Eşcinsel evlilik
| Makale serilerinden |
Eşcinsel evlilik, hemcins evliliği veya evlilik eşitliği, aynı cinsiyetten bireylerin evlenmesi ve karşı cinsiyetten bireylerin evliliği ile eşit haklara ve statüye sahip olması durumu.
Evlilik eşitliğinin yasallaştırılması Amerikan Psikiyatri Birliği'nın "yasal hak" nitelemesi ve eşitlikçilik konusunda cinsel ayrımın ortadan kaldırılması için[1] aynı cinsiyetten bireylerin resmî olarak birlikte yaşamalarına dair düzenlemeler bütününü kapsar.
Terminoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Hemcinsler arası evliliğin yasallaşmasını savunan bazı kuruluşlar, özel haklar değil yalnızca evlilik hakkından eşit olarak yararlanma hakkını vurgulamak için "evlilik eşitliği" terimini kullanmayı tercih ederler.[kaynak belirtilmeli] Evlilik eşitliği, ayrıca feministler tarafından, partnerlerin cinsiyetlerinin önem teşkil etmediğini, her ikisinin de evlilikte eşit haklara sahip olduğunu belirtmek için kullanılan bir terim olmuştur.
Durum karşıtları ise eşcinsel evliliği haklar açısından karşı evlilik ile eşitlemenin, evlilik ve evlilik geleneğinin daha başka şekilde yorumlanmasına yol açacağını savunmuştur.
Bazıları ise, "evlilik" kelimesinin dini münasebette kalmasını, medeni ve yasal kontekste ise değişmez bir sivil birliktelik kavramının kullanılmasını önermiştir.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Ming hanedanı döneminde Çin'in güneyindeki Fujian bölgesinde kadınlar, süslü törenlerde sözleşmeyle kendilerini daha genç kadınlarla bağlarlardı.[2] Erkekler de benzeri sözleşmelere katılırlardı. Böyle sözleşmeler antik Avrupa tarihindekilerine benzerdi.[3]
Eşcinsel evlilikten bahseden ilk kayıt, Roma İmparatorluğu'nun ilk senelerine dayanır.[4] Bu eşcinsel evlilikler, heteroseksüel evliliklerinde yapılan aynı törenler ve geleneklerle resmileştirildi.[5] Cicero, Latincede "evlenmek" anlamına gelen "nubere" kelimesini kullanarak, sıradan bir şekilde Büyük Curio'nun oğlunun evliliğinden bahseder. Cicero'ya göre Küçük Curio, Antonius ile "sağlam ve kalıcı bir evlilikte birleşmişti".[6] Martialis de birkaç eşcinsel evlilikten bahseder.[7] Juvenalis, sanki "hiçbir özelliği yok" gibi bazı eşcinsel evlilik törenlerine gitmesinden bahsetmiştir.[8] Hristiyanlık, Roma İmparatorluğu'nun resmî dini olmasına kadar eşcinsel evlilikler devam etmiştir. Theodosius kanunlarında bir kanun (C. Th. 9.7.3.) Hristiyan imparatorları II. Constantius ve Konstans tarafından çıkarıldı. Bu kanun antik Roma'da eşcinsel evliliği yasak kıldı ve böyle evliliklerde bulunanların idam edilmelerini emretti.[9][10]
Zaman çizelgesi[değiştir | kaynağı değiştir]
| Ülke | İlk eyalet/bölge | Ülke çapında |
|---|---|---|
 Hollanda
|
2001 | |
 Belçika
|
2003 | |
 Kanada
|
2003 | 2005 |
 ABD*
|
2004 | 2015 |
 İspanya
|
2005 | |
 Güney Afrika
|
2006 | |
 Norveç
|
2009 | |
 İsveç
|
2009 | |
 Meksika
|
2010 | 2022 |
 Portekiz
|
2010 | |
 İzlanda
|
2010 | |
 Arjantin
|
2010 | |
 Brezilya
|
2012 | 2013 |
 Danimarka
|
2012 | 2017 |
 Fransa
|
2013 | |
 Uruguay
|
2013 | |
 Yeni Zelanda*
|
2013 | |
 Birleşik Krallık*
|
2014 | 2020 |
 Lüksemburg
|
2015 | |
 İrlanda
|
2015 | |
 Kolombiya
|
2016 | |
 Finlandiya
|
2017 | |
 Malta
|
2017 | |
 Almanya
|
2017 | |
 Avustralya
|
2017 | |
 Avusturya
|
2019 | |
 Tayvan
|
2019 | |
 Ekvador
|
2019 | |
 Kosta Rika
|
2020 | |
 Şili
|
2022 | |
 İsviçre
|
2022 | |
 Slovenya
|
2022 | |
