Osmanlı ordusu (klasik dönem)

II. Viyana Kuşatması sırasında sipahiler, 1683

Klasik Osmanlı Ordusu, Osmanlı ordusunun 1451'de II. Mehmed'in yapılandırmasından başlayıp 1826 Vaka-i Hayriye biten kısmına verilen isimdir. Dönemin ordusu, 1606 sonrasında yenilmeye başlamış ve 17. ve 18. yy itibarıyla geçirdiği reformlar ardından 1826 yılında lağvedilmiştir. Bu dönemde birçok ocaklardan birisi olan Yeniçeri ocağı olarak adlandırılan ve devşirmelerden kurulan ocağın ordu ve siyasette büyük yeri ve etkisi vardır.

Birimler

Piyade

Solaklar

Solaklar, genelde yaya birlikti. Solaklar, padişahın bindiği atın sağında giderler.

Yeniçeri

II. Mehmed döneminde Çandarlı ailesinden sonra vezir-i azamlığa devşirme-kapıkulu kökenliler getirilmeye başlanmıştır. Yeniçeri-devşirme aristokrasisi Cem ve II. Beyazıt arasında çıkan taht kavgasında belirleyici rol oynayarak tımarlı sipahi-Türk aristokrasisine karşı üstünlük sağlamışlardır.

Yaya Birimler
Yeniçeri (18. yüzyıl) Yeniçeri ağası (18. yüzyıl) Yeniçeri (16. yüzyıl) Yeniçeri ağası (16. yüzyıl) Yeniçeri ağası (16. yüzyıl) Solaklar (16. yüzyıl)

Atlı Birlikler

Atlı Birlikler
Kazasker Sipahi Silahdar Silahdar Ağa

Ağır Silahlı Birlikler

Topçu Ocağı

Çin’de barutun icat edilmesinden sonra geliştirilen ateşli silahların bilgisini Osmanlılar, 14. yüzyıldan başlayarak ateşli silah ve top teknolojisini kullanıyorlardı. Yeniçerilerin ilk defa 1389’da Kosova Savaşı sırasında ateşli silahları kullandıkları kaynaklarda aktarılmaktadır. Fatih devrinde toplar daha da geliştirilmiştir. Bu süreçte Osmanlı Devleti, hem doğudan hem batıdan gelen uzmanları istihdam ederek mevcut küresel bilgi ve teknoloji akışından yararlanmışlardır.

1440’lı yıllarda Osmanlılar, kalelerde, Tuna Nehri’nde ve Boğaz’da görev yapan filolarında top kullanıyorlardı ve topları hızlıca gerekli yerlere taşıyıp kuruyorlardı. Ayrıca bu dönemde rakiplerine kıyasla Osmanlı harp sanayisinin daha ileri bir seviyede olduğuna dair önemli bir başka gösterge, topçuluğun ve ateşli silahların Osmanlı daimi ordusunun önemli bir parçası olmasıydı. 15. yüzyılın başlarından itibaren Osmanlılar savaştıkları ordulara karşı daha organize ve düzenli bir şekilde ateşli silahları daimi ordu içinde kullanmaktaydılar. Buna karşın Avrupa’da topçular zanaatkârlardı; sanatkâr ve askerler arasında geçici bir sosyal kaynaşmadan bir sosyal grup oluşturmuşlardı. Osmanlılar ise 15. yüzyılın ortalarında topçu­luğu daimi ordunun önemli bir parçası olarak kullanmışlardır. Bu süreçte Osmanlı harp sanayi kurumsallaşmış ve topçuluk teknolojisi gelişmiştir.

Lağımcılar

Ağır Silahlı Birimler
Topçu, 1551 Topçu Cebeci Ağır Silahlılar

Organizasyon (Teşkilatlanma)

Osmanlı ordu teşkilatı, Anadolu Selçukluları, İlhanlılar ve Memlüklüler devletlerinin ve Roma İmparatorluğunun askeri teşkilat yapılarından belirli ölçülerde yararlanılarak kurulmuştur. Devletin temeli atılırken süvari olan beylik kuvvetlerinin yerine Vezir Alaâddin Paşa ile Kadı Cendereli Kara Halil'in tavsiyeleriyle Türk gençlerinden oluşan ayrı ayrı biner kişilik yaya ve müsellem isimleriyle muvazzaf iki sınıf piyade ve süvari kuvveti kuruldu.

Kapıkulu Sistemi

Kapıkulu Ocağı, piyadeler ve süvarilerden oluşmuştur. Kapıkulu Piyadeleri; Acemi Ocağı, Yeniçeri Ocağı, Cebeci Ocağı, Topçu Ocağı, Top Arabacılar Ocağı, Humbaracı Ocağı, Lağımcılar, Sakalar, Solaklar Kapıkulu Süvarileri ise Silahtar, Sipahi, Sağ Ulufeciler, Sol Ulufeciler, Sağ Garipler, Sol Garipler'den oluşmaktaydı.

Eyalet Sistemi

Eyalet Sistemi, Yerli Kulu ve Serhat Kulu askerleri olarak ayrılır. Yerli Kulu birlikleri Azab, Sekban, Tüfenkçi, İcareli; Serhat Kulu birlikleri ise Deliler (Deli), Gönüllüler, Besliler, Topraklı Süvari, Tımarlı Sipahiler ve Akıncılar olarak örgütlenmiştirler.

Personel

Rütbeler

Osmanlı Ordusu'nun Başkomutanlık görevini padişahlar yapmışlardır.

