Zapatista Ayaklanması

Zapatista Ayaklanması
	Chiapas çatışması'nın bir parçası
Tarih	Ocak 1–12, 1994
Bölge	Chiapas, Meksika
Sonuç	Zapatistalar halkın hayal gücünü yakalar, alternatif gelecek vizyonlarına ilham verir. Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu'nun stratejik olarak geri çekilmesi sonucu ayaklanma; Zapatistalar el konulmuş mülkiyeti geri aldı ve özerklik uygulamasını korudu;
Taraflar
Meksika	Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu (EZLN)
Çatışan birlikler
30,000–40,000 (hükümet beyanı); 60,000-70,000 (EZLN beyanı)	3,000

Zapatista Ayaklanması, NAFTA anlaşmasının uygulanmasına tepkili olan köylülerin, Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu tarafından koordine edilerek ayarlanmasıdır.^[4] 12 gün süren bir çatışmadan sonra ateşkes yapılarak barış görüşmeleri başlatıldı.

Arka planı[değiştir | kaynağı değiştir]

NAFTA anlaşması, Emiliano Zapata'nın 1910-1919 devriminin temel taşı olan Meksika anayasasının 27. maddesinin iptalini içeriyordu. 27. madde, Meksika'da bulunan arazilerin satışı veya özelleştirilmesini engelliyordu. Bu yüzden Meksika 27. maddeyi ortadan kaldırmak için harekete geçti. 27. maddenin kaldırılmasının ardından yerli çiftçiler, kendilerine ait topraklarının ellerinden alınmasından korkuyordu. Bununla birlikte köylüler, Meksika'nın ABD'den ucuz mal almasından korkuyorlardı. Çünkü ucuz ithal gerçekleşirse köylülerin mallarına olan talep az olacak ve bu da köylü ekonomisine zarar verecekti. Köylülerin bu endişesinden faydalananlar Zapatistalar olacaktı. Zapatistalar, NAFTA'yı Meksika'lı köylülerin "ölüm cezası" olarak tanımladı. Ardından EZLN, 1 Ocak 1994'te NAFTA'nın yürürlüğe girdiği gün Meksika'ya savaş açtı.

Ayaklanma[değiştir | kaynağı değiştir]

Zapatista isyancıları; San Cristóbal de las Casas, Altamirano, Las Margarita, Ocosingo ve Chanal gibi pek çok şehirdeki şehir merkezlerine saldırdı.^[5] İsyancılar, hükûmet binalarını alındıktan sonra, devletin saldırılarından korunmak için binalarda barikat kurdular. Barikatları oluşturmak için mobilyalar ve diğer büro malzemeleri kullanıldı. Daha sonra Zapatista isyancıları, San Cristóbal de las Casas'ı terk ettiler. Böylece Meksika Ordusu burayı geri alabildi. 600 Zapatista isyancısı, Altamirano kasabasında hükûmet güçleri ile çatıştı.^[6]

Ayaklanama sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayaklanma, dünya medyasının ilgisini çekti. İnsan hakları örgütleri yerli nüfusun marjinalleştirilmesini vurgularken, Riordan Roett (Ocak 2007'de Chase Manhattan Bankasının Gelişmekte Olan Piyasalar Grubunun danışmanı) şunları söyledi:

"Bize göre Chiapas, Meksika'nın siyasi istikrarı için temel bir tehdit oluşturmamakla birlikte, yatırım topluluğunda pek çok kişi tarafından böyle algılanıyor."^[7]

Şubat ayına gelindiğinde Zapatistalar ve Meksika anlaşmaya vardı ve San Andre Anlaşması imzalandı.

Zapatista hareketi tamamen ortadan kaldırılmadı. Chiapas'taki toprakları şu an Zapatistalar kontrol ediyor.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Raúl Benítez Manaut & Rafael Fernández de Castro (2001). México-Centroamérica: desafios a inicios del siglo XXI. Ciudad de México: Instituto Tecnológico Autónomo de México, s. 49. 978-968-6729-02-3.
^ "Militarización y guerra sucia en Chiapas". www.solidaritat.ub.edu. 2 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2018.
^ Alex Khasnabish (5 Mayıs 2005) "Zapatista Uprising (1 Ocak 1994)". Globalization & Autonomy Glossary. Universidad McMaster.
^ "Zapatista National Liberation Army (EZLN)". Encyclopædia Britannica. 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2016.
^ Collins, Stephen D. (Aralık 2010). "Indigenous rights and internal wars: The Chiapas conflict at 15 years". The Social Science Journal. 47 (4): 773-788. doi:10.1016/j.soscij.2010.05.006.
^ "Caminos". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2018.
^ "Brad Parsons, Mexico: US Bank Orders Hit on Marcos". Hartford-hwp.com. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2013.

