Tlaşkalılar
Tlaşkalılar veya Tlaşkaltek Meksika'nın Tlaşkala bölgesinden gelen Nahua kökenli halkın üyesini anlatır. Aztek İmparatorluğunun ezeli düşmanı olan Tlaşkala uygarlığı 1521 yılında İspanyol İmparatorluğundan gelen konkistadorlara destek vererek Azteklerin bölgedeki egemenliğini yıkmıştır. Tlaşkalılar İspanyol sömürgesi konumundaki bölgede 1821 yılındaki Meksika Bağımsızlık Savaşı'na kadar 300 yıl boyunca İspanyolların müttefiki olarak kalmıştır, kurdukları encomienda sömürge sisteminden faydalanmışlardır.
Sömürge öncesi dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tlaşkalılar Nahuatl ulusundaki 7 kabileden birisidir. Meksika Vadisi'nde Meksika halkı (Aztekler) dışında 5 kabileyle birlikte kuzey bölgesinden göç etmişlerdir. Bugün kendi adlarıyla anılan Tlaxcala eyaletine geldiklerinde Nahuatl, Otomi ve Pinome dilleri konuşan üç farklı etnik grupla beraber 4 şehirden oluşan ve adına Tlaşkala denilen uygarlığı kurmuşlardır. Konfederasyondaki dört kent eşit haklara sahip olsa da zamanla Nahuatl dilinde konuşanlar egemen etnik grup haline gelmiştir. Avrupalılarla temas gerçekleştiği zaman Tizatlan kenti Tlaşkala uygarlığının fiili denetimine sahipti.
Meksikalılar olarak bilinen Aztekler, Tlaşkalıları boyundurukları altına almaya kalkışsa da Tenoçtitlan, Texcoco ve Tlacopan'dan oluşan Aztek İmparatorluğu başarısız olmuştur. Tlaşkalılarla Aztekler arasında bu dönemde süren çiçek savaşları artarak devam etmiştir. Bu savaşların amacı düşman kentlerini ele geçirmek değil insan kurban etme törenleri için esir elde etmekti. Aztekler, Tlaşkalılara boyun eğdiremese de bu bölgeye fiili bir abluka uygulamayı başarmış, Tlaşkalılarla tuz ve diğer ürünlerin satışı yasaklanmıştı.
Aztek İmparatorluğu idaresi ele geçirilen toprakların ve devletlerin dağıtılmasını içermiyordu. Boyunduruk altına alınan bölgelerdeki idare korunup, vergi alınırdı. Tlaşkalılar, bu sayede simgesel olarak düşmanları Azteklere dahil olmuş olan gruplarla ilişkilerini geliştirmiş, merkezi yapıdaki kimi kırılganlıklardan faydalanmak için dönemsel müttefiklikler yapmıştır.
Sömürge dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Azteklerin ölümcül düşmanları olan Tlaşkalılar, Hernán Cortés ve konkistadorlarının bölgeye gelmesiyle beraber onlarla ittifak yapmıştır. Teknolojik üstünlüklerine rağmen sayıca az olan İspanyollar bu sayede bölgeyi bilen, iyi savaşçı bir müttefik kazanmıştır. Bu sayede Aztek başkenti Tenochtitlan ele geçirilmiş, imparatorluğa son verilmiştir.[1] Bu müttefiklik siyasi bir karar olmakla beraber Tlaşkalılılar kendilerini kutsal bir halk olarak gördüklerinden değişen koşullarda hayatta kalabilmek adına da gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde Tlaşkala dini lideri (tlatoani) konumundaki Xicotencatl (1425-1522) ittifak görüşmelerinde önemli rol almıştır. Ancak konkistador Bernal Diaz del Castillo'nun aktardığına göre İspanyollarla yapılan müttefikliğin ayrıntılarını sorgulayınca Cortes tarafından gizlice infaz edilmiş yerine Ocotelolco kentinden bir asilzade getirilmiş.
İspanyol İmparatorluğuyla yaptıkları müttefiklik sayesinde Tlaşkalılar Meksikalı yerel halklar arasında ayrıcalıklara sahipti. Buna göre silah taşıyabiliyor, ata binebiliyor, asilzade unvanları kullanabiliyor, vaftiz edilmelerine rağmen Tlaşkala isimlerini devam ettirebiliyor, topraklarında özerkliğe sahip olabiliyorlardı. Bu ayrıcalıklar Tlaşkalıların 1821 yılında Meksika'nın bağımsızlığına kadar sürmüştür. Bu durum Tlaşkalılar arasında bağımsızlık fikrinin kültürlerine işlemesine yol açsa da diğer yerel halklar açısından yabancı işgalciyle müttefiklik yapmış olan bir vatan hainliğini ifade etmekteydi.
Tlaşkalı subay ve askerler Filipinlerin İspanyol sömürgesi olması için savaşmış, bir tür paralı asker olarak görev yapmıştır. Tlaşkalı askerlerden bazıları Filipinlere kalıcı olarak yerleşmiş ve yerel dile Nahuatl sözcüklerinin yerleşmesine yol açmışlardır. Tlaşkalıların cephede gösterdikleri başarılar dönemin kralı V. Carlos tarafından takdir edilmiş, Tlaşkalıların herhangi bir sıkıntılarında doğrudan kendisine başvurabileceğini bildirmiştir.
Bağımsızlık sonrası dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Meksika'nın bağımsızlığının ardından Tlaxcala eyaletinin ilk valisi Prospero Cahuantzi yerel Tlaşkalıdır. Valinin soyadı diğer bölge halklarının aksine yerel kültürün simgesi şeklinde değişmemiş şekildeydi. Günümüzde Meksika hükümeti ırksal bir etnik köken yerine dil farklılıklarını esas aldığı için Tlaşkala nüfusunu tahmin etmek güçtür. Genel bir toplamla Tlaxcala eyaletinde Nahuatl konuşan kişi sayısı 2020 yılında 27 bin seviyesindedir ve artmaktadır. 16. yüzyılda başlayan göçle beraber İspanyol egemenliğinin bölgede artmasıyla beraber Tlaşkalılar kuzeye de yerleşmiştir. Bugün Teksas, Kaliforniya ve güney batı bölgelerinde yaşayan Tlaşkala toplulukları mevcuttur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Britannica Ansiklopesinde ilgili madde 7 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 30 Haziran 20205 tarihinde erişilmiştir
