Wight Adası

Wight Adası Törensel Kontluk ve Tek Seviyeli Yerel İdare Konseyi Isle of Wight Ceremonial County and Unitary Authority
Bayrak
Slogan: All this beauty is of God (Tüm Bu Güzellik Tanrıdandır.)
Wight Adasi'ninn İngiltere'de konumu
Ülke	İngiltere
Bölge	Gǘney Doğu İngiltere
Törensel Kontluk	Wight Adasi (Isle of Wight) Kontluğu
Tek Seviyeli Yerel Idare ve merkezi	ight Adasi (Isle of Wight) Konseyi Newport
Yüzölçümü
• Toplam	384 km²
Nüfus  (2011)Tahmin
• Toplam	138,400
• Yoğunluk	364/km²
Resmî site www.iwight.com

Wight Adası (İngilizce: Isle of Wight) Birleşik Krallık'ta İngiltere ülkesinin Güney Doğu bölgesinde bir "törensel kontluk"tur ve "bir tek seviyeli yerel idare birimi"dir. Tek seviyeli yerel idare biriminin yönetim merkezi Newport'dadır.

İngiltere anakarasının yaklaşık 5-8 kilometre güneyinde, Manş Denizi'nde bulunan bir adadiur. Kuzeyinde bulunan Southampton ve Portsmouth liman ve şehirlerine giden kanal şekilli Manş Denizi koluna Solent adı verilmektedir.

Coğrafya

Uydudan görüntü

Fiziksel coğrafya

Yüzölçümü 384 km²; 2011 tahminine göre nüfusu 138,400 kişi ölüp; nüfus yoğunluğu 364/km² olmaktadır. Wight Adası Britanya'nın en büyük alanlı ve en büyük nüfuslu adasıdır. Bu adanın doğu-batı yönünde en büyük eni 37 km ve kuzey güney yönünde eni 20 km olup takriben bir baklava dilimi dörtgen şeklindedir. En yakın anakara parçası Soiüzerinde olup Hampshire kıyıların 6 km uzaktadır. Adada 285² arazi tarım alanı, 52² arazi üzeri yapılaşmış arazidir. Ada etrafında 88 km kusur uzunluğunda sahil bulunmaktadır.

Wight Adası'nda bulunan arazilerin niteliği gayet çeşitlidir. Bu çeşitlilik dolayısula Wight Adasına "Minyatür İngiltere Adası" adı verilmiştir. Wight Adasının batısı genellikle kırsaldır. Adanın tümün ortasından tepelik bir arazi geçmektedir. Bu tebeşir kayaçlardan oluşan tepelik arazinin nisbeten yüksek sırtı sahilden gayet iyice görülür manzaraklar yaratmaktadır, Bu tepelik arazinin sırtı denize kadar ulaşmakta ve hatta "Neddles (İğneler)" adı verilen deniz içinde bulunan bir sıra sivri, ince yüksek kayalardan oluşan bir manzara yaratmaktadır. Wight Adası'na gelen turistler için bu deniz içinde kayalar manzarası gayet popüler olarak görülmekte ve fotoğrafı çekilmektedir. Adanın güney batı bölgesi kendine has nadir bulunan sosyal ve tarihi bulunan bir arazidir ve bunun için "Wight'ın Gerisi" olarak adlandırılmaktadır. Adanın en yüksek noktası zirvesi 231m olan "St, Boniface Down" tepesidir. Adanın diğer taraflarında da çeşitli arazi şekilleri bulunmaktadır. Adanın ortasında doğu-batı yönünde uzanan eski kalkerden tepelik arazinin kuzeyinde arazi alçak rakımlı koruluklar ve meralar halindedir. Adanın güneyi Manş Denizi sahilleridir ve tebeşir kayalardan oluşan be nedenle yumuşak ufalanabilir kayalık olan yüksek sahil yarları doğa manzaraları ile çok sayıda turist çekmektedir. Bu yarlarda bulunan kuşlar, yuvaları ve diğer vahşi hayvanlar uluslararası korumaya tabidirler.

Adanın kuzeyine doğru araziyi yaran çok sayıda küçük akarsu bulunmaktadır. Bunlardan en büyüğü "Medina Nehri" adanın kuzeyine Solent'e akmaktadır. Diğer bir akarsu olan "Doğu Yar Çayı" hemen hemen kuzey-doğuya doğru akmakta ve adanın tam doğusunda bulunan Bambridge Limanı'nda deniz kavuşmaktadır. Bir diğer akarsu "Western Yar Çayı" ise batıda olup Freshwater Körfezi üstünden çıkıp kısa bir mesafe aldıktan sonra Yarmmouth'da bulunan nisbeten büyükk bir haliçte denize katılmaktadır.

