Zülkarneyn
Zülkarneyn (Arapça: ذو القرنين), İslam dininin kutsal kitabı Kur'an'ın Kehf Suresi'nde geçen bir kişidir. Peygamber olup olmadığı tartışmalıdır. Kendisiyle ilgili anlatı Ye'cüc ve Me'cüc'ü de içerir ki bu bağlamda benzeri anlatılar Tanah'ta da bulunur. Ye'cüc ve Me'cüc'ü engellemek için bir set inşa ettiğinden söz edilir. Hangi çağda yaşadığı belirtilmemiştir.
İsmin analizi
Zülkarneyn kelimesi Arapçadır. Zü, tanımlık (e)l ve karneyn kelimelerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. Zü, sahip ve mâlik demektir. Karn ise boynuz, perçem, tepe, zaman, güneş anlamlarına gelir. Karneyn, karn'ın tesniyesi yani iki tanesi demektir. Buna göre Zülkarneyn kelimesi iki boynuz sahibi şeklinde tercüme edilir.[1]
Zülkarneyn karakterini, kelime anlamının çift boynuz sahibi olması nedeniyle (çift boynuzlu miğfer takan) Büyük İskender'e[2][3] veya Ebu'l Kelam Azad,[4] Muhammed Hüseyin Tabatabaî[5] ve Nasir Mekarim Şirâzî[6] gibi tefsir âlimleri tarafından ve bâzı Hıristiyanlarca Büyük Kiros'a atfedilir.[7]
Türkiye Diyanet Vakfı'nca hazırlanan İslâm Ansiklopedisi'ndeki Zülkarneyn maddesi, ünlü tefsirci Prof. Dr. Mustafa Öztürk tarafından kaleme alınmıştır. Zülkarneyn hakkında çok ayrıntı ve derinlemesine bilgi içeren araştırmalardan biridir.[8]
Kur'an'da kimlik tanımı flu çizgilerle yapılmış efsanevî bir komutan veya kral olduğu anlaşılan Zülkarneyn’in demir işlemeyi bildiği göz önüne alındığında Demir Çağı'ndan sonra yaşadığı anlaşılır. Sınırları doğu ve batıda olabilecek en geniş noktalara ulaşan bir devlet veya hükümranlığın başını temsil ediyor. Başarılarının büyüklüğü, kendisini Tanrı’nın desteklediği efsanesinin yerleşmesine yol açıyor. Başında savaşlarda kullandığı çift boynuzlu kaska atfen Zülkarneyn (çift boynuzlu) ifadesi kullanılıyor. Hikâyenin buraya kadarki kısmı Büyük İskender ile uyumlu gözüküyor ve Kur'an yorumcularının çoğu Zülkarneyn’in İskender olduğu sonucuna ulaşıyor.[9] Ancak hikâyenin diğer parçaları başka coğrafyalardan derlenmiş unsurlardan oluşuyor. İskender’in demir kitleleri ile inşâ ettiği Zülkarneyn Seddini inşa edenin kimliği, seddin harcı ve kimlere karşı (Ye'cüc ve Me'cüc) yapıldığı göz önüne alındığında yorumcuların aklını karıştırıyor ve Büyük İskender için sonu olmayan kimlik arayışlarına, hatta onun Muhammed'in kendisi olduğu iddialarına yol açıyor.[10]
Kur'an'ın Kehf Suresi'nin Orhun Yazıtları ile olan birebir benzerliğine dayanarak Zülkarneyn'in Bilge Kağan veya antik çağda yaşamış bir başka Türk komutan veya Oğuz Kağan olduğu da iddia edilir.[11] Türk efsanelerinde Türk hakanının gökten bir ağaç kovuğuna inen kızlarla evlenmesi, Türk adı ile kurulan ilk devletin uzayla ilgili bir ad ile kurulması ("Göktürkler), bir efsanede dağa bakır dökülerek kapatılması ve bir müddet sonra körüklerle eritilmesi ve yolun tekrar açılması, kadim Orta Doğu kazılarında şaşırtıcı şekilde bu kültüre ait izlerin bulunması, Muhammed'den nakledilen hadislerin bulunması gibi hususlar bu son iddiayı güçlendirmektedir.
Yorumlarında çağdaş unsurları kullanan bâzı modernist yorumcular ise onun gezegenler arası seyahat yapabilen bir zaman yolcusu olduğunu ileri sürebilmektedirler.
Ayrıca bakınız
Dış kaynaklar
- Türkiye Diyanet Vakfı, 2013. 44. c. (16, 583 s.) Prof. Dr. Mustafa Öztürk
- Kur'an kavramlarının kaynakları ve Zülkarneyn konusu Sevan Nişanyan, Seminer Kuran'ın Kültürel ve Terminolojik Kaynakları - Sevan Nişanyan - YouTube
Kaynaklar
- ^ El-Firuzabadî El-Kamusu'l-Muhît, Kahire, 1332, cilt IV, s.304.
- ^ "Alexander the Great". Oxford Islamic Studies. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ İbn Kathir tefsiri, Kur'an 18:84.
- ^ Dhul-Qarnayn: Encyclopedia - Dhul-Qarnayn.
- ^ El-Mizan Tefsiri, cilt 26.
- ^ Bargozideh Tafseer-i Nemuneh, cilt 3, s.69.
- ^ http://www.orientdienst.de/praxis/gesprachs-tipps/am-koran-anknupfen/, 2013-08-08
- ^ "Zülkarneyn Kimdir?". mustafaozturkarsivi.blogspot.com. Erişim tarihi: 24 Kasım 2016
- ^ http://www.mustafa-demirci.com/tamamlanmamis-kitaplarim/3-kitap-peygamberler-a-s-tarihi/hz-zulkarneyn
- ^ http://www.istekuran.com/index.php?page=kur-anda-konu-edlen-zuelkarneyn-son-peygamber-muhammed-as-dir
- ^ Araştırmacı yazar Oktan Keleş'in makalesi.
 | Kur'an ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |