İo (uydu): Revizyonlar arasındaki fark

İo, Jüpiter'in doğal uydularından biridir. 1610 yılında Galileo Galilei tarafından bulunan dört büyük uydudan (Galilei uyduları) yörüngesi en içte bulunanıdır. Adını Yunan mitolojisinde Zeus'un sevgililerinden biri olan (Roma mitolojisinde "Jüpiter" olarak da bilinen) "İo"'dan almıştır. Güneş Sistemi'nde üzerinde sürekli olarak gazlar ve lav püskürten yanardağlar bulunan tek uydudur.

İo, 400 aktif yanardağı ve jeolojik yapısı ile Güneş Sistemin en aktif nesnesidir.^[1]^[2]

Io, Jüpiter'in çekim gücü ile kendi çekim gücü arasındaki iç sürtünmeden dolayı sürekli gelgitlere maruz kalmaktadır.Io'nun volkanları yüzeyden 500 km. yukarıya sülfür ve sülfür dioksit püskürtür.

İo'nun keşfi ve yapılan gözlemler

Bu uydunun 7 Ocak 1610 tarihinde Galileo tarafından keşfedildiği kabul edilir ancak, 1614'de yayımladığı Mundus Jovialis''inde Simon Marius, İo ile birlikte Jüpiter'in diğer uydularını 1609'da Galileo'nun keşfinden bir hafta önce ilk olarak gözlemlediğini iddia etmiştir. Galileo bu iddiadan şüphe etmiş ve Marius'un çalışmasını "çalıntı" olarak nitelendirmiştir.

20. yüzyılın ortalarında İo'nun kutup bölgelerinin kırmızı renkte olduğunu ortaya koyan gözlemler yapılmıştır. Uzay sondası Pioneer 11 1970'lerdeki geçişi sırasında kutup bölgesinin, ekvator bölgesinin beyazımsı renginin aksine turuncu renkte olduğunu ortaya koymuştur. Ancak Pioneer'in bulguları bundan öteye gidememiştir.

Uzay sondası Voyager 1, 1979'da İo'nun yakınlarından ilk resimlerini gönderdiğinde, bilimadamları İo'nun yüzeyinde neredeyse hiç karater bulunmadığını gördüler. Voyager seyir mühendisi Linda Morabito, resimler üzerinde çalışırken yüzeyden püsküren bir "sorguç" farketti. Bilimadamları olası bütün kraterleri örten yoğun volkanik aktivitenin sebep olduğu oldukça genç bir yüzey buldular. Yüzeyde dokuz aktif volkan gözlemlemeyi başaran Voyager 1'in ardından Voyager 2, bunların sekizini gözlemledi.

Galileo uzayaracı, 1995'te Jüpiter'e ulaştı ve 1999'un sonlarında İo'nun yanından geçti. Galileo, İo'ya diğer bütün sondalardan daha fazla yaklaştı, birçok fotoğraf çekti, püsküren volkanlar gözlemledi ve İo'nun Güneş Sistemi'ndeki kayaç iç gezegenler gibi büyük bir demir çekirdeği olduğunu keşfetti.

Kaynakça

^ Rosaly MC Lopes (2006). "Io: The Volcanic Moon". Lucy-Ann McFadden, Paul R. Weissman, Torrence V. Johnson (Ed.). Encyclopedia of the Solar System. Academic Press. s. 419–431. ISBN 978-0-12-088589-3.
^ Lopes, R. M. C. (2004). "Lava lakes on Io: Observations of Io's volcanic activity from Galileo NIMS during the 2001 fly-bys". Icarus, 1. s. 140–174. Bibcode:2004Icar..169..140L. doi:10.1016/j.icarus.2003.11.013. Birden fazla |sayı= ve |issue= kullanıldı (yardım)

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta İo (uydu) ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Genel bilgiler

Io Profili NASA'nın Güneş Sistemi Keşfi
Bill Arnett's Io webpage from The ~~Nine~~8 Gezegenler website
Io overview from the University of Michigan's Windows to the Universe
Calvin Hamilton's Io page from the Views of the Solar System website

Filmler

Movie of Io's rotation from the National Oceanic and Atmospheric Administration
Paul Schenk's 3D images and flyover videos of Io and other outer solar system satellites