Adanın alanının yarısından fazlasının doğası, özellikle Batı tarafı, "Wight Adası Üstün Doğal Güzellik Alanı" olarak nitelendirilmiştir ve bu bölgede herhangi bir insan yapısı faaliyeti özel koruma statütüye tabi olarak kontrol edilmektedir.

İklim

Wight Adası İngiltere adasının en güneyinde bulunduğu için İngiltere'nin diğer bölgeleinde daha ılıman bir alt-iklime sahiptir. Bunun için Wight Adası, özellikle adanın güney doğusundaki yazlık tatil merkezleri ile, birkaç yüzyıldır popüler bir iç turizim ve yazlık tatil bölgesi olmuştur. Bu nisbeten ılıman iklimi diğer bölgelere nazaran daha uzun bitkisel büyüme mevsimi sağlamakta ve İngiltere'de az görülen bitkisel tarım bu adada yapılabilmektedir.

Yılın tümüne bakılırsa yıllık ortalama ısı 13 °C ve Temmuz/Ağustos ortalama ısısı 18 °C olarak gözümlenmiştir. Sahil yarları ile korunaklı olan bazı sahil mevkileri, örneğin "Ventnor", daha da sıcak mikro-iklim şartları göstermektedir. Wight Adası Birleşik Krallık ve Batı Avrupa'da bulunan birçok mevkilere nazaran daha çok sayıda güneşli günler görmektedir ve gözümlenen yıllık açık havalı güneşli saatlar ortalaması 1800-2000 saat arasındadır ve bu Wight Adası'nın Kuzey İspanya sahillerinden daha fazla güneşli havası olmasına işaret etmektedir. Gözümlenen ortalama yıllık yağmur 76.6 cm'dir. En ıslak olan aylar olan Aralık ve Ocak ayları için aylık yağmur gözlem ortalaması 89 cm ve en düşük yağmur gözlem ortalaması ise 51 cm ile Temmuz ayındadır.

Jeolojik coğrafya

Ada gayet çeşitli orijinli jeolojik kayalardan oluşmuştur. Bunlar 127 milyon yıl önce oluşan mezozoik Zamanın kretase Dönemin başlarında oluşan kayalar ile yaklaşık 30 milyon yıl önce Senozoik Zaman'ın Paleojen Dönemi ortalarında oluşan kayalar arasında değişmektedir. Adanın kuzeyi genelikle Tersiyer dönemde ortaya çıkan killerden oluşmakta ve adanın güneyi ve ortasında bulunan kalkerden tepelik arazi ise "kratese" dönemde oluşan tebeşir kayalıklarla kaplıdır. Adadaki kayalar tümüyele Tortul kayaçlardir. Bu kayaclar içerisinde minerallar bulunduran kireç taşı, "çamur taşı" ve kumtaşsı'dan oluşan kayaclardır. Bunlar genellikle tabakalı olarak bulunurlar ve içerlerinde organizma kalıntıları (fosil) bulundururlar. Wight Adası kayaçlarında gayet zengin fosil yatakları bulunmaktadır. Adanın sahillerinde bulunan yarlar deniz tarafından erozyona uğratıldikca bu fosiller ortaya çıkmaktadır. Bu yarlar ve yarlardan düşen kayalardan oluşan sahillerde, özellikle Whiteçliff Körfezi"'de bulunan ince linyit tabakaları içinde fosilleşmiş yumuşakçalar ve kabukları bulunmaktadır. Adadaki kıyı yarlarında, özellikle Yaverland Körfezi" ve "Compton Körfezi"'ndeki yarlarda ve sahillerde, çok sayıda dinozor fosil kemikleri ve fosilleşmiş dinozor ayak-izleri bulunmuştur. Bu nedenle Wight Adası "Dinozor Adası" olarak da nitelendirilmiştir. Adanın kuzey sahillerinde en genci takriben 30 milyon yıl eski, zengın fosilleşmiş kabuklu deniz hayvanları, timsahlar, kaplumbağalar ve memeliler kemikleri yatakları bulunmaktadır. Adanın güneyindeki tebeşir kayaları Buzul Çağında buz-karla kaplı olup buzullar gayet derin vadiler kazıp açmışlardir. Buzul Dönemi sonunda yaklaşık 10,000 yol önce araziyi kaplayan buz levhası eriyip deniz seviyesi yükseldiği zaman, deniz kenarındna gayet dik (nerede ise 90 derece dik) tebeşir kayasından yüksek yarlar ortaya çıkmıştır. Bunlardan en dramatik görüşlü olanı adanın güneyinde bulunan "Needles" (İğneler)" adı verilen yarlardır. Ada, İngiltere adasının anakarasından muhtemelen 7000 yıl önce ayrılmıştır.