Piyadeleri "yaya”, süvarileri ise "müsellem” şeklinde adlandırılmıştı. Kapıkulu Ocakları'nın kuruluşuna kadar savaşlarda fiili olarak hizmet görmüşlerdir. Osmanlı Devleti’nin beylik devlet siyasetinden imparatorluk siyasetine geçişi imparatorluk içinde bağımsız güç bırakmak istemeyen, merkezi otoriteyi devşirme,kapıkulu, yeniçeri ve enderun sistemiyle sağlamlaştırmak isteyen II. Mehmet ile başlamıştır.

Modernizasyon çalışmaları

Gerileme döneminde, Avrupa örnek alınmaya çalışılmış, teknik ve ekonomik alanlarda yapılanmaya gidilirken Donanmanın yenilenmesi gibi askeri birtakım yenileşme çabalarına gidilmiştir. Ancak;

• III. Murat döneminden itibaren kapıkulu ocaklarına kanunlara aykırı asker alınarak sayılarının artırılması,
• Yeniçerilerin geçim sıkıntısını ileri sürerek askerlik dışında işlerle uğraşmaları,
• İltizam sisteminin yaygınlaşması üzerine tımar sisteminin önemini kaybetmesi ve eyaletlerde asker yetiştirilmemesi ve
• Avrupa’da meydana gelen harp teknolojisindeki gelişmelerin takip edilmemesi gibi etkenler sistemin bozulmasına neden olmuştur.

Büyüklüğü

Kuvvet

Orduda muvazzaf askerlerin yanında savaş ve olağanüstü durumlarda çağrılan ek kuvvetler de bulunuyordu. 1610'da, 203.000 kişilik Osmanlı ordusunun mevcudu aşağıdaki gibidir.

Asker Sınıfı

Sayısı

Kapu kulu askeri Yeniçeriler (Piyade) Acemi oğlanları ve bostancılar Cebeciler (Silâhlara bakanlar) Topçular Top arabacıları Kapıkulu süvarileri Altı bölük halkı Sefere padişahla beraber giden saray halkı Kapı kulu mevcudu toplamı Eyalet Askeri Tımar ve Zeamet sahibi sipahi cebelileri; Rumelide Yörükler Bundan sefere giden Rumelide Müsellemler Bundan sefere gidenler Anadolu eyaletinde piyade ve müsellemler Bundan sefere gidenler

37. 627 9. 406 5. 730 1. 552 684 20. 869 12. 971 88. 839 115. 000 38. 820 6. 470 30. 570 5. 095 26. 500 6. 900

Gelirleri

1660'larda Osmanlı-Avusturya Savaşları sırasında günlük asker ücretleri(akçe)

Birlik	Komutan	Er
Anbarcı	15	9
Azeb	35	8
Çavuş	30	15
Cebeci	30	9
Faris	40	17
Gönüllü	70	15
Kapudan	60	9
Kâtib	30	15
Martolos	35	8
Mehter	15	13
Müstahfız	55	9
Sekban	12	8
Topçu	25	12
Yeniçeri	25	6

Resimler

• 
  Çırak Esnaf Esnaf Çırağı
  Usta Küçük Rütbeli Yeniçeri Subayı
  Kalyoncu Yelkenli Gemi Efradından
  Tulumbacı' Yeniçeri Ocağında Etfaiye Eri]]
• 
  Cebehane Karakullukçusu Cephane Muhafızı
  Cabehane Çorbacısı Cephane Subayı
  Bostancı Saray Muhafızı
  Satır Tören Kıtası Eri]]
• 
  Kalpaklı
  Şubara Neferi
  Nizamı Cedid Neferi
  Şubara Neferi III. Selim Kurduğu Yeni Ordu Erlerinden]]
• 
  Humbaracılar
  Tımarlı
  Ulufeli
  Tımarlı Subayı]]
• 
  Kulluk Neferi Karakol Bekleyen Yeniçeri
  Keçeli Yeniçeri Neferi
  Odabaşı Yeniçeri Kışlası Amiri
  Kulluk Bayrakdarı Karakol Amiri]]
• 
  Salma Neferleri Padişahın Ziyaretlerinde Maiyet Efradından
  Nöbetçi Kale Muhafızı
  Haseki Ağa Yeniçeri Ocağında İtibarlı bir Sınıftan Kimse]]
• 
  Yol Haseki Saray muhafız subayı
  Çuhadar Padişahın giyeceklerini muhafaza edip taşıyan
  Bölükağası Yeniçeri bölük kumandanı]]
• 
• 
  Osmanlı Ordusu Muharebe Sancağı 1453-1798
• 
  Osmanlı Ordu Sancağı 1793-1923
• 
  Topçu Sancağı
• 
  Humbaracı Sancağı
• 
  Gönüllü Sancağı
• 
  Dört Bölükler Sancağı
• 
  Yeniçeri Sancağı
• 
  Paşalara Mahsus Sancak
• 
  Silahtar Bölüğü Sancağı
• 
  Sipahi Sancağı
• 
  Sipahi Bölüğü Sancağı
• 
  Padişahın Şahsına Mahsus Sancak
• 
  Padişahın Şahsına Mahsus Sancak
• 
  Siyah Başıbozuk Askerin Yağlıboyası 1869
• 
  Sipahi
• 
  Sipahi
• 
  Sipahi
• 
  Akıncı
• 
  Mehter takımı
• 
  Yeniçeri askerleri

Kaynakça

• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988). Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları: Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı. Ankara: Türk Tarih Kurumu. ISBN 975-16-0056-1.