İçeriğe atla

Willem (Oranj prensi)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Willem
Oranj prensi
Hüküm süresi1544-1584
Önce gelenRené of Châlon
Utrecht Birliği başkanı
Hollanda isyanı lideri
Hüküm süresi1559 -1584
Sonra gelenPhilip William, Prince of Orange
Doğum24 Nisan 1533(1533-04-24)
Dillenburg, Nassau, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu şu an Almanya sınırları içinde
Ölüm10 Temmuz 1584 (51 yaşında)
Delft, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu (şimdi Hollanda)
Eş(ler)iAnna of Egmond (1551–58)
Anna of Saxony (1561–71)
Charlotte of Bourbon (1575–82)
Louise de Coligny (1583-84)
Çocuk(lar)ı16
HanedanOrange-Nassau Hanedanı
DiniLutheryan (1533–44)
Katolik (1544–73)
Kalvinist (1573–84)

Willem ya da takma adıyla Sessiz Willem (24 Nisan 1533 - 10 Temmuz 1584), ayrıca yaygın olarak Suskun William (Felemenkçe: Willem de Zwijger) ya da daha sık Oranjlı William (Felemenkçe: Willem van Oranje) olarak tanınır.[1] 1568'de İspanyol Habsburg Hanedanı'na karşı başlayan isyan ve 1648'de Vestfalya Antlaşması ile biten ve Hollanda'nın bağımsızlığını kazandığı Seksen yıl savaşları'nın ilk ve en önemli lideridir. Seksen yıl savaşları sonunda 1648 yılında bugünkü Hollanda'nın temelini oluşturan Birleşik Eyaletler resmi olarak kurulmuştur. Nassau hanedanından Nassau-Dillenburg kontu olarak doğmuştur. 1554'te Oranj prensi olmuş ve böylece Oranj-Nassau hanedanının ve bu yolla Hollanda kraliyet ailesinin kurucusu olmuştur.

Zengin ve dürüst bir kişiliği olan William, başlangıçta İspanya Hollandası'nda Parma'lı Margaret'in yönetiminde görev aldı. Ancak yerel yönetimler yerine merkezileşmenin güçlenmeye başlaması ve İspanyolların Hollanda'lı Protestan'lara eziyetleri sonucu, William yükselen Hollanda direnişine katılarak önceki efendilerine karşı geldi. Direnişi askeri ve siyasi olarak son derece iyi kontrol etti ve Hollanda'lıların İspanyollar karşısındaki mücadelesinde birçok başarıya imza attı. Sonunda İspanyol Kralı II. Filip, 1580'de William'ı kanun dışı ilan etti ve öldürecek olana birçok ödül vadetti. 1584'te, kendisine bir dost gibi yaklaşan ve güvenini kazanan Balthasar Gérarad'ın düzenlediği bir suikast ile öldürüldü.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

William, 24 Nisan 1533'te Kutsal Roma İmparatorluğuna bağlı Hesse şehrinin Nassau-Dillenburg Kontluğu'ndaki Dillenburg Kalesi'nde doğdu. 1544 yılında Orange Prensi oldu.

İmprator V.Charles'ın himayesinde olan ve İmparator'un kız kardeşi Mary'nin himayesinde eğitim gören William, imparatorluk ailesinin gözdesi oldu. 1551'de Süvari Yüzbaşı olarak atandı ve bundan sonra hızla terfi ederek 22 yaşındayken İmparator'un ordularından birinin komutanı oldu. İmprator Charles onu 20.000 kişilik bir orduyla Fransızlardan şehri kurtarması için Bayonne'a gönderdi. William ayrıca Hollanda'daki en yüksek siyasi danışma konseyi olan Raad van State'in bir üyesi yapıldı. Aynı yılın (1555) Kasım ayında, gut hastası İmparator Charles, oğlu İspanya Kralı II. Philip lehine Benelüks ülkelerinden feragat ettiği tören sırasında William'ın omzuna yaslandı. William ayrıca Charles 1556'da imparatorluk tacından feragat ettiğinde ve Nisan 1559'daki Cateau-Cambrésis Antlaşması'nın İspanyol imzacılarından biri olduğunda, Kutsal Roma İmparatorluğu nişanını Charles'ın kardeşi Ferdinand'a taşımak üzere seçildi. Hollanda'nın İspanyol egemenliğine girmesi ülkede Hoşnutsuzluk yarattı çünkü İspanya II.Philip protestanlara karşı acımasız davranıyordu Philip'in üvey kız kardeşi Margaret yönetimindeki engizisyon mahkemeleri pek çok protestanı tutuklayıp idam etmişti. William kendisi Katolik ve Luteryandı ancak o ve diğer Hollandalı soylular Protestanlara yapılan zulümden memnun değildi bu yüzden ülkenin bağımsız olması fikri soylular arasında seslendirilmeye başlandı.

