Uz Hanlığı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Uz Hanlığı, 11. yüzyılda kurulan bir Türk hanlığıdır.

Uzlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Uzlar ilk yurtları Hazar Denizi çevresi olan Oğuz topluluklarıdır. Rus kaynaklarında "Tork" diye anıldılar.[1] 11. yüzyılda batıya doğru ilerlediler ve Doğu Avrupa'yı yağmaladılar. Balkanlar’da Peçeneklerle savaştılar. Bizans ordusunda paralı asker olarak savaştılar. Macaristan 'a yerleşerek Hristiyanlığı benimsediler. Bu bölgede yaşayan Gagavuzlar özelliklerini yitirmemiş Uz topluluklarıdır.

Göktürklere bağlı olan bu Türk boylarının bir kısmı, Oğuz Yabgu Devleti'nin yıkılmasından sonra, Moğol istilasından önce 1000 yıllarında batıya göç ederek Karadeniz'in kuzeyine yerleştiler. Kıpçakların baskısıyla Balkanlar'a gittiler. Bizanslılar tarafından Uz olarak adlandırılan bu Türk boyları, Makedonya, Selanik civarında hanlık seviyesinde konuşlanmışlardır. Salgın hastalıklar ve şiddetli soğuklar nedeniyle ağır kayıplar vermişlerdir. Bir kısmı Macaristan’a giderek Macarlara karışmışlardır. Bir kısmı bugünkü Dobruca yöresine yerleşti ve bugünkü Gagavuz Türklerini teşkil etti. Bir kısmı Makedonya, Marmara, Batı Karadeniz, Orta Karadeniz, İç Anadolu ve Trakya'ya yerleşti.[2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17] Büyük bir kısmı da Bizans ordusuna alındı.

Malazgirt Savaşı sırasında Doğu Roma ordusundan ayrılıp saf değiştirdiler; Selçuklu için savaştılar.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Peçenekler'i 868-880 yıllarında batıya itip Don Nehri ve Sura Nehri arasında hakimiyet kurmuşlardır. 985 yılında Kiev Knezliği'nin tarafında yer alarak İdil Bulgarları'na karşı yapılan seferlere katılmışlardır. 1030 yılından sonra ise Kumanlar'ın baskısı nedeniyle Dinyeper'in batısına göç etmişlerdir. 1060 yılında Rus Knezliklerinin ani hücumu sonucunda batıya göç edip Peçeneklerle tekrar komşu olan Uzlar; Kumanlar'ın baskısı sebebiyle Tuna'yı geçmişlerdir (1065). Bu dönem Bizans ve Bulgarlarla savaşarak onları mağlup etmişlerdir. 1068 yıllarında ise kış mevsiminin ağır geçmesi, salgın hastalıklar ve Peçenek akınları sebebiyle Uzların gücü tamamen kırılmış ve az sayıda Uz ise Macaristan'a akınlar düzenlemişlerse de başarılı olamamıştır. Tamamen dağılan Uzların bir kısmı Bizans'a katılıp paralı askerlik yapmıştır. Yurtlarında kalanların ise bu günkü Gagavuzlar olduğu tahmin ediliyor.[1][18]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Akdes Nimet Kurat. XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri. ss. 65-66. 
  2. ^ “Bizans Ordusunda Ücretli Türk Askerler (XI.-XII. Yüzyıllar)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 25, 2009, s. 53-69.
  3. ^ “Batı Anadolu’daki Türk Yayılışına Karşı Bizans İmparatorluğu’nun Kuman-Alan Topluluklarını Balkanlardan Anadolu’ya Nakletmesi”
  4. ^ “IV. Haçlı Seferi’nin Ardından Batı Anadolu’da Mücadele Eden İki Rakip: İstanbul Latin Krallığı ve İznik İmparatorluğu”, Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, S.1., Temmuz, 2015, s. 9-25.
  5. ^ The Late Byzantine Army Arms and Society 1204-1453, University of Pennsylvania Press, Philedelphia, 1992
  6. ^ BASKICI, M. Murat, Bizans Döneminde Anadolu İktisadi ve Sosyal Yapı (900-1261), 2. Baskı, Phoneix Yayınevi, Ankara, 2009.
  7. ^ BELDİCEANU-STEİNHERR, Irene, “Bitinya’da Gayrimüslim Nüfus (14. Yüzyılın ikinci yarısı- 15. Yüzyılın ilk yarısı)”, Osmanlı Beyliği 1300-1389, ed. Elizabeth A. Zacharıadou, çev. Gül Çağalı Güven, İsmail Yergun, Tülin Altınova, 2. Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1997, s. 8-22.
  8. ^ GOLUBOVSKİY, P.V., Peçenegi, Torki i Polovtsı Rus i Step Do Naşestviya Tatar, Veçe, Moskva, 2011.
  9. ^ Bizans’ın Son Yüzyılları 1261-1453, çev. Bilge Umar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016.
  10. ^ ÖZTÜRK, Meriç T., The Provıncıal Arıstocracy In Byzantine Asia Minor (1081-1261), Boğaziçi Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2013.
  11. ^ VASARY, Istvan, Kumanlar ve Tatarlar Osmanlı Öncesi Balkanlar’da Doğulu Askerler (1185-1365), 2. Baskı, çev. Ali Cevat Akkoyunlu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2015
  12. ^ WOLF, Robert Lee, “The Latın Empire Of Constantinople 1204-1261”, A History Of The Crusaders, Volume II Later Crusades (1189-1311), General ed. Kenneth M. Setton, ed. By. Robert Lee Wolf and Harry W. Hazard, The Unıversıty Of Wısconsın Press, Madıson, Milwaukee and London, 1969, s. 187-233.
  13. ^ “A Broken Miror: The Kıpçak World In The Thırteenth Century”, The Other Europe ın the Middle Ages, Avars, Bulgars, Khazars and Cumans, ed. By. Florin Curta, Roman Kovalev, Brill, Leiden-Boston, 2008, s. 379-412.
  14. ^ KEÇİŞ, Murat, “XIII.-XIV. Yüzyıl Bizans ve İslam Kaynaklarına Göre Kuzeybatı Anadolu Yol Ağları”, Belleten, C. LXXVII, S. 280, 2013, Ankara, s. 849-874.
  15. ^ "Bolu, bölgeye yapılan akınlar sırasında Horasanlı Aslahaddin tarafından fethedildi. 1074'te Bolu'ya yerleşen Türkmenler, Bizanslıların çok önceleri Balkanlardan getirdikleri Bulgar, Peçenek, Uz ve Kuman Türkleri ile kolayca kaynaştılar. Bolu ve köyleri tamamen Türkleşerek Türk isimleri aldılar". 28 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022. 
  16. ^ "XIV-XVII. Yüzyıllar Arasında Anadolu'ya Gelen Türk Göçleri ve Anadolu'nun Doğusunda Meydana Gelen Demografik Değişmeler". 
  17. ^ "ANADOLU'DA SON TÜRK İSKÂNI: İZNİK İMPARATORLUĞU'NDA KUMAN-KIPÇAKLAR VE YALOVA KAZIMİYE (YORTAN) İLE ELMALIK (SARUHANLI) KÖYLERİNDEKİ VARLIKLARI". 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2022. 
  18. ^ Ahmet Taşağıl. Gök Tengrinin Çocukları. ss. 292-293. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Uz_Hanlığı&oldid=32503146" sayfasından alınmıştır