 Küba
|
2022 | |
 Andorra
|
2023 | |
 Nepal
|
2023 | |
 Estonya
|
2024 | |
 Yunanistan
|
2024 | |
Yasal durumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]
Eşcinsel evlilik şu anda dünya genelinde 32, Avrupa genelinde 18 ülkede yasaldır.[11] Hollanda 2001'de eşcinsel evliliklerin uygulandığı ilk ülke olmuştur ve ardından onu Belçika, İspanya, Norveç, İsveç, Portekiz, İzlanda, Danimarka, Fransa ve diğer ülkeler izlemiştir. İrlanda'da eşcinsel evlilik ilk defa halk oylamasına sunulmuş ve referandum sonucunda eşcinsel evlilik 2015 yılında yasallaşmıştır.[12] Avusturya, 1 Ocak 2019 tarihinde eşcinsel evlilikleri kabul etmeye başlamıştır.[13] 26 Eylül 2021 tarihinde yapılan halk oylaması ile İsviçre'de de eşcinsel evlilik (ehe für alle) kabul edilmiştir. 21 Temmuz 2022 tarihinde Andorra Prensliği, en son 15 Şubat 2024 tarihinde de Yunanistan'da eşcinsel evlilik yasallaşmıştır.[14]
Amerika kıtası[değiştir | kaynağı değiştir]
Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Amerika Birleşik Devletleri'nin Massachusetts, Connecticut, Iowa, Vermont, New Hampshire, Maine, Maryland, Washington, Maine, Kaliforniya, Rhode Island, Minnesota, New Jersey eyaletleri; Washington, D.C. federal bölgesi; Coquille kabilesi; ve Meksika'nın Meksiko federal bölgesinde de eşcinsel evlilikler yasal olarak yer almaktadır. ABD'de eşcinsel evlilik eskiden Kaliforniya ve Maine eyaletlerinde yasaldı; ancak yasama ve yargı yoluyla bu eyaletlerde verilen yasal statü halk referandumuyla kaldırılmıştır. 2012 senesi Kasım ayında yapılan genel seçimlerde eşcinsel evliliği Maine'de tekrar tahsis edilirken, Maryland ve Washington eyaletlerinde de ilk kez halk oylaması yolu ile geçerlilik kazanmıştır. 27 Haziran 2013 Anayasa mahkemesi karariyla Kaliforniya'da eşcinsel evliliği askıya alan Proposition 8 iptal edilmiş ve eşcinsel evlilik tekrar bu eyalette geçerlilik kazanmıştır. Aynı tarihte anayasa mahkemesinin bir diğer kararıyla, eşcinsel evliliğin geçerli olduğu bir eyalette resmi olarak evlenen bir eşcinsel çiftin evlilikleri federal hükûmet tarafından da tanınır olup, heteroseksüel evli çiftlere tanınan federal hakların hepsi eşcinsel evli çiftler için de geçerli hale getirilmiştir. 26 Haziran 2015'te Amerika Birleşik Devletleri Yüce Mahkemesi tarafından verilen Obergefell v. Hodges kararı ile tüm eyaletlerde eşcinsel evlilikler yasallaşmış oldu.[15]
Arjantin[değiştir | kaynağı değiştir]
2010 yılından bu yana Arjantin'de eşcinsel evlilik yasaldır. Eşcinsel evliliği tanıyan ilk Güney Amerika ülkesi olmuş Uruguay'da yasamanın her iki kabinesi de eşcinsel evliliği yasasını kabul etmiştir. Ayrıca 22 Temmuz 2010 yılından bu yana yasal olan yasa da eşcinsel çiftlere evlat edinme hakkı da verilmektedir.
Brezilya[değiştir | kaynağı değiştir]
2004 yılından bu yana Brezilya'nın altulusal yetki alanlarına göre bazı bölge ve eyaletlerinde serbest olan eşcinsel evlilik merkez hükûmeti tarafından 2013 yılında ülke genelinde yasallaştırılmıştır.
Kanada[değiştir | kaynağı değiştir]
2005 yılında medeni hukukta eşcinsel evliliği tanıyan ilk Kuzey Amerika ve Dünya'da ülke çapında eşcinsel evliliği yasallaştıran dördüncü ülkesi Kanada olmuştur. Kanada eşcinsel evliliği tüm ülke genelinde yasallaştırmadan önce yasayı merkez hükûmetinden önce 3 eyalet ve bölge kabul etmiş ve ülke geneli yasadan önce de aynı eyalet ve bölgelerde 3,000 eşcinsel çift evlenmiştir.
