Valandova harekatı
| Valandova harekatı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Birinci Dünya Savaşı | |||||||
 Savaşa katılan bir müfreze | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 İMDÖ |
.svg){kind=small} Sırbistan | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Lyubomir Vesov Petar Chaulev Petar Ovcharov Panayot Karamfilovich Vane Stoyanov | |||||||
| Güçler | |||||||
| 600 milis | Bilinmiyor | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 40 kişi öldü | 470 ölü, 361 esir | ||||||
Valandova harekatı (Sırpça: Valandov katliamı olarak tercüme edilen Valandovski pokolљ), 20 Mart 1915'te İç Makedon Devrimci Örgütü tarafından işgalci Sırp birliklerine karşı Makedonya'nın güneydoğu kısmında üç noktada gerçekleştirilen silahlı bir saldırıydı.
Amaç[değiştir | kaynağı değiştir]
Eylem başlangıçta Udovo istasyonunun yakınında Vardar Nehri üzerindeki büyük demiryolu köprüsünü havaya uçurmak üzerine tasarlandı. İMDÖ'nün birkaç hedefi vardı; Selanik-Üsküp hattı boyunca kuzeyde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na karşı savaşan Sırp birliklerine giden erzakı kesmek ve Boimia'daki Sırp varlığına darbe vurmak.[1] Bulgarların amacı Sırbistan'ı Makedon sorununun çözümünde daha esnek olmaya zorlamaya çalışıyordu. Bu eylemlerin yanı sıra İttifak Devletlerinin (özellikle Avusturya-Macaristan) Sırbistan'a olan saldırıları Sırbistan'ı esnekleştirecekti. Aynı dönemde Sırbistan'nın da dahil olduğu İtilaf Devletleri, Bulgaristan'a Makedonya'yı teklif ediyordu.
1915'te Pavel Shatev, Valandova harekatı da dahil olmak üzere Yunanistan ve Sırbistan'a karşı ortak Bulgar-Türk eylemleri için Petar Chaulev; Fuat Bey ve Çolak İbrahim Bey ile işbirliği yaptı.
Vane Stoyanov, Petar Chaulev, Lyubomir Vesov, Stefan Alabakov, Panayot Karamfilovich, Todor Petrov, Nikola Lefterov, Tushe Skachkov ve Hristo Delchev'in dahil olacağı saldırıya Hüseyin Haki Bey komutasındaki bir Türk müfrezesi de katıldı.
Saldırı[değiştir | kaynağı değiştir]
20 Mart'ta şafak vakti, örgütün yaklaşık 600 Bulgar milis ve Türk müfrezesi Sırp birlikleri tarafından güçlendirilmiş üç noktaya (Valandova, Pirava ve Udovo) saldırdı.[2] Saat 10'da İMDÖ savaşçıları Valandovo'ya girerken, Pirava ve Udovo'daki çatışmalar akşam geç saatlere kadar devam etti. Çatışmada 40 Bulgar ve Türk milis ile 470 Sırp askeri ve 7 subay ölürken, 353 asker ve 8 subay da esir alındı.
Valandovo'da müfrezeler evlerde dalgalanan Bulgar bayraklarıyla coşkuyla karşılandı. Ljubomir Vesov, toplanan mitingde şehirde Bulgar otoritesinin kurulduğunu ve Makedonya'nın yakında Sırp yönetiminden kurtulacağını duyurdu. 21 Mart gecesi milisler geri çekildi.
Sonuçlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Silahlı eylem, geniş bir uluslararası yankı oluşturdu. Sırp hükümeti ve İtilaf Devletleri Sofya'ya protesto notaları göndererek Bulgaristan'ı eylemi organize etmekle suçladı ve müfrezelerin Bulgar, Avusturyalı ve Türk subaylar tarafından komuta edildiğini iddia etti. Sırbistan'ın Bulgaristan'a karşı geniş baskısı, Makedonya'da tavizler müzakere etmedeki uzlaşmazlığını haklı göstermeyi amaçlıyordu.
Bulgaristan ise suçlamaları reddetti ve hatanın zayıf Sırp yönetiminde olduğunu belirtti, ancak Ustrumca'daki İMDÖ başkanı Kotse Tsipushev, Başbakan Vasil Radoslavov'a şahsen açıklama yapmaya davet etti onu uyardı: "İşinizi dikkatli yapın ki Bulgaristan'ın prestiji açığa çıkmasın".
Valandova'da Sırp yetkililer yerel Bulgar ve Türk nüfusa karşı sistematik terör başlattı, yüzlerce kişi tutuklandı ve işkence gördü. İMDÖ'nün eylemi sonucunda 6.000'den fazla mülteci Bulgaristan'a kaçtı.
1936'da Udovo yakınlarında, şehit düşen Sırp askerlerinin kemiklerinin konulduğu bir mezarlık inşa edildi.
Kaynak[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "МАКЕДОНИЯ: ИСТОРИЯ И НОВИНИ ОТ МНИ / MACEDONIA: HISTORY AND NEWS FROM MSI: ДИМИТЪР Г. ГОЦЕВ-НАЦИОНАЛНО-ОСВОБОДИТЕАНАТА БОРБА В МАКЕДОНИЯ". web.archive.org. 5 Şubat 2008. 5 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2024.
- ^ "Македонија под српска окупација". Македонија под српска окупација (Makedonca). 28 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2024.