Resimler

Haritalar

Io global basemaps from the USGS's planetary geology website based on Galileo and Voyager images
Io nomenclature and Io map with feature names from the USGS planetary nomenclature page

Ek başvurular

The Calendars of Jupiter
Io dynamo from educational website The Exploration of the Earth's Magnetosphere
The Conundrum Posed by Io's Minimum Surface Temperatures
Io Mountain Database
Paul Geissler's research on Cassini observations of Io's visible aurorae
The Gish Bar Times, Jason Perry's Io-related blog

Doğal uydu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Şablon:Link SM Şablon:Link SM Şablon:Link SM Şablon:Link SM Şablon:Link SM

[book-1] Rosaly MC Lopes (2006). "Io: The Volcanic Moon". Lucy-Ann McFadden, Paul R. Weissman, Torrence V. Johnson (Ed.). Encyclopedia of the Solar System. Academic Press. s. 419–431. ISBN 978-0-12-088589-3.

[Lopes2004-2] Lopes, R. M. C. (2004). "Lava lakes on Io: Observations of Io's volcanic activity from Galileo NIMS during the 2001 fly-bys". Icarus, 1. s. 140–174. Bibcode:2004Icar..169..140L. doi:10.1016/j.icarus.2003.11.013. Birden fazla |sayı= ve |issue= kullanıldı (yardım)

[1]

[2]

@@ 29. satır: / 29. satır: @@
 '''İo''', [[Jüpiter (gezegen)|Jüpiter]]'in [[doğal uydu]]larından biridir. [[1610]] yılında [[Galileo Galilei]] tarafından bulunan dört büyük uydudan ([[Galilei uyduları]]) [[yörünge]]si en içte bulunanıdır. Adını [[Yunan mitolojisi]]nde [[Zeus]]'un sevgililerinden biri olan ([[Roma mitolojisi]]nde "Jüpiter" olarak da bilinen) "İo"'dan  almıştır. Güneş Sistemi'nde üzerinde sürekli olarak gazlar ve lav püskürten yanardağlar bulunan tek uydudur.
-İo, 400 aktif [[yanardağı]] ve jeolojik yapısı ile Güneş Sistemin en aktif nesnesidir.<ref name="book">{{cite book|başlık=Encyclopedia of the Solar System|bölüm=Io: The Volcanic Moon|yazar=Rosaly MC Lopes|yayımcı=Academic Press |yıl=2006|editör=Lucy-Ann McFadden, Paul R. Weissman, Torrence V. Johnson|sayfa=419–431 |isbn=978-0-12-088589-3}}</ref><ref name="Lopes2004">{{cite journal |başlık=Lava lakes on Io: Observations of Io’s volcanic activity from Galileo NIMS during the 2001 fly-bys |gazete=Icarus |son=Lopes |ilk=R. M. C. |sayfa=140–174 |sayı=169 |issue= 1|yıl=2004 |doi=10.1016/j.icarus.2003.11.013 |bibcode=2004Icar..169..140L}}</ref>
+İo, 400 aktif [[yanardağı]] ve jeolojik yapısı ile Güneş Sistemin en aktif nesnesidir.<ref name="book">{{cite book|başlık=Encyclopedia of the Solar System|bölüm=Io: The Volcanic Moon|yazar=Rosaly MC Lopes|yayımcı=Academic Press |yıl=2006|editör=Lucy-Ann McFadden, Paul R. Weissman, Torrence V. Johnson|sayfa=419–431 |isbn=978-0-12-088589-3}}</ref><ref name="Lopes2004">{{Dergi kaynağı|başlık=Lava lakes on Io: Observations of Io’s volcanic activity from Galileo NIMS during the 2001 fly-bys |gazete=Icarus |son=Lopes |ilk=R. M. C. |sayfa=140–174 |sayı=169 |issue= 1|yıl=2004 |doi=10.1016/j.icarus.2003.11.013 |bibcode=2004Icar..169..140L}}</ref>
 Io, Jüpiter'in çekim gücü ile kendi çekim gücü arasındaki iç sürtünmeden dolayı sürekli gelgitlere maruz kalmaktadır.Io'nun volkanları yüzeyden 500 km. yukarıya sülfür ve sülfür dioksit püskürtür.