Komşu kontluklar

Wight Adası bir ada olup Manş Denizi ve kuzeyde bu denizin bir boğazı şeklinde olan Solent ile çevrilidir. Bu deniz ve deniz parçasının ötesinde kuzeybatıda Törensel Dorset Kontluğu, kuzeyde Törensel Hampshire Kontluğu ve kuzeydoğuda Törensel Batı Sussex Kontluğu bulunur:

Kuzeybatı: Dorset	Kuzey: Hampshire Solent	Kuzeydoğu: Batı Sussex
Batı: Manş Denizi	Wight Adası (Isle of Wight)	Doğu: Manş Denizi
Güneybatı: Manş Denizi	Güney: Manş Denizi	Güneydoğu: Manş Denizi

Önemli yerleşkeler

• Newport: Wight Adasının yönetim merkezi. "İWight Adası Tek Seviyteli Yerel İdare Konseyi" için merkez. Wight Adası'nda buluna nen önemli çarşı ve alışveriş merkezi. "Medina Nehri" kıyısında kurulu. 19. yüzyılın yarısında Newport Quay limanı İngiltere'nin önemli limanlarından biri idi.
• Ryde: 30.000 kadar nüfusu ile Wight Adası'nda nüfus bakımından en büyük kasaba. Coğrafi konumu adanın kuzeydoğusundadır. Etrafinda kilometrelerce uzunan kumsal sahil şeridi bulunmaktadır. 19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyıl başlarında büyük yazlık turizm ve tatil kasabası olmuştur. 19. yüzyılda daha fazla turist çekmek maksadi için metalden eğlence rıhtımı yaptırıldıktan sonra İngiltere'de sahil yazlık tatil merkezlerinde böyle rıhtımlar yaptırilması moda olmuştur. Şehir bu dönemde yaptırılmis olan "Kraliçe Viktoriya Mimarî Tipli" binalar ile İngiltere'de tanınmıştır.
• Cowes: uluslararası yelkencilik merkezi. Yazın bir hafta süren ve biçrok yelkencilik sporu yarışması yapılan "Çowes Haftası" ile meşhurdur.
• East Cowes: Kraliçe Viktoriya'nın yazlık sarayı olan "Osborne House"'in bulunduğu kasaba. "Norris Şatosu" adlı malikane konağı da bu kasaba yanındadır. 20. yılda 1925-1964 döneminde "Saunders_Roe Şirketi" fabrikası bu kasabada bulunmakta idi. Bu şirket Britanya'da uçak yapımı, deniz uçağı yapımı, roket endüstirisi ve "hava yastıklı tekne geliştirilip üretilmesi ile isim yapmıştı.
• Sandown: Popüler bir yazlık sahil tatil merkezi. Turistler için görülecek yerleri "Wight Adası Hayvanat Bahçesi", "Binazıor Adası" jeoloji Mmüzesi ve büyük hgolf sahasıdır.
• Shanklin : Sandoen'in hemen güneyinde diğer bir popüler bir yazlık sahil tatil merkezi. Turistler için görülecek yerleri uzun kumsal plajlar. "Shanklin Chine" adlı yardan denize inen dar bir turistik patika, eski köy merkezi.
• Ventnor: Adanın güneyindedir. Adanın en yükksek mevki "St. Boniface Down" tepesi yamaçlarında kurulmuş olduğu için dik yokuşlu bir ana caddesi bulnan bir yerleşkedir. Şehrin dik yokuşunun başladığı mevkide pitoresk küçük bir liman, Ventnor Haven, bulunmaktadir .

Ekonomi

Wight Adasi Kontluğu'ndaki cari fiyatlarla gayrisafi toplam katma değer ve önemli sektörlerin gayrisafi katma değerleri şu tabloda gösterilir.

Year	Bölgesel Gayrisafi Katma Değer (£mil.)	Tarım (£mil.)	Sanayi (£mil.)	Hizmetler(£mil.)
1995	831	28	218	585
2000	1,202	27	375	800
2003	1,491	42	288	1,161

Ulaşım

Wight Adası'nda toplam 767 km uzunluğunda karayolu bulunmaktadır. Ana karayolları adanın önemli şehir ve kasabaları arasında bulunmakta ve ikinci derecede önemli karayolları ise köyleri birbirine bağlamaktadır. Wight Adası Birleşik Krallık'ta hiç otoyol bulunmayan nadir kontluklardan biridir. Bununla beraber Newport'un Coppins Bridge mevkiini adanın tek hastahanesi ve Adadaki hapishanelerin bulunduğu kuzey Newport yakında diğer bir mevkiye bağlayan otoyol standartlarına yakın standartda çifte yol bulunmaktadır.

Wight Adası'nda özel bir otobüs şirketi olan "Southern Vectis" otobüs şirketi merkezi olan Newport'tan tüm ada yerleşkelerini birbirine bağlayan gayet kapsamlı ve düzenli kamu taşıma otobüs ağını işletmektedir.