1565'in başlarında, William'ın küçük kardeşi Louis de dahil olmak üzere soylulardan oluşan büyük bir grup, Soylular Konfederasyonu'nu kurdu. 5 Nisan'da, Protestanlara yönelik zulmün sona ermesini talep eden bir dilekçe verdiler. Ağustos'tan Ekim 1566'ya kadar, bir ikonoklazm dalgası ( Beeldenstorm olarak bilinir ) Benelüks ülkerine yayıldı. Katolik baskısından öfkelenen ve Katoliklerin aziz imgelerini kullanmasına teolojik olarak karşı çıkan Kalvinistler (en büyük Protestan mezhebi), Anabaptistler ve Menonitler Hollanda genelindeki yüzlerce kilise ve manastırdaki heykelleri tahrip ettiler. Beeldenstorm'dan sonra Hollanda'da huzursuzluk büyüdü ve Margaret, soyluların düzeni sağlamaya yardımcı olması koşuluyla Konfederasyon'un isteklerini yerine getirmeyi kabul etti. William Anversta ki isyanı bastırdı. Ancak Margaret'in verdiği sözleri tutmadığı anlaşılınca isyancılara mali destek verdi. Birkaç küçük isyan başarısızlıkla sonuçlanınca, birçok Kalvinist ve Lutherci ülkeden kaçtı. Hollanda'daki durumdan memnun olmayan II. Philip'in, düzeni sağlamak için sadık generali Fernando Álvarez de Toledo ve Alba Dükünün göndereceğinin duyurulmasının ardından, William görevlerini bıraktı ve Nisan 1567'de memleketi Nassau'ya çekildi.

Ağustos 1567'de şehre varışından sonra Dük Alba, isyana ve ikonoklazma karışanları yargılamak için Sorunlar Konseyi'ni (halk arasında Kan Konseyi olarak bilinir ) kurdu. William, konsey önüne çağrılan 10.000 kişiden biriydi, ancak gelmedi. Daha sonra kanun kaçağı ilan edildi ve mallarına el konuldu. Hollanda'nın en önde gelen ve popüler politikacılarından biri olan William, silahlı direnişin lideri olarak oldu. Korsan çeteleri oluşturan ve Hollanda'nın kıyı şehirlerine baskın düzenleyen (genellikle İspanyol ve Hollandalıları öldüren) mülteci Protestanlar olan Watergeuzen'i finanse etti . Ayrıca, çoğunlukla Alman paralı askerlerden oluşan ve Alba ile karada savaşmak için bir ordu kurdu. William, Fransa'daki İkinci Din Savaşı'nın sona ermesinin ardından yedek birlikleri olduğunda Fransız Huguenot'larla ittifak kurdu. Kardeşi Louis'in liderliğindeki ordu, 1568'de kuzey Hollanda'yı işgal etti. Ancak plan neredeyse en başından itibaren başarısız oldu. Huguenotlar, istilaya geçmeden önce Fransız kraliyet birlikleri tarafından yenildi ve Jean de Villers komutasındaki küçük bir kuvvet iki gün içinde esir alındı. Villers, esir alınmasının ardından seferin tüm planlarını İspanyollara verdi. 23 Mayıs'ta, Louis komutasındaki ordu, Kuzey de Arenberg Dükü Jean de Ligne komutasındaki İspanyol ordusuna karşı Groningen'in kuzeyindeki Heiligerlee Muharebesi'ni kazandı. Arenberg, W savaşta öldürüldü. Alba, bir dizi hüküm giymiş soyluyu (6 Haziran'da Egmont ve Hoorn Kontları dahil) öldürerek ve ardından Groningen'e bir sefer düzenleyerek karşılık verdi. Orada, Louis kaçmayı başarsa da, 21 Temmuz'da Jemmingen Muharebesi'nde Alman topraklarında Louis'in kuvvetlerini yok etti. Bu iki savaş artık Seksen Yıl Savaşları'nın başlangıcı olarak kabul ediliyor.[2]