Kosta Rika[değiştir | kaynağı değiştir]
Kosta Rika ise, 26 Mayıs 2020 tarihinde eşcinsel evlilikleri kabul eden ilk orta amerika ülkesidir.[16]
Afrika[değiştir | kaynağı değiştir]
2006 yılında Güney Afrika eşcinsel evliliği yasalaştıran ilk ve tek Afrika ülkesi olmuştur.[kaynak belirtilmeli]
Okyanusya[değiştir | kaynağı değiştir]
Yeni Zelanda'da eşcinsel evliliği 17 Nisan 2013 tarihinden itibaren yasaldır.[kaynak belirtilmeli]
Asya[değiştir | kaynağı değiştir]
İsrail, ülke sınırları dışında uygulanan eşcinsel evlilikleri yasal olarak tanımıştır; fakat ülke sınırları içerisinde eşcinsel evlilik yapılamamaktadır. Yalnızca Kanada ve İspanya eşcinsel ve heteroseksüel çiftlere evliliklerinde aynı yasal statüyü vermektedir. Diğerleri ise eşcinsel evliliğin uygulanması için ülke içerisinde ikameti önkoşul saymaktadır.
Eşcinsel çiftler arası medeni birliktelik[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca medeni birliktelik, eviçi partnerlik ve kayıtlı partnerlik evliliğin birçok avantajını eşcinsel çiftlere sunmaktadır. (Andorra, Avustralya, Kolombiya, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Macaristan, İzlanda, İsrail, Lüksemburg, Yeni Zelanda, Norveç, Portekiz, Slovenya, İsveç, İsviçre, İngiltere. Ayrıca Arjantin, Brezilya ve Meksika’nın bazı eyaletleri.Birleşik Devletlerde: California, Hawaii, Maine, New Jersey, Oregon, Washington eyaletleri.)[kaynak belirtilmeli]
2013 Temmuz ayında İngiltere ve Galler’de de eşcinsel evlilik yasal statü kazanmıştır. Aynı şekilde yine 2013 yılının Temmuz ayında Birleşik Devletler Anayasa Mahkemesi “Evliliğin Savunulması Akdi – DOMA”’yı anayasaya aykırı bulduğundan, eşcinsel evliliğin geçerli olduğu Birleşik Devletler Eyaletlerinde yapılan evlilikler, federal düzeyde de tanınır hale gelmiştir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Vikisözlük'te tanımlar |
|
Commons'ta dosyalar |
- ^ Dr. Hatice Selin Pürselim Doğan (2011). "Almanya'da Tescil Edilmiş Eşcinsel Hayat Ortaklığında Veraset İlamının Alınması ve Bu İlama Dayanılarak Türkiye ve Almanya'da Bulunan Terekenin Paylaşılması" (PDF). İstanbul Üniversitesi. 1 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Haziran 2013.
- ^ Defu, Shen (1578-1642). Bizhouzhai Yutan.
- ^ Hinsch, Bret (1990). Passions of the Cut Sleeve: The Male Homosexual Tradition in China (İngilizce). Business Information, Inc. ISBN 0-520-07869-1.
- ^ Boswell, John (1995). Same Sex Unions in Pre-Modern Europe (İngilizce). New York: Random House. ss. s. 80-85.
- ^ "Cassius Dio" (İngilizce). Şikago Üniversitesi. 24 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2010. "[the Roman Emperor Nero] married a man named Sporus in a very public ceremony... with all the solemnities of matrimony, and lived with him as his spouse"
- ^ Cicero, Philippic 2.18.45, İngilizce çevirisi 9 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ XII. Kitap 29 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., III. Kitap 10 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; I. Kitap 12 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Martial, Epigrams. "Babalar". Bohn's Klasik Kütüphanesi (1897).
- ^ http://en.wikisource.org/wiki/Satire_2 3 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; http://www.fordham.edu/halsall/ancient/juv-sat2eng.html 19 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ "http://books.google.com/books?id=xOmU5q1x8HsC&pg=PA272#v=onepage&q&f=false". 10 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2010.
|başlık=dış bağlantı (yardım) - ^ "http://books.google.com/books?id=5LXpN4oaOwAC&pg=PA123#v=onepage&q&f=false". 10 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2010.
|başlık=dış bağlantı (yardım) - ^ "Same-sex marriage". 19 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Same-sex couples can marry from today". 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Austria legalizes same-sex marriage". 5 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022.
- ^ "Eşcinsel evlilik ABD'de yasallaştı". 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2015.
- ^ "Costa Rica celebrates first same-sex weddings" [Kosta Rika ilk eşcinsel evliliklerini kutluyor] (İngilizce). BBC News. 26 Mayıs 2020. 26 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Eşcinsel Birliktelikler ve Bunların Kanunlar İhtilafı Hukukunda Düzenlenişi[ölü/kırık bağlantı]
- Same-Sex Marriages: Legal Issues 8 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
