Zengîler
Zengi Devleti Zengi Devleti | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1127-1250 | |||||||||||
.PNG) Zengi Devleti'nin en geniş sınırları | |||||||||||
| Başkent | Halep | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Arapça, Türkçe, Farsça | ||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||
| |||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| Para birimi | Dinar | ||||||||||
| |||||||||||
Zengîler (Arapça: زنكيون Zangiūn), 12. ve 13. yüzyıllarda Kuzey Irak ve Suriye'de hüküm sürmüş Türk devletidir. İlk hükümdarı İmadeddin Zengi'dir.[1]
Musul'da Imadeddin Zengi tarafından kurulmuş Zengi Devleti, onun ölümünden sonra oğulları arasında paylaşılmış, I. Seyfeddin Gazi ve Kudbeddin Mevdud Musul Beyliği'ni, Nureddin Mahmud Zengi'yse Haleb Beyliği'ni yönetmiştir. Zengiler, Oğuz Türkmenlerinin Afşar boyundandır.
Haçlılarla mücadeleleri
Zengiler, II. Haçlı seferini etkisizleştirmişler ve İslam dünyasını Haçlıların istilasından korumuşlardır. Nureddin Mahmud Zengi'nin komutanlarından Şirkuh'un yeğeni Selahaddin Eyyubi, Fatimilere son vermiş, Nureddinin ölümünden sonra da Mısır'da Eyyubiler devletini kurmuştur.[2]
İmadeddin Zengi 1144'de Urfa'yı fethetti ve I. Haçlı seferi sonunda kurulan Urfa Kontluğu'na son verdi. Urfa'nın kaybedilmesi üzerine Avrupa II. Haçlı seferine hazırlanmıştır. Zengilerin Haçlılar ile mücadelesi İmadeddin Zengi'nin ölümünden sonra da devam etmiş, Haleb Beyi Nureddin Mahmud Zengi ve ağabeyi Musul Beyi Seyfettin Gazi'yle ve 1148'de ağabeyinin ölümünden sonra yerine geçen küçük kardeşi Kudbeddin Mevdud'le birlikte hareket etmişlerdir. Zengiler Haçlılara karşı İslam cephesini birleştirmiş, II. Haçlı seferinin etkisizleştirilmesine çalışmışlardır. Zengilerin bu fedakarlıkları sonucu Haçlılar daha fazla ilerleme imkânı bulamayarak sahil şeridine sıkışıp kalmışlardır.
Nureddin, kısa süreliğine Haçlıların eline geçen Urfa’yı ani bir baskınla 1146’da tekrar fethetti. 1149'da Antakya Prensi Raymond’u öldürdü. Börilerin elinden Şam'ı aldı. 1153'te Yukarı Mezopotamya, Güneydoğu Anadolu ve Suriye’yi tek hakimiyet altında toplayarak sultanlığını ilan eden Nureddin Mahmud, 1157'de Kudüs Kralı III. Baudouin’i yenilgiye uğrattı. 1158’de Haçlılara yenildiyse de onları 1164'de Harim’de ağır bir bozguna uğrattı. Mahmud Zengi, Esedüddin Şirkuh ve Şirkuh'un yeğeni Selahaddin Eyyubi’yi Mısır’a göndermiş ve Fatımilerin Haçlılarla işbirliğine girmelerinin ve dolayısıyla Mısır'ın Kudüs Krallığı'nın kontrolüne girmesinin önünü kapamış, bilahare İslam dünyasında ikiliğe sebep olan Fatımi Halifeliği’nin 1171'de yıkılmasını sağlayarak İslam birliğinin gerçekleşmesine önayak olmuştur. Selahaddin Eyyubi, Nureddin Zengi'nin ölümüne kadar Mısır'da naiplik yapmış ve onun emirleri dışına çıkmamıştır.[3]
Hükümdarlar
| Makale serilerinden |
 |
Musul Atabeyleri
- I. İmadeddin Zengi (1127-1146)
- I. Seyfeddin Gazi (1146-1149)
- Kutbeddin Mevdud (1149-1170)
- II. Seyfeddin Gazi (1170-1180)
- I. İzzeddin Mesud (1180-1193)
- I. Nureddin Arslan Şah (1193-1211)
- II. İzzeddin Mesud (1211-1218)
- II. Nureddin Arslan Şah (1218-1219)
- Nasreddin Mahmud (1219-1222 ya da 1234)
Haleb Atabeyleri
- I. İmadeddin Zengi (1127-1146)
- Nureddin Mahmud Zengi (1146-1174)
- Melik Salih İsmail Zengi (1174-1181)
- II. İmadeddin Zengi (1181-1183)
Şam Atabeyleri
- Nureddin Mahmud Zengi (1154-1174)
- Melik Salih İsmail Zengi (1174)
Sincar Atabeyleri
- II. İmadeddin Zengi (1171-1197)
- Kutbeddin Muhammed (1197-1219)
- İmadeddin Şehenşah (1219-1220)
- Celaleddin Mahmud (1219-1220)
- Fetheddin Ömer (1219-1220)
Cizre Atabeyleri
- Müzzeddin Sancar Şah (1180-1208)
- Müzzeddin Mahmud (1208-1241)
- Mahmud Melik Zahir (1241-1250)
Soyağacı
| Aksungur el-Hacib | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Haleb Atabeyliği | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Zengi 1.(1127-1146) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Gazi 2.(1146-1149) | Mevdud 3.(1149-1170) | Nureddin 2.(1146-1174) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. Gazi 4.(1170-1180) | I. Mesud 5.(1180-1193) | II. Zengi 4.(1181-1183) | Salih 3.(1174-1181) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Arslan 6.(1193-1211) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. Mesud 7.(1211-1218) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. Arslan 8.(1218-1219) | Mahmud 9.(1219-1222) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
- ^ C.E. Bosworth, The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual (The New Edinburgh Islamic Surveys), Edinburgh 2004, ISBN 978-0748621378. (İngilizce)
- ^ Kirk Sowell, The Arab world: An Illustrated History, New York 2002, ISBN 978-0781809900 (İngilizce).
- ^ Claude Cahen (çev. J. Jones-Williams), Pre-Ottoman Turkey: a general survey of the material and spiritual culture and history c. 1071-1330, New York 1968. (İngilizce)