Tercio

Tercio (İspanyolca Üçüncü anlamındadır) İspanya Silahlı Kuvvetleri bünyesinde Yeni Çağ boyunca mevcut olan bir birim. Katolik hükümdarlar ve Habsburg İspanyası döneminde İspanyol İmparatorluğunun elit askeri birimiydi. Çoğunlukla piyade birlikleriyle beraber görev yaparken, deniz kuvvetlerine de destek verdikleri olmuştur. Tercio kuvvetleri o dönem dünyadaki en başarılı profesyonel piyade birlikleriydi ve etkili yöntemleriyle modern Avrupa ordularının oluşmasında öncü rol oynamıştır. O dönem tercih edilen genel seferberlik veya paralı asker ordulara kıyasla çok daha başarılı olmuştur. Tercio birlikleri ilk kez Granada Savaşı ve İtalya Savaşları sırasında başarıyla kullanılmıştır. Mızrak ve arkebüzleri çok etkili şekilde birlikte kullanan tercio birlikleri çok yoğun çalışma, savaş deneyimi olan gazi askerlerden oluşması ve bu askerlerin çoğunun topraksız asilzadelerden oluşması kamuoyunda ünlerinin yayılmasına yol açmıştır. 18. yüzyılın başlarında diğer alayların içinde eriyen tercio birlikleri 1920'den sonra İspanyol Lejyonunda onursal bir sıfat olarak kullanılmıştır.

Tarihçe

1482-1491 dönemindeki Granada Savaşı sırasında Katolik hükümdarların birlikleri üç sınıfa ayrılmıştı; İsviçre askerlerine benzer şekilde örgütlenen mızraklılar, kılıç kalkanlı askerler ve arkebüzle desteklenen okçular. Kalkanlar zamanla ortadan kalkıp okların yerini ateşli silahların almasıyla beraber İspanyolların İtalyan ve Fransız ordularına karşı aldığı zaferler dikkat çekmeye başlar. İspanyol komutan Gonzalo Fernández de Córdoba tarafından mükemmelleştirilen sistem tercioların temelini oluşturmuştur. Mızrak ve ateşli silah birlikteliğini oluşturan Córdoba, küçük bağımsız birliklerle yeni piyade taktiğini mükemmelleştirmiştir.

İlk başta üçüncü anlamına gelen tercio terimi bir savaş biriminden ziyade idari bir birmi tariflemekteydi. Kurmay başkanlığı tarafından garnizonlar bünyesinde oluşturulan bu yapının komuta heyeti doğrudan kral tarafından belirlenirdi, bu birliğe bölükler eklenip çıkartılabilirdi. 17. yüzyıl ortalarından itibaren tercio birlikleri asiller tarafından masrafları kendileri karşılanmak şartıyla da kurulabilmekteydi.

Bileşimi

Tercio birlikleri, 1583

İtalya ve İspanyol Hollandasında görev yapan tercio birlikleri her birisi 300 askerden oluşan 10 bölükten oluşmaktaydı. Bu bölüklerin 8 tanesi mızrak, 2 tanesi de arkebüz bölüğüydü. Zamanla bölük bileşimi 250'ye düşürülürken, arkebüz oranı giderek arttı.

Komuta heyeti

Kurmaylar

Albay, yarbay, binbaşı, levazım subayı, papaz, mızıka ve fifre şefi.

Bölük komutası

Yüzbaşı, teğmen, sancaktar, astsubay, papaz, levazımcı, berber-doktor, onbaşılar, 150 mızrakçı, 100 arkebüzcü ve 40 kılıçlı piyade.

Formasyonu

Tercio birlikleri tarafından oluşturulan ana yapı mızrakçılar tarafından oluşturulan içi boş bir kare şekliydi. Mızrakçıların arasında yerleştirilen sayıca az kılıçlı piyade sonraları tamamen kaldırılmıştır. Karenin dört tarafında mangalar halinde bölünen arkebüzler, hareket veya saldırı yönüne göre esnek olarak yer değiştirebilmekteydi. Ateşli silahların menzilleri ve mızrakların koruması altında özellikle süvari birliklerine karşı etkili olan bu formasyonda tercio bölükleri genel cephe savaşında kademeli olarak kullanılırdı.

Gelişimi

Tercio birlikleri Habsburg İspanyasında Avrupa'nın her bölgesine gönderilmişti. Çekirdeğini deneyimli ve çok iyi eğitimli profesyonel askerlerin oluşturduğu yapıya gönüllüler alınırdı. İlerleyen dönemde özellikle Katalan suçluların kitlesel olarak dahil edildiği görülmüştür. Özellikle İspanyol Hollandasındaki ayaklanmaların bastırılmasında görevlendirilen tercio birlikleri çoğu zaman katkıda bulundukları çözümden daha büyük sorunlar çıkarmaya başlamıştır. Maaşlarını alamayan birlikler ayaklanmış, kazanılan zaferden sonra yakındaki kentleri yağmalamıştır.

Tercio birlikleri özellikle karşı karşıya gelinen Hollandalı birlikler tarafından hat savaşı şeklinde geliştirildikçe avantaj azalmaya başlar. Seksen Yıl Savaşı döneminde kale ve şehir kuşatmasının ağırlık kazanmasıyla meydan savaşlarının önemi azalmıştır. Tercio birliklerinin etkisinin kırıldığı muharebe olarak 1643 Rocroi Muharebesi olarak gösterilse de bu tarihten sonra da İspanyol tercio birlikleri güvenilir olmaya devam etmiş, başarı kazanmıştır. Ancak giderek hat savaşı taktiğine evrilen formasyon yeni silahlarla birlikte evrilerek kaybolmuştur.

Ünlü muharebeler

Velazquez'in Breda'nın teslim olması adlı eseri

Tercio birliklerinin kazandığı çok sayıda zaferin belki de en bilineni 1624 yılında kazanılan Breda Kuşatmasıdır. Ünlü sanatçı Diego Velazquez tarafından ölümsüzleştirilen muharebe bu sayede en bilinen zaferlerdendir.