Vakıf

Başlığın diğer anlamları için Vakıf (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Vakıf kişiler veya kuruluşlar tarafından, sürekli bir toplumsal hizmet için bırakılan mal ya da paraya denir.

Hukuksal açıdan ' tüzel kişiliği olan belli bir malın belli bir amaçla kullanılması ' diye tanımlanan her vakfın, sürekliliğini sağlayan ve nasıl işleyeceğini gösteren birtakım koşulları vardır. Buna eskiden vakfiye denirdi. Zamanımızda bunların yerini vakıf senedi almıştır. Vakıf senedinde, amaç için bırakılan mallar, hizmeti yürütecek organlar, çalışma yeri belirtilir.

Tarihçe

Dini inanç ve düşüncelerin güçlü olduğu müesseseler olarak asırlar boyunca toplumun maddi ve manevi ihtiyaçlarının karşılanmasında en büyük görevi üstlenen vakıfların ilk olarak ne zaman ortaya çıktığı hususunda bilim adamlarınca çeşitli görüşler ortaya atılmıştır. Bir kısım araştırmacılar vakıfların ilk çağa uzandığına inanırlar. Bu görüşe göre çok tanrılı dinler döneminde, kişiler tarafından tapınaklar yapılıp hizmete sunulmuştur. İlk kurulan vakıflar bunlardır ve dinsel amaçlıdır. Daha sonra toplumun ihtiyaçlarına göre vakıflar yapıldığı fark edilmiştir. Diğer bir görüşe göre vakfın İslamiyet'ten önce de var olduğu fikrini savunarak, eski Türklere, Roma ve Bizans İmparatorluğuna yada Cahiliye devrine kadar dayanmaktadır. İslam hukukçularının ortaya koydukları nazarî sistemlere göre ise vakıf, doğrudan doğruya islam'dan kaynaklanmaktadır. H.z. Muhammed'in Fedek Bahçesi'ni, H.z. Ömer ve H.z. Osman'ın kıymetli arazilerinden büyük bir kısmını insanların yararına tahsis etmeleri, vakıf hadisesini islâmi bir çehreye bürünmüştür. Cumhuriyet öncesi kurulan bütün vakıfların kuruluş senedi olan vakfiyelere bakıldığında ayet ve hadislere yer verilmiş olduğu görülecektir. Bu da vakfın hukuki hüviyetini İslam'dan sonra alması görüşünü kuvvetlendirmektedir. Emeviler ve Abbasiler döneminde hızla gelişen vakıflar Abbasiler döneminde hukuki esasları da belirlenerek bütün islâm alemine yayılmıştır.

Selçuklu İmparatorluğunun kuruluşu ile birlikte vakıflar daha fazla önem kazanmış, aynı zamanda Müslümanlığın yayılmasına önemli katkıda bulunan Türkler, İslâmın beraberinde getirdiği hayrî, dinî, sosyal niteliklere sahip bir müessese olan vakıfların en büyük savunucusu ve uygulayıcısı olmuşlardır. Öyleki Selçuklu Sultanları ile devlet adamları her alanda birbirleriyle yarışır hale gelmişlerdir.

Daha sonra kurulan beylikler de bulundukları yerlerde bu yüce müesseseyi geliştirmişler ve yenilerini eklemişlerdir.

Vakıflar, en mükemmel ve en görkemli dönemini ise Osmanlı devrinde yaşamıştır. Sayıları yüzbinleri aşan, insanlığa hizmette geniş alanlara yayılan Türk-İslâm Vakıflarının sanat yönüyle de zirveye ulaşması bu dönemde olmuştur.

Osmanlı'nın Anadolu'da ve hakimiyetini sürdürdüğü her memlekette, aradan yüzyıllar geçmesine rağmen adım başına bir vakıf eserine rastlamamız, bu dönemdeki vakıf inkişafının en güzel ve en açık delilidir. Ayrıca, 1967'de Medenî Kanunun vakıfla ilgili kısmında yapılan değişikliklerle 903 sayılı kanuna göre kurulan Yeni Vakıflar vardır ki, son yıllarda sayıları ve hizmet alanları oldukça çoğalmıştır. Bu vakıfların 30 Ağustos 1990 tarihi itibarı ile sayısı 2229'a ulaşmıştır.

Vakıf Çeşitleri

Mazbut Vakıflar: Vakfı idare edenin soyu tükenip, 10 yıl idarecisiz kalması, Kanunen veya fiilen hayrî hizmeti kalmaması üzerine, idaresi doğrudan (bilgi yelpazesi.net) Vakıflar Genel Müdürlüğüne bağlanan vakıflardır. Bu vakıfların tüm iş ve işlemleri Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yürütülür. Bu vakıfları Vakıflar Genel Müdürlüğü temsil eder.

Mülhak Vakıflar: Soydan gelenlere şart edilmiş, mütevellilerince idare ve temsil edilen tüzel kişiliğe haiz vakıflardır. Vakıf senedinde yazılı şartlara göre vakfın evladından olan mütevellilerce idare edilir ve Vakıflar Genel Müdürlüğünce de denetlenir.

Cemaat ve Esnafa Mahsus Vakıflar: Cemaat ve esnafa mahsus vakıflar, bunlar tarafından seçilen kişi veya kurullarca yönetilir. İlgili Makamlarla Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından teftiş edilir ve denetlenir.

Hazırlayan

By: Kullanıcı:wikici35

Dış bağlantı

• Vakıflar Genel Müdürlüğü