Terminus Ante/Post Quem

Bu latince kökenli kavramlar genellikle Kronoloji, Tarih, Arkeoloji, Jeoloji ve pleaontoloji gibi daha çok sosyal bilim alanlarında bir olay veya yapının olmuş ya da üretilmiş olabileceği en geç ve en erken tarihleri ifade eden iki kavramdır.

Terminus Ante Quem

Terminus Ante Quem, belirli bir olayın ya da bir nesnenin en geç -yeni- hangi tarihte gerçekleştiğini veya yapıldığını ifade eder. Bu anlamda Kronolojide bir üst sınır belirler denilebilir.

Terminus Post Quem

Terminus Post Quem ise Terminus Ante Quemin tersine bir olayın ya da nesnenin en erken -eski- hangi tarihte gerçekleştiğini veya yapıldığını ifade eder. Bu ifade ise Kronoloji içinde bir alt sınır belirler.

Örnek ve amaç

Bu kavramlar, tarihsel ve arkeolojik çalışmalarda araştırmacı ve yazarlara bir nevi güvenli alan oluşturur denebilir. Özünde birer tenkid aracı olan bu kavramlar bu alanda üretilecek ürünlerin daha sistematik, kronolojik olmasını kısaca ayaklarının yere basmasını sağlayan bir metoda aittir.

Mesela müellifi, telif zamanı ve yeri malum olmayan bir eser alalım. Müellif kendisinin cenubi İran'da Şi­raz şehrinde bulunduğuna dair istitradi bir kayıt yapmış olsun. Sonra hicri 510 senesinde cereyan eden bir hadise dolayısıyla bu hadisenin benzerini aynı vilayette 470 senesinde görmüş olduğunu söylemiş ol­sun. Bundan bu teIifin 470 -510 seneleri arasında Şiraz'da yaşayan bir müellifin eseri olduğu tesbit edilmiş olur. Burada 470 senesi gibi yu­karıdan aşağıya gelen son seneyi latince olarak terminus post quem, 510 senesi gibi aşağıdan yukarıya giden son seneyi terminus ante quem tesmiye etmek adettir. Bazı eserlerde hiçbir tarihi kayıt bulunmaz. Fakat müellif ne zaman ve nerede cereyan etmiş olduğu diğer kay­naklardan malum olan bir hadiseyi kendi zamanında vukua gelen bir olay olarak zikretmiş olur. Bununla ifa müellifin yaşadığı zaman tayin edilebilir.