Yüz Kümül
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
| Makale serilerinden |
 |
Yüz Kümül (Tıva dil: Йүз Күмүл), Eski Türklerde bir boy adı.
Adı[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski Türkçedeki «Yüz» denilen söz günümüz Türkçesinde yine aynı anlamı vermektedir. Yüz Kumul.
Yurdu[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu boy veya toplumun halkı Yenisey akarsuyu dolayını yurt etmişlerdir. Yüz Kumul ile ilgili olarak Tıva Cumhuriyeti arazisinde 3 tane Eski Türkçe yazılı taşında tarihi bilgiler vardır.
- Е-44, Kızıl-Çıraa II adlı taş.
- E-45, taşını Köjeelig-Hovu (Balbal ovası) denilen yere dikilmiş.
- Е-68, taşı El-Bajın'a dikilmiştir.
Yenisey Yazısı[değiştir | kaynağı değiştir]
E-45,[1] taşının dikildiği yer Köjeelig-Hovu. Günümüzde Aldan Maadır adlı Tıva Cumhuriyeti Milli Müzesi'nde koruma altına alınmıştır.
Taş üzerindeki yazıların Latin transkipsiyonu şöyledir.
(1) oγlan atïm Čubuč ïnal [är]tä atïm kümül ögä
(2) beš jašïmda qaŋsiz qalïp toquz jegirmi jašïmγa ögsüz
(3) bolup qatïγlanïp otuz jašïm[γ]a ögä boltum qïrq jïl
(4) el tut[t]um bodun bašladïm taš jaγïγ jaγïladïm el[t]dim
(5) bir jetmiš jašïmγa kök täŋridä küngä azïdïm äsizim-ä
(6) kürsi jamda elim äsizim-ä jerim subum qujda qunčujum tul qaltï
(7) kinim qadašïm äsizim-ä oγlanïm örüŋüm qaram äsiz jüz elig ärim-ä äsizim-ä
(8) bïŋ bodraq jont äsizim-ä
(9) elim äsiz ärinč jüz kümül äsiz ärinč az kümülüg üküš boltï
(10) jabïzïγ kümülimin bädük qïltïm äsiz bökmäd[dim]
Tıva Türkçesine çevirisi[değiştir | kaynağı değiştir]
(1) оол адым Чубуч ынал, эр адым күмүл Өге
(2) беш чажымда чаңгыс калып, тос чээрби чажымда өскүс
(3) болуп, кадыгланып одус чажымда Өге болдум. Дөртен чыл
(4) эл туттум чон баштадым, даш дайзын-биле чаалаштым элим
(5) бир чеден чажымда көк дээрден, хүнден астым, кударанчыын
(6) Күрси Йамда элим оскундум, черим суум, куйда кунчуйум дулгуяк калды
(7) харааданчыын
(8) муң эмдик аъдымдан астым
(9) элимден азып калдым Чүс Күмүл чонумдан азып калдым биче Күмүлүм хөй болду
(10) чавыс Күмүлүм бедик кылдым хайыраан пөкпедим.
- Eski Türklerdeki sayı belirtmeleri günümüzden biraz başkacadır. Dokuz yirmi yaşımda denildiğinde on bir yaşım anlamına gelir. Bir yetmiş yaşımda denildiğinde altmış dokuz yaşımda anlamına gelir.
- Inal denildiğinde bir rütbe adıdır. Burada Öge denildiğinde o bir kişi adını belirtir. Kümül Öge denilmesi ise halktan Öge adlı kişiyi belirtir.
- Kürsi Yam denildiğinde eski bir yer adıdır.
- Yüz Kümül veya Kümül denildiğinde bir boy, toplum, yöre adıdır.
Literatürel olarak Tıva Türkçesine çevirisi ünlü yazar şair Aleksandr Darjay tarafından gerçekleşmiştir. Bu Kültegin. Burungu Türkternin Yenisey-Orhon bijiinin turaskaaldarı adlı kitabında yayınlanmıştır. «Köjeelig hovudan bijimel» (Көжээлиг ховудан бижимел) diye adlandırılmıştır. Burada Bahadır'ın adı Şubuş Inal diye yazılmıştır.
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ sayfa 134-136. E-45 (Кёжээлиг-Хову, Тува). // Тюркские Енисейские эпитафии. Граматика, текстология. / И. В. Кормушин. [отв. ред Д, М. Насилов]; Ин-т языкознания РАН. — М.: Наука, 2008. — 342 с. — ISBN 978-5-02-036260-4
İlgili Yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- И. В. Кормушин. Тюркские Енисейские эпитафии: грамматика, текстология. / И. В. Кормушин; (отв. ред. Д. М. Насилов); Ин-т языкознания РАН — М.:Наука, 2008. — 342 с. — ISBN 978-5-02-036260-4
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
 | Türk tarihi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |