Tsirkoli Meryem Ana Kilisesi
 Tsirkoli Meryem Ana Kilisesi | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Tsirkoli, Güney Osetya/Mtsheta-Mtianeti, Gürcistan |
| Koordinatlar | 42°10′16″K 44°28′29″D / 42.17111°K 44.47472°D |
Tsirkoli Meryem Ana Kilisesi (Gürcüce: წირქოლის ღვთისმშობლის ეკლესია), Ksani nehri vadisindeki Tsitkoli köyünün yanında konumlanmış bir 8-9. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Kubbesiz ve kubbeli kilise tasarımlarının özelliklerini birleştiren kilise, Orta Çağ Gürcü mimarisinin "geçiş dönemine" ait olarak sınıflandırılmaktadır. Kilisenin bulunduğu bölge, Ağustos 2008'deki yılındaki Rus-Gürcü Savaşı savaşında Rus ve Güney Oset birliklerinin kontrolü altına giren Ahalgori belediyesinin parçasıdır. Savaşla beraber, Gürcü din adamları ve kilise cemaati kiliseye erişimlerini kaybetmiştir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[1]
Konumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Tsirkoli Meryem Ana Kilisesi, Ksani Nehri'nin sağ kıyısında, Tsirkoli köyünün kuzeybatısında konumlanmıştır. Tarihi kayıtlarda Tsirkvali olarak da bilinen köy, ilk kez 975'teki olaylarla ilgili olarak Orta Çağ Gürcü kroniklerinde kendine yer bulmuştur. Köy, aynı zamanda Geç Orta Çağ'da yapılmış Aziz Yorgi kilisesi ve yakınlarda bulunan yıkık bir kaleye ev sahipliği yapmaktadır.[2]
Planı[değiştir | kaynağı değiştir]
Meryem Ana Kilisesi, gözenekli tüflerden inşa edilmiştir. Kilise, tamburu olmayan ve tonoz bingi üzerinde duran merkezi bir kubbeye sahiptir. Tonozlu beşik çatısı, dışarıya tek nefli bir yapı izlenimi vermektedir. İç kısmın doğu ucunda, yarım daire biçimli apsisi ve yan bölmeleri olan bir sığınak vardır. İç kısmın batı kısmı iki katlı olup, her kat merkez meydana bir çift kemerli açıt ile bağlanmıştır. Doğu cephesinde, basit bir korniş tarafından taçlandırılmış alınlık vardır. Alınlık ve çift kemerli pencerenin arasında kalan bölgenin aşağısında, büyük ve dikdörtgen bir girinti bulunmaktadır. Girinti, muhtemelen üzerine bir yazıt konulması için yapılmıştı. Güney cephenin merkezinde, zarif taş oymalar ile süslenmiş, çift camla çevrelenmiş üç adet birbirine bağlı kemerli niş bulunmaktadır. Merkezi niş binaya açılan bir kapı görevi görmektedir.[3][4] Orta Çağ Gürcü alfabesi asomtavruli ile yazılmıi ve Abhazya Kralı III. Leon'dan bahseden taş yazıt, 957 ve 967 yılları arasında tarihlenmiştir. Yazıt, günümüzde Tiflis'teki Gürcistan Ulusal Müzesi'nde sergilenmektedir.[2] Kubbe ve doğu cephesinin planı, Orta Çağ Gürcü kilise mimarisinde olağandışıdır.[5]
İç kısım, 10 ve 11. yüzyıldan kalma fresklerin parçalarına ev sahipliği yapmaktadır. Daha iyi korunmuş ve Gürcüce yazıtlarla tanımlanmış olan, azize Febronia ve Marianus'un tasvirleri, merkez dikmede yer almaktadır. Ayrıca kiliseye, paleografik olarak 14 ve 17. yüzyıl arasında tarihlenen bir dizi grafiti çizilmiştir. Bu grafitiler ya hatıra olarak, ya da kiliseye gelen hacılar tarafından çizilmiştir.[6]
Günümüzdeki durumu[değiştir | kaynağı değiştir]
Depremden belirgin ölçüde hasar gören Tsirkoli Meryem Ana Kilisesi, 2006 ve 2008 yılları arasında Gürcistan hükûmeti tarafından büyük ölçüde onarılmıştır.[3] Ağustostaki Gürcü-Rus Savaşından sonra, Gürcülerin kiliseye olan erişimleri kesilmiştir. Ağustos 2009'da, Gürcistan hükûmeti, Rusya'yı bölgeye askeri tesis kurarak Tsirkoli'deki tarihi eserleri tehlikeye atmakla suçlamıştır.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2019.
- ^ a b Gamkrelidze, Gela; Mindorashvili, Davit; Bragvadze, Zurab; Kvatsadze, Marine, (Ed.) (2013). "Tsirkvali [წირქვალი]". ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი [Topoarchaeological dictionary of Kartlis tskhovreba (The history of Georgia)] (PDF) (Gürcüce). Tiflis: Georgian National Museum. ss. 615-616. ISBN 978-9941-15-896-4. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ a b Muskhelishvili, David; Tumanishvili, Dimitri; Gagoshidze, Iulon; Apakidze, Joni; Licheli, Vakhtang (2008). Skinner, Peter (Ed.). The Cultural Heritage of Georgia — Abkhazeti, Shida Kartli (PDF). Tiflis: Georgian Arts and Culture Center. ss. 1, 13. 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ Dzhanberidze, Nodar; Tsitsishvili, Irakli (1996). Architectural Monuments of Georgia. Stroyizdat. s. 8. ISBN 5274022235.
- ^ Beridze, Vakhtang (1974). ძველი ქართული ხუროთმოძღვრება. (Gürcüce). Tiflis. ss. 40-41.
- ^ Gelashvili, Irakli (2009). "წირქოლის ღმრთისმშობლის ეკლესიის ნაკაწრი წარწერები" [Scratched graffiti from the Church of Tsirqoli Mother of God] (PDF). The Proceedings of Institute of History and Ethnology (Gürcüce). Cilt 9. ss. 195-203. 18 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.
- ^ Kupunia, Mzia (3 Ağustos 2009). "Russia claims Tbilisi is creating provocations in conflict zone". The Messenger Online. 18 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2019.