Ekim 1568'de William, büyük bir orduyu Brabant'a götürerek karşılık verdi, ancak Alba ordunun hızla dağılacağını bekleyerek kesin bir çatışmadan dikkatlice kaçındı. William ilerledikçe ordusunda karışıklık çıktı ve kışın yaklaşıp parasının tükenmesi üzerine William geri döndü ve Fransa'ya geçti. William önümüzdeki birkaç yıl içinde Hollandayı ele geçirmek için birkaç plan daha yaptı, ancak destek ve paradan yoksun olduğu için bunlardan pek bir sonuç alamadı. Kısmen broşürler aracılığıyla yürütülen kapsamlı bir propaganda kampanyası sayesinde halk arasında popülerliğini korudu. Eylemlerini haklı çıkarmaya çalıştığı en önemli iddialarından biri, ülkenin meşru hükümdarı olan İspanya Kralı ile değil, yalnızca Hollanda'daki yabancı valilerin yetersiz yönetimi ve yabancı askerlerin varlığıyla savaştığıydı.[3]

1 Nisan 1572'de Watergeuzen ("Deniz Dilencileri") olarak bilinen bir grup, İspanyol garnizonu tarafından savunmasız bırakılan Brielle şehrini ele geçirdi. Normal "vur-kaç" taktiklerinin aksine, şehri işgal ettiler ve şehrin üzerine Orange Prensi'nin bayrağını çekerek şehri prensin toprağı ilan ettiler. Bu olay, diğer şehirlerin Watergeuzen'e kapılarını açmasıyla devam etti ve kısa süre sonra Hollanda ve Zeeland'daki çoğu şehir, Amsterdam ve Middelburg gibi dikkate değer istisnalar dışında, isyancıların eline geçti. İsyancı şehirler daha sonra Staten Generaal'ı (teknik olarak yapmaya yetkili olmadıkları) bir toplantıya çağrıldılar ve William'ı Hollanda ve Zeeland'ın stadholder'ı (Genel Vali) olarak yeniden görevlendirdiler.[4]

Aynı zamanda, isyancıların orduları Deventer'dan Mons'a kadar ülkenin her yerindeki şehirleri ele geçirdi. William daha sonra kendi ordusuyla ilerledi ve Roermond ve Leuven de dahil olmak üzere güneydeki birkaç şehre yürüdü. William, Huguenot'ların da kendisine destek vereceğini ummuştu, ancak bu plan, Huguenot'lara karşı bir şiddet dalgasının başlangıcını işaret eden 24 Ağustos'taki St. Bartholomew Günü Katliamı'ndan sonra gerçekleşmedi. Ordusuna karşı başarılı bir İspanyol saldırısının ardından William kaçmak zorunda kaldı ve Hollanda'daki Enkhuizen'e çekildi. İspanyollar daha sonra Mechelen ve Zutphen şehrini yağmalayıp sakinlerini katlettiler. Hollanda'daki şehirlerle daha fazla sorun yaşadılar. 7 ay süren ve 8.000 asker kaybının ardından Haarlem'i aldılar ve Alkmaar kuşatmasını kırdılar.[5]

1574'te William'ın orduları, birkaç deniz karşılaşması da dahil olmak üzere birkaç küçük muharebeyi kazandı. Philip'in 1573'te Alba'nın yerini almasından bu yana Don Luis de Zúñiga y Requesens liderliğindeki İspanyollar da başarılar elde etti. 14 Nisan'da güneydoğuda Meuse yakınlarda ki Mookerheyde Muharebesi'ndeki kesin zaferleri, William'ın iki kardeşi Louis ve Henry'nin hayatına mal oldu. Requesens'ın orduları ayrıca Leiden şehrini kuşattı. Yakındaki surlar Hollandalılar tarafından aşıldığında kuşatmayı kaldırdılar. William zaferden memnundu ve Kuzey Eyaletleri'ndeki ilk üniversite olan Leiden Üniversitesi'ni kurdu.

