İakob Gogebaşvili
| İakob Gogebaşvili | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 15 Ekim1840 |
| Ölüm | 1 Haziran 1912 |
| Defin yeri | Mtatsminda Panteonu, Tiflis |
| Meslek | Şair, yazar, hümanist, yayımcı, gazeteci, eğitimci |
| Milliyet | Gürcü |
| İmza | .svg) |
İakob Gogebaşvili (Gürcüce: იაკობ გოგებაშვილი; 15 Ekim 1840 - 1 Haziran 1912), Gürcistan'daki bilimsel pedagojinin kurucusu olarak kabul edilen Gürcü eğitimci, çocuk yazarı ve gazeteci. Çocukların Gürcüce okuma yazma öğrenmesi için 1876 yılında hazırladığı Deda Ena (დედა ენა; anadili) isimli kitabı, değiştirilmiş bir biçimde 1880'den beri Gürcü okullarında ders kitabı olarak kullanılmaktadır.[1][2]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
İakob Gogebaşvili, rahip Simon Gogebaşvili'nin çocuğu olarak Gori'nin yakınlarındaki Variani köyünde doğdu. Üniversiteye kadarki eğitimini Gori ve Tiflis'te tamamladı. 1861'de lisansına Kiev'deki bir ilahiyat akademisinde başladı. Eş zamanlı olarak, Kiev Devlet Üniversitesinde doğa bilimleri derslerine katıldı ve üniversitede Herzen, Belinski ve Çernışevski gibi Rus aydınların siyasi fikirlerine aşina oldu. Buna karşın çağdaş Gürcü entelektüellerinin çoğundan farklı olarak, Rus radikallerinden Gori ve Tiflis ilahiyat okullarındaki Hristiyan geçmişinden dolayı daha az etkilendi.[3] 1863'te Gürcistan'a döndüğünde Tiflis Ruhban Okulu'nda aritmetik ve coğrafya dersleri verdi. Ders verdiği öğrencilerinin uğrak yeri olan Gogebaşvili'nin dairesi, çok geçmeden yasaklanmış sanat ve siyaset tartışmalarının yapıldığı bir sığınak haline geldi.[4] Bu duruma bağlı olarak, Gogebaşvili 1874'te Sankt-Petersburg'daki Kutsal Sinod'un emriyle görevden alındı.[2]
Gogebaşvili görevden aldıktan sonra serbest çalışmaya başladı ve enerjisini Gürcüler arasında eğitimi teşvik etmeye adadı. 1879'da Gürcüler Arasında Okuryazarlığın Yayılması Derneği'nin kurulmasına katkı sağlayarak özellikle okul sisteminde Ruslaşmaya karşı koymaya ve Gürcü dilinin erozyonunu tersine çevirmeye çalıştı.[3][5] Gogebaşvili, 1907'deki suikastına kadar Gürcistan'da ulusal canlanma hareketine öncülük eden İlia Çavçavadze'nin çevresindeki seçkinler topluluğu arasında etkili oldu.
Gogebaşvili'nin çocuklar için Gürcüceye giriş niteliğindeki Ana Dili (დედა ენა) adlı eseri ilk kez 1876'da yayımlandı. Eser sonraki yüz yıl boyunca yalnızca Gürcüce değil, birkaç Kafkas diline daha uyarlandı.[1] Bir diğer önemli eseri, masal ve doğa bilimlerine girişi minyatür bir çocuk ansiklopedisine dönüştüren Doğaya Açılan Kapı'dır (ბუნების კარი, 1868). Çocuklar için bir dizi peri hikâyesi ve tarihi kurgu romanı da yazan Gogebaşvili, ayrıca Gürcü kültürü ve kimliğini savunan birkaç makale yazdı. Gogebaşvili'nin çocuk kitapçığı derleme yöntemi 2013'te Gürcistan'ın Somut Olmayan Kültürel Miraslar listesine kaydedildi.[6][7]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Rayfield 2000, s. 173.
- ^ a b Lang, p. 111.
- ^ a b Rayfield 2000, s. 174.
- ^ Suny, p. 135.
- ^ Lang, p. 111; Suny, p. 133
- ^ "არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობა" [Intangible Cultural Heritage] (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2017.
- ^ "UNESCO Culture for development indicators for Georgia (Analytical and Technical Report)" (PDF). EU-Eastern Partnership Culture & Creativity Programme. October 2017. ss. 82-88. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2017.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Lang, David Marshall (1962), A Modern History of Georgia . Londra : Weidenfeld ve Nicolson.
- Rayfield, Donald (2000). The literature of Georgia : a history (2 bas.). Surrey: Curzon Press. ISBN 0-7007-1163-5. 10 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2022.
- Suny, Ronald Grigor (1994), Gürcü Ulusunun Yapılışı . Indiana University Press, 0-253-20915-3 .
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mikaberidze, Alexander (ed., 2007). Gogebaşvili, İakob . Gürcistan Ulusal Biyografi Sözlüğü .
