Yön Tanrıları

Moğol ve Buryat mitolojisinde yönlere göre gökteki tanrıların konumunu ifade eder.

Alıgan Han – 99 güney tanrısının başında bulunur. (Temsilcisi Usan Han'dır.)

Sargay Han – 88 orta (merkez) tanrısının başında bulunur.

Sogto Han – 77 kuzey tanrısının başında bulunur. (Temsilcisi Tatay Han'dır.)

Hürmüz Han – 55 batı tanrısının başında bulunur. (Bu tanrıların anaları Manzan Hatun'dur.)

Atay Han – 44 doğu tanrısının başında bulunur. (Bu tanrıların anaları Mayas Hatun'dur.)

Yönlere Göre Tanrılar

Özellikle Moğol ve Buryat mitolojisinde yönlere göre gökteki tanrıların sayısı ve başlarında bulunan tanrılar şu şekildedir:

Alıgan

Alıgan Han - Türk, Altay ve Moğol mitolojisinde Güney Tanrısı. Moğollarda 99 Güney Tanrısının başıdır. Algan Han olarak da bilinir. Moğollarda Budizmin etkisiyle birincil yön Doğu olarak değil Güney olarak yer almış olmalıdır. Alığ Han ile de bağlantılı olması muhtemeldir. Sözcük, (Al) kökünden türemiiştir. Almak ve körlük anlamı içeriyor olabilir. Moğolcada Alh ve Aluka sözcükleri çekiç anlamı taşır ve bu kelimelerle bağlantılı olması muhtemeldir.

Sogto

Sogto Han - Türk, Moğol ve Altay mitolojisinde Kuzey Tanrısı. 77 Kuzey Tanrısının başıdır. Budizmin etkisiyle ikincil yön Batı olarak değil Kuzey olarak yer almış olmalıdır. Hüherdey Han ve Hültey Hanım adlı iki fırtına tanrısının da babasıdır. Sözcük, (So/Soğ/Sok) kökünden türemiştir. Soğukluk, görmezlik bildiren bir köktür. Soğmak fiili, yenmek ve üzmek anlamları içerir. Soğuk sözüyle de ilgilidir. Sog kökü eski Türkçe ve Moğolcada aramak ve soluk anlamlarını da içermektedir.

Hürmüz

Hürmüz Han - Türk, Altay ve Moğol mitolojisinde İyilik Tanrısı. Moğol mitolojisinde Hormosta ya da Kormosta, Türk mitolojisinde "Kurbustan" veya Kürmez adıyla yer alır. Pers mitolojisindeki Ahura Mazda ile özdeşleşmiştir. Moğollara göre 55 Batı Tanrısının başında bulunur. Körmösler Türk ve Altay halk inancında ve mitolojisinde melek ve hayalet türü varlıklardır. Kürmez Han bunların başında bulunur.

Atay

Atay Han - Türk ve Moğol mitolojilerinde Ceza Tanrısı. Suçluları cezalandırır. Hiçbir suçu cezasız bırakmaz. Ordusunda 6666 tane yenilmez askeri vardır. Galta Ulan (Kızıl Ateş) olarak da bilinir. Karısının adı Mayas’dır. Moğol mitolojisinde çok önemli bir yere sahiptir, üst düzey Tanrılar arasında yer alır. Moğollara göre 44 Doğu Tanrısının başıdır. Üç oğlu vardır. (Üç Şaraday Han’lar): 1. Sagan Hasar, 2. Şara Hasar, 3. Hara Hasar. Kelime, (Ad/At) kökünden türemiştir. Ata ve Ad sözcükleri ile bağlantılıdır. Ata (ced, soy) anlamını içerir.

Kaynakça

• Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0)27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

• The Gods of Turks (Tengri, The Sky God) "99 Gods" (İngilizce)