Beş kuzey eyaleti, daha sonra Brabant ve Flanders'daki çoğu şehir, 23 Ocak'ta Utrecht Birliği'ni imzalayarak birliklerini teyit etti. William başlangıçta Birliğe karşıydı, çünkü hala tüm eyaletleri birleştirmeyi umuyordu. Yine de, 3 Mayıs'ta resmen desteğini verdi. Utrecht Birliği daha sonra fiili bir anayasa haline gelecek ve 1797'ye kadar Hollanda eyaletleri arasındaki tek resmi bağlantı olarak kalacaktı. 22 Temmuz 1581'de Staten Generaal, Feragat Yasası'nda İspanya Kralı II. Filip'i artık hükümdarları olarak tanımadıklarını ilan etti[6]

Ölüm

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mart 1580 yılında İspanya Kralı II.Philip, Williamı kanun kaçağı ilan etti ve onu öldürecek yada yakalayacak kişiye 25.000 kron ödül vaadetti. Balthasar Gerard adındakı Fransız bir katip ödülü almak için Williama suikast düzenlemeye karar verir. Williamın sarayına giderek kendisini hizmetinden çalışmak isteyen Fransız Protestan bir soylu olarak tanıtır ve Williamın güvenini kazanır. 10 Temmuz 1584 te William Delft' teki şatosunda yemek yedikten sonra merdivenlerden inerken Balthasar Gerard tarafından tabanca ile iki el vurularak öldürülür. Gérard yakalanır ve 3 gün işkence gördükten sonra dörde bölünüp kafası kesilerek idam edilir. William'ın Cenazesi Nieuwe Kerk kilisesine gömülür. Onun ölümünden sonra oğlu Philip William Oranj Prensi olur.[7]

Mirası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Lahey Meydanında ki William Heykeli

Son derece dindar yetiştirilmiş olmasına ve kendisi katoliklikten protestanlığa dönmüş olmasına rağmen William'ın en çok savunduğu konulardan biri din özgürlüğü olmuştur. Günümüzde Hollandalıların ulusal renk olarak kullandığı Portakal rengi onun soyadından gelmektedir. Günümüzde Portakal rengi Hollanda bayrağında kırmızı ile değiştirilmiş olsa da 80 yıl savaşları sırasında destekçileri ele geçirdikleri şehirlere turuncu bayraklar asmışlardı. Hollanda lideri olarak; Civilization III, Civilization IV: Beyond the Sword ve Civilization V: Gods & Kings oyunlarında yer almıştır.

Çocukları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Willem 4 defa evlenmiştir. İlk olarak Anna von Egmont ile evlendi. Bu evlilikten 3 çocuğu oldu.

İkinci evliliğini Saksonya elektörü Moritz'in kızı Saksonyalı Anna ile yaptı. Bu evlilikten 5 çocuğu oldu.

  • Anna (31 Ekim 1562)
  • Anna (5 Kasım 1563 - 13 Haziran 1588): Nassau-Dillenburg kontu Willem Lodewijk ile evlendi.
  • Maurits August Filips (8 Aralık 1564 - 3 Mart 1566)
  • Maurits (14 Kasım 1567– 23 Nisan 1625): 1585-1625 yılları arası Stadhouder, 1618-1625 yılları arası Oranj prensi.
  • Emilia (10 Nisan 1569 - 6 Mart 1629): Portekiz taht talibi António'nun oğlu Manuel ile evlendi.

Üçüncü evliliğini Montpensier dükü Louis de Bourbon'un kızı Bourbonlu Charlotte ile yaptı. Bu evlilikten 6 çocuğu oldu.

Dördüncü evliliğini II. Gaspard de Coligny'nin kızı Louise de Coligny ile yaptı. Bu evlilikten 1 çocuğu oldu.

Eva Elincx'ten bir gayrimeşru çocuğu vardır.

  • Justinus (1559-1631): Amiraldi. Anna van Merode ile evlendi ve 3 çocuğu oldu.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Willian The Taciturn"L.Abelous, translated by J.P. Lacroix, Nelson&Phillips of NewYork, 1872. library of congress [1] catalogued with subject "William I, Prince of Orange (1534-1584)
  2. ^ "The Revolt of Neterhland". 23 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ John Lothrop Motley. The Rise of the Dutch Republic. New York: Harper & Brothers Publishers, 1855. 
  4. ^ Jardine, Lisa. The Awful End of William the Silent: The First Assassination of a Head of State with A Handgun. London: HarperCollins: 2005: ISBN 0-00-719257-6. 
  5. ^ Herbert H. Rowen, The Princes of Orange: The Stadholders in the Dutch Republic. Cambridge and New York: Cambridge University Press, 1988. 
  6. ^ Petrus Johannes Blok, History of the People of the Netherlands. New York: G. P. Putnam's Sons, 1898. 
  7. ^ "The Rise of Dutch Republic". 26 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Willem_(Oranj_prensi)&oldid=34825094" sayfasından alınmıştır