Wight Adası İngiltere'nin anakarasından deniz kolları ile ayrı olan bir adadır ve bu ada karayolu veya demiryolu köprüsü veya tüneli ile anakaraya bağlı değildir. Wightlink ve Red Funnel gemicilik şirketleri ferileri ile ve Hovertravel şirketi hava yastıklı tekne'den feri ile adayla anakara arasında otomobil ferisi ve yaya yolcu taşıma hizmetlerini düzenli olarak sağlamaktadırlar.

Wight Adası'nda eskiden 55 mildeen daha fazla demiryolu hattından oluşan demiryolu ağı üzerinde demiryolu taşıma hizmetleri verilmekte idi. Günümüzde bu ağın büyük bir kısmı kapatılmıştır. Demiryolu taşıma hizmetleri ancak tek bir hat üzerinde verilmektedir. Bu tek hattin adi "Island Libe" olup Ryde ile Shanklin arasında 14 km uzunlukta tek hattan demiryolu taşıma hizmeti sağlamaktadır. Bu hatta eskiden Londra Metrosu tarafından kullanılmış olan elektrikli yolcu katarları kullanılmaktadır. Bu tek hatta Smalbrook Junction kavşağında bağlanan ve buradan Wootton varoşlarına kadar giden 7.7 km uzunlukta bir hatta nostaljik istim lokomotifleri ile turistik tarihi tren hizmeti sağlanmaktadır.

Wight Adası'nda özel uçak kullanan şirket ve şahısların taleplerini karşılamak üzere Sandown'da ""Isle of Wight Havameydanı" ve "Bembridge Havameydanı" adlı iki özel hava alanı hizmete açık bulunmaktadırlar.

Turizmi teşvik için Wight Adası'nda 322 km uzunluğunda "bisiklet yolu" ağı kurulmuş ve işletilmektedir. Bu bisiklet yollarının gayet büyük bir kısmı diğer karayolaarı dışında bisikletlere özel bir güzergah takip etmektediler. Bazı bisiklet yolları özel olarak işaretlenmiş "bisiklet patikası" konumundadır. Wight Adası'nda şu "bisiklet patikaları" bulunmaktadır:

• "Sunshine Trail (Güneş Işığı Bisiklet Patikası)": 19 km uzunlukta Sandown, Shanklin, Godshill ve Wroxall'dan geçen bir yuvaralak tur yapma patikası.
• "Troll Trail (Troll Bisiklet Patikası)": %90 karayolundan ayrı olan bir güzergahta 13 mil uzunlukta Cowes ile Sandown arasındaki bisiklet patikası.
• "Round the Island Cycle Route (Adanın Etrafını Dolanan Bisiklet Patikası)": 52 mil uzunlukta bisiklet patikası.

Hapishaneler

Wight Adası'nın etrafının denizle kaplı olması ve anakaraya ancak feriler ile geçilebildiği için ve İngiltere'nin güneyinin yüksek nüfus yoğunluğu olan yerleşkelerine yakınlığı dolayısıyla Wight Adasında 2009'dan beri tek bir hapishane yönetimi altında olan iki önemli hapishane bulunmaktadır:"Albany" ve "Parkhurst". Bunlar eski ordu eğitim kışlalarının bulunduğu arazilerde kurulmuşlardı. 1990'i yıllara kadar bu iki hapishane en güvenceli ve en azılı mahkumların konulduğu "A-Kategorili" hapishanelerdi ama günümüzde bu değişmiştir. Bu iki hapishane İngiltere'de mahkumların kaçmalarının en zor olduğu ve gayet sıkı disiplin uyugulanan hapishaneler olarak isim yapmışlardı. 2013'e kadar bunlara komşu olan "Camp Hill "adlı üçüncü bir hapishane de bulunmakta idi ama bu Mart 2013'te kapatılmıştır.

Resimler

• 
  Carisbrooke Satosu muhafazali kapidi
• 
  Alum Korfezi, sahil yarlari ve arkada "Needles (Igneler)" deniz kayaliklari
• 
  East Cowes'da Ktrlaice Viktoriya'nin yazlik sarayi "Osborne House"
• 
  Wight Adasi idari merkez Newport'da ana cadde
• 
  Cowes'da yat marinasi "Cowes Week" yelkencilik haftasi doneminde
• 
  Wight Adasi'nin Ingiltere anakarasina baglayan hizli katamaran feri servisi

Ayrıca bakınız

• Güney Doğu İngiltere
• Wight Adası

Dış bağlantılar

• Curlie'de Wight Adası (DMOZ tabanlı) (İngilizce)
• Resmi Wight Adasi Turizm Kilavuzu e]
• Wight Adasi Kontluk resmi websitesi
• (İngilizce)
  • Wight Adasi bagimsiz misafir kilavuzu