[1] Raúl Benítez Manaut & Rafael Fernández de Castro (2001). México-Centroamérica: desafios a inicios del siglo XXI. Ciudad de México: Instituto Tecnológico Autónomo de México, s. 49. 978-968-6729-02-3.

[2] "Militarización y guerra sucia en Chiapas". www.solidaritat.ub.edu. 2 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2018.

[3] Alex Khasnabish (5 Mayıs 2005) "Zapatista Uprising (1 Ocak 1994)". Globalization & Autonomy Glossary. Universidad McMaster.

[4] "Zapatista National Liberation Army (EZLN)". Encyclopædia Britannica. 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2016.

[5] Collins, Stephen D. (Aralık 2010). "Indigenous rights and internal wars: The Chiapas conflict at 15 years". The Social Science Journal. 47 (4): 773-788. doi:10.1016/j.soscij.2010.05.006.

[6] "Caminos". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2018.

[7] "Brad Parsons, Mexico: US Bank Orders Hit on Marcos". Hartford-hwp.com. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Anarşizm
Siyaset serisi
Gelenekler	Anarşist komünizm • Anarko-feminizm • Anarko-sendikalizm • Bireyci anarşizm • Dayanışmacı sendikacılık • Agorizm • Hristiyan anarşizmi • Kolektivist anarşizm • Anarko-kapitalizm • Yeşil anarşizm • Anarko-ilkelcilik • İsyancı anarşizm • Postyapısalcı anarşizm • Sıfatsız anarşizm • Kripto anarşizm
Anarşistler	Adolph Fischer (1858–1887) • Aleksandros Grigoropulos (1993–2008) • Alexander Berkman (1870–1936) • Alfredo M. Bonanno (1937– ) • Anselmo Lorenzo (1841–1914) • Auguste Vaillant (1861–1894) • Benjamin Tucker (1854–1939) • Bhagat Singh (1907–1931) • Sacco ve Vanzetti (1888–1927) • Buenaventura Durruti (1896–1936) • Carlo Cafiero (1846–1892) • Carlo Giuliani (1978–2001) • Colin Ward (1924–2010) • Daniel Guérin (1904–1988) • Dyer Lum (1839–1893) • Edward Abbey (1927–1989) • Élisée Reclus (1830–1905) • Émile Armand (1872–1963) • Emile Henry (1872–1894) • Émile Pouget (1860–1931) • Emma Goldman (1869–1940) • Errico Malatesta (1853–1932) • Ettore Aguggini (1902–1929) • Fernand Pelloutier (1867–1901) • Ferdinando Nicola Sacco (1891–1927) • Francisco Ascaso Abadía (1901–1936) • Gün Zileli (1946– ) • Henry David Thoreau (1817–1862) • Jacques Ellul (1912–1994) • Jaroslav Hašek (1883–1923) • Johann Joseph Most(1846–1906) • John Zerzan (1943– ) • Joseph Déjacque (1821–1864) • Juan García Oliver (1901–1980) • Jules Bonnot (1876–1912) • Karim Landais (1980–2005) • Lev Tolstoy (1828–1910) • Lucy Parsons (1853–1942) • Luigi Fabbri (1877–1935) • Luigi Galleani (1861–1931) • Lysander Spooner (1808–1887) • Marius Jacob (1879–1954) • Max Stirner (1806–1856) • Mikhail Bakunin (1814–1876) • Murray Bookchin (1921–2006) • Murray Rothbard (1926–1995) • Nestor Mahno (1888–1934) • Noam Chomsky (1928– ) • Paul Avrich (1931– 2006) • Pyotr Kropotkin (1842–1921) • Pierre-Joseph Proudhon (1809–1865) • Ravachol (1859–1892) • Sante Geronimo Caserio (1873–1894) • Sébastien Faure (1858–1942) • Ugo Fedeli (1898–1964) • Volin (1882–1945) • Voltairine de Cleyre (1866–1912) • William Godwin (1756–1836)
Tarihte anarşizm	Anarşist komünler listesi • Haymarket Olayı • Paris Komünü • Meksika Devrimi • Alman Devrimi • Mahnovşçina harekatı • İspanya Devrimi • 22 Mart Hareketi • 68 Mayıs'ı • Barut Komplosu • Birinci Enternasyonal
Anarşist teori	Anarşist ekonomi • Anarşizm ve kapitalizm • Anarşizm ve Marksizm • Anarşist hukuk • Anarşist sembolizm • Karşılıklı yardımlaşma • Özyönetim • Post-sol anarşizm • Toplumsal devrim
Kültür ve anarşizm	Anarşizm • Anarşizm ve din • Anarşizm ve toplum • Anarşizm ve sanat • Anarko punk
Ülkelere göre anarşizm	Türkiye'de anarşizm