Yamaklar

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yamaklar
Etkin1768-1804
Bağlılık Osmanlı İmparatorluğu
TipiYerli Balkan Müslümanları tarafından teşkil edilen yardımcı kuvvet
GöreviGarnizon Muhafızı

Yamaklar yerel Müslüman nüfustan yetiştirilen Osmanlı İmparatorluğu ordusunun[1] yardımcı birlikleriydi. Başlangıçta bunlar, imparatorluğun sonraki dönemlerinde yeni yeniçeri birliklerine dönüşen ve sonunda kötü eğitimli ve düşük ücretli garnizon muhafızları hâline gelen Osmanlı kuvvetlerinin[2] askerî olmayan üyeleriydi.[3][4]

Türkçe yamak kelimesi "yardımcı" veya "arkadaş" anlamına gelir.[5] Bu kelime aynı zamanda zanaatkârın ücretli bir yardımcısını belirtmek için de kullanılır.[6] Boşnak soyadı Jamaković, "yeniçeri alımı" için Osmanlı teriminden türetilmiştir.[7]

Yamaklar başlangıçta muharebelerde farklı vazifeler için seferber edilen ya da gönüllü olarak yeniçeri olmak isteyen sivillerdi. Osmanlı İmparatorluğu, hudut kalelerindeki garnizonlara yeniçeri kuvvetleri atama pratiğine sahipti. Yeniçerilerle ilişkisi olan yerel ustalara, yeniçerilere yardım ettikleri için yamak denilmiştir.[6] Sonunda, bilhassa Boğaziçi, Karadeniz ve Tuna'daki garnizonlarda, düşük ücretli ve eğitimli Müslüman garnizon muhafızları hâline geldiler.[8] Bu nedenle bazı kaynaklarda yeniçeri hudut muhafızları olarak geçmektedir.[9] 1768'de Rusya'ya karşı mücadele için birliklerin seferber edilmesi esnasında Saraybosna'da 1.000 yamak toplandı ve bir Rus müttefiki olan Karadağ'a gönderildi.[10]

18. asrın sonunda ve 19. asrın başında bir huzursuzluk ve ıslahatlara mukavemet kaynağı oldular.[8] İl garnizonlarında tekrarlanan bir kalıp vardı. Az sayıdaki faal yeniçerilere yardım eden yamakların sayısı, bu pozisyonun sağladığı iş imkânları nedeniyle artıyordu. Yakında sayıları garnizonun onları destekleyemeyeceği kadar büyüyecekti, öyle ki birçoğu bir terör saltanatı tesis ederek köylülere ve toprak sahiplerine sefalet getirmek için kırsala taşınacaktı. Bu tür yamaklar, dahi denilen önderlerini takip ederek devlet vazifelilerinin ve hattâ padişahın emirlerine riayet etmediler.[11] Bu, temelde 19. asrın başlarında Birinci Sırp Ayaklanmasına (1804–13) sebep olan Sırbistan'daki vaziyetti. Semendire Sancağı (günümüz Sırbistan'ında) dört Yamak kumandanı tarafından idare ediliyordu.[12]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808-1975. Cambridge University Press. 27 Mayıs 1977. s. 517. ISBN 978-0-521-29166-8. yamak: auxiliary soldier 
  2. ^ An Economic and Social History of the Ottoman Empire. Cambridge University Press. 1 Mayıs 1997. s. 91. ISBN 978-0-521-57456-3. 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2022. 
  3. ^ A Shared World: Christians and Muslims in the Early Modern Mediterranean. Princeton University Press. 2000. s. 90. ISBN 0-691-00898-1. yamak ( literally, recruit )  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  4. ^ The Decline and Fall of the Ottoman Empire. Faber & Faber. 19 Mayıs 2011. s. 1960. ISBN 978-0-571-27908-1. yamak: Young janissary mercenaries  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  5. ^ "Yamak". 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ a b Forging Urban Solidarities: Ottoman Aleppo 1640-1700. BRILL. 2010. s. 271. ISBN 978-90-04-16907-4. 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ Essays on Islamic Civilization: Presented to Niyazi Berkes. Brill Archive. 1976. s. 254. ISBN 90-04-04464-7. Jamakovi6 ( < Osm. yamak : janissary recruit) 
  8. ^ a b Ottoman Wars: An Empire Besieged. Routledge. 14 Ocak 2014. s. 64. ISBN 978-1-317-88403-3. 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2022.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  9. ^ Studies on Ottoman Social and Political History: Selected Articles and Essays. BRILL. January 2002. s. 427. ISBN 90-04-12101-3. 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2022. He became a yamak (janissary border guard) and gained popularity among the troops at Vidin. Eventually the Belgrade yamaks forced out of that city joined Pasvanoglu too. Even the janissary corps in Istanbul was friendly to him.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  10. ^ Izabrana djela. Veselin Masleša. 1985. s. 169. 11 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2022. Када се скупљала војска против Руса отишло је 1768. из Сарајева 1000 јамака на руску савезницу Црну Гору. 
  11. ^ Southeastern Europe Under Ottoman Rule, 1354-1804. University of Washington Press. 1977. s. 242. ISBN 978-0-295-96033-3.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  12. ^ War and Society in East Central Europe: The first Serbian uprising 1804-1813. Brooklyn College Press. 1982. s. 75. ISBN 978-0-930888-15-2. The yamaks ruled Serbia much as the Ottoman military had ruled in Algiers almost two centuries 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yamaklar&oldid=28891100" sayfasından alınmıştır