Dost Muhammed Han

Başlığın diğer anlamları için Dost Muhammed sayfasına bakınız.

Dost Muhammed Han (1793, Herat - 9 Haziran 1863, Herat, Afganistan), Afganistan hükümdarı (1826-1863) ve Barakzay hanedanının kurucusu. Birleşik Krallık ve Rusya arasında siyasal mücadele alanı olduğu bir dönemde Afganistan'ın bağımsızlığını korumuştur.

Barakzay kabilesinin önderi Payenda Han'ın çok sayıdaki çocuğundan biriydi.1816'da, Afgan emiri Mahmud Şah'ın, veziri ve aynı zamanda kabilenin başkanı Fahd Han'ı öldürtmesi üzerine Barakzaylar ayaklandı.Sekiz yıl süren iç savaş, Barakzayların zaferiyle sonuçlandı.Dost Muhammed, kabilenin en güçlü üyesi durumuna geldi ve 1826'da tahta çıktı.

Birleşik Krallık ve Rusya'nın Afganistan üzerindeki nüfuz kazanma girişimleri, Dost Muhammed'i iki büyük devlet arasında dengeci bir politika izlemeye zorladı.Ayrıca Dost Muhammed, iç savaş sırasında merkezi yönetimin denetiminden çıkan toprakları geri almaya çalıştı.Dost Muhammed'in ya kendilerine düşman olduğunu ya da Rusların ülkeye sızmasına karşı direnemediğini düşünen İngilizler, Afganistan'da dolaysız bir rol oynamaya çalıştılar.Önce, Dost Muhammed ile görüşme yaptılar; bunun başarısızlıkla sonuçlanması üzerine sürgündeki Afgan emiri Şah Şuca'a askeri destek verdiler.1839'da başkent Kabil'de İngiliz birliklerinin yardımıyla Şuca'yı tahta geçirmeye çalıştılar.Bu harekat, I. İngiliz-Afgan Savaşı'na (1839-1842) yol açtı.1840'ta ailesi İngilizlere esir düşünce Dost Muhammed İngiliz birliklerine teslim oldu.

Bununla birlikte, Kabil'deki İngiliz birliklerinin ve Şuca'nın durumu hızla kötüye gitti.Şuca bir ayaklanmada öldürüldü; kentten geri çekilmeye çalışan İngiliz birlikleri kılıçtan geçirildi.1843'te İngilizlerin Afganistan'dan çekilmesinden sonra, Dost Muhammed bir kez daha tahta geçirildi.Ardından, ülkenin uzak yöreleri üzerinde merkezi denetimi yeniden kurmaya çalıştı ve bunda bir ölçüde başarılı oldu.Ayrıca, 1855 ve 1857'de dostluk antlaşmaları imzaladığı İngilizlerle de bir uzlaşma sağladı.Haziran 1863'te damadının komutasındaki birlikleri Herat kentini ele geçirdi, Dost Muhammed de birkaç gün sonra Herat'ta öldü.