolu kıyı grubu ağızlarından biridir. Adığece ise, Kafkas dillerinin Kuzeybatı Kafkas dilleri öbeğine bağlı bir dildir.

Din

Şapsığlar Sünni Müslüman 'dır

Tarih

Şapsığlar, Kırım Hanlığı’na karşı savaşan Adığeleri desteklediler. Kafkas Savaşı’nda Çarlık Rusya’sının en radikal düşmanları arasında yer aldılar ve bu savaşta 1859 yılında Şeyh Şamil’e katıldılar. 1860 yılının hemen başında Meclis Şapsığların, Ubıhların ve Natuhayların birleşmesi kararını aldı. Savaştan yenilgiyle çıkılması ve Rus güçlerinin topraklarına girmesi üzerine, 1864’te Şapsığların ve Ubıhların çoğunluğu Osmanlı topraklarına göç etmek zorunda kaldı.Bu göçten sonra Kafkasya’da 2000 kadar Şapsığ kaldı.

1924 yılında Sovyet yönetimi Şapsığ Ulusal Bölgesi’ni kurdu. Tuapse Bölge'nin ilk yönetim merkeziydi.24 Mayıs 1945’te Şapsığ Ulusal Bölgesi Lazarevsk rayonuna dönüştürüldü. 1990 yılında Şapsığlar, Şapsığ Ulusal Bölgesi'nin kuruluşunu yeniden ilan ettiler, ancak bu bölge iki yıl sonra Rusya Federasyonu yönetimi tarafından lağvedildi.

1864 öncesi bağımsızlık döneminden kalma özgün Şapsığ bayrağı için bk.Facebook'un Shapsughları,internet.

Kültür

Geleneksel Şapsığ kültürü, Adığe kültürünün parçasıdır. Şapsığlar, tarım, sığır ve at yetiştiriciliğiyle uğraşırlar. İslam öncesinde Şapsığlar, Adığelerin tanrıları olan Şıble (şimşek ve yıldırım tanrısı), Sozereş (bereket tanrısı), Yemiş, Ahin ve Hakustaş gibi tanrılara tapıyorlardı.

Şapsığ Sülaleler

Eski kabile isimleri ve boyları aşağıda görüldüğü gibidir.

Şağsığ Kralları Rus Savaşında Osmanlı Yani Türkiyeye Gönderilmiştir.Ve Çalışkan Soyadını Almış Ve Türk Vatandaşı Olmuşturlar

Kaynakça

Leonti Lyulye, Çeviren: asil bir çerkes. Çerkesya, Tarihi Etnografik Makaleler 1857 - 1862 - 1866 Çiviyazıları S.52.53.54.

Dış bağlantı

• Şapsuğ sitesi (Rusça/Adıgece)
• Şapsığlar Hakkında Genel Bilgiler

GOAİYE	NADHO	NETAHO	KOBLE	ŞHAPETE	GOAGO-SOOTOH	MAMIJ
Tletseruk	Şehetl	Şhabe	Şeretl	Hağur	Düveko	Sootoh
Yekuas	Atsok	Hurum	Harate	Şhalaho	Segias	Cömse
Memet	Bayge	Süayge	Carim	Abereyk	Berok	Koace
Kosebiç	Tuko	Alase	Naş	Türkou	Tlohuzok
Hağun	Aykez	Abere	Deguf	Hezetl	Huser
Sepence	Yerguz	Şüzok	Du	Hahu	İnoh
Gunay	Yemezoğ	Dejerece	Hantuv	Huzetl	Kuace
Pşiuyk	Sohte	Yevstagle	Atsemüz	Kud	Mıs
Datçe	Votaha	Tliyaş	Sumen	Ptsaşeh	Bjasso
Karcan	Hathe	Boos	Doboh	Ogutl	Psekeç
Bjeğatl	Tu	Hezik	Nepsau	Hatloh	Usiy
Thaitle	Hatüyev	Hahurate	Tesv	Tsüntız	Hadiş
Mat	Kof	Şhakumede	Hudiz	Sau	Tlepsuk
Neuyk	Nemetloh	Pooh	Poguz	Yegum	Cad
Hamtohu	Bzim	Diz	Tamoh	Nağuç	Şuz
Migekiok	Meliş	Thiz	Naguo	Süpako	Met
Vostoko	Takiak	Çatsoh	Ratok	Megu	Sokotl
Serkuzh	Keuh	Mezeg	Tlekuz	Zea	Şu
Nemerko	Mafewud	Guriz	Bat	Kaz	Kanasez
-	Somüz	Abat	Baste	Yegoroko	Hun
-	Hapiy	Nemere	Bğane - Bghane - Бгъанэ Ayrıca Ürdün (Хэкужъ) Hakouz olarak bilinir ve Ürdün ve Suriye en büyük Adige ailesi	Çah	Tsüşha
-	Tleças	Tsüh	Souzu	Heşhı	Tım
-	Çian	Gorkoz	Tlif	Dıwo (Duve)	-
-	Hudoko	Ulagay	Hamtez	-	-
-	Boğoğuz	Bğıy	Şeugen	-	-
-	Birk	Tğağurz	Hupşı	-	-
-	-	Najugho	Thahoaho	-	-
-	-	-	Hatuz	-	-
-	-	-	Psaoko	-	-
-	-	-	Neguz	-	-