Dışişleri Bakanlığı (Türkiye)
Şablon:Hükümet kurumu bilgi kutusu
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti hükûmetine bağlı olarak çalışan ve dış ilişkilerden sorumlu olan bakanlık. Türkiye'nin diğer ülkeler ve uluslararası örgütlerle olan ilişkilerinin yürütülmesinden sorumlu olan bakanlığın başında şu an Mevlüt Çavuşoğlu bulunmaktadır.
Dışişleri bakanları
Geçmişi
19. yüzyıla kadar Osmanlı Devleti'nin dış işleri Reis-ül Küttabın yönetiminde idare edilmekteydi. Ancak Reis-ül Küttap aynı zamanda devlet yazışmalarını yapmak ve Devletin ana kayıtlarını tutmak gibi başka görevler de üstlenmişti. 1793’te III. Selim döneminde ilk sürekli Büyükelçilik Londra’da açılmış ve Yusuf Agah Efendi ilk sürekli Osmanlı Büyükelçisi olarak atanmıştır. Böylece Osmanlı Devleti de sürekli temsil ve karşılıklılık esaslarına dayalı diplomasiyi uygulamaya başlamıştır. Avrupa ülkelerinde görev yapan Osmanlı Büyükelçileri, ikili ilişkilerin yürütülmesine ek olarak atandıkları ülkelerle ilgili bilgiler aktarmak suretiyle İmparatorluğun Batılılaşma ve reform sürecini hızlandırıcı rol oynamış, devlette modernleşmenin öncüleri olmuşlardır.
Reis-ül Küttaplık sisteminin günün diplomatik ihtiyaçlarına ve koşullarına uygun olarak yapılandırılması çerçevesinde II. Mahmut döneminde önce Tercüme Odası kurulmuştur. 1835 yılında ise Padişah, harici işlerin çok artmış ve önem kazanmış olması sebebiyle, Reis-ül Küttaplık makamını nezaret seviyesine yükseltmiştir. Son Reis-ül Küttap Yozgatlı Akif Efendi, müşirlik rütbesiyle ilk Umur-ı Hariciye Nazırı yapılmıştır.
Cumhuriyet dönemi dış politikamızın temelleri Milli Mücadele yıllarında atılmıştır. 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışının hemen ardından oluşturulan ilk Milli Hükûmetle birlikte “Hariciye Vekaleti” de 2 Mayıs 1920 tarihinde resmen kurulmuş ve başına Bekir Sami Bey getirilmiştir. Son derece kısıtlı imkânlarla kurulan Hariciye Vekaleti, Milli Mücadele döneminde dış temasların artan yoğunluğuyla birlikte, tüm zorluklara rağmen özverili biçimde görev yapmış ve Lozan’a giden süreçte önemli rol oynamıştır.
Cumhuriyetin kurulmasının ardından Hariciye Vekaleti, hem iç seçimi hem de dış seçimi teşkilatını geliştirmeye başlamıştır. 1927 yılında Hariciye Vekaleti teşkilatına dair ilk kapsamlı hukuki düzenleme yapılmış ve 1154 sayılı Kanun’la Bakanlığımızın günümüzdeki yapısının temelleri atılmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin 1923 yılında kuruluşundan bu yana büyük önder Atatürk’ün görüş ve ilkeleri Türk Dış politikasının yürütülmesinde rehber olmuş, “Yurtta barış, dünyada barış” özdeyişi Türk Dış Politikasının temel hedefini oluşturmuştur. Bu doğrultuda Türkiye, 1930’lu yıllardan itibaren aktif ve barışçı bir dış politika izleyegelmiştir. Türkiye’nin II. Dünya Savaşı’nın içine çekilmesi ve bunun ülkeye getireceği yıkım, tüm baskılara rağmen ülkenin çıkarlarını gözeten etkin bir diplomasi sayesinde engellenmiştir.
II. Dünya Savaşı sonrasında oluşan uluslararası ortam, Türk Dış Politikasını ve dolayısıyla Bakanlığın yapısını ve faaliyetlerini de önemli ölçüde şekillendirmiştir. 1945 sonrasında artan dış iktisadi ilişkiler ve uluslararası ekonomik kuruluşların yaygınlaşmasıyla birlikte bu alandaki çıkarların gözetilmesi de anılan Bakanlığın uhdesine alınmıştır.
Aynı şekilde 1945 sonrası giderek yaygınlaşan uluslararası siyasi ve ekonomik işbirliği ve örgütlenme çabalarına uygun olarak, ikili ilişkilerin yürütülmesinin yanı sıra Bakanlığın işlevleri arasında çok taraflı siyasi ve ekonomik işler de ağırlıklı bir yer almıştır. Çok taraflı diplomasi faaliyetlerinin ve uluslararası örgütlerin çoğalması çerçevesinde daimi temsilciliklerin sayısı da arttırılmıştır.
II. Dünya Savaşı sırasında kapanmak zorunda kalan dış misyonların yeniden açılması ve buna yeni misyonların ve anılan daimi temsilciliklerin de eklenmesiyle birlikte 1950’li yıllardan itibaren Bakanlık dış teşkilatı önemli ölçüde büyümüştür.
1970’li yıllarla birlikte dış teşkilatta görevli memurları hedef alan planlı ve organize Ermeni terörizmi yaşanmıştır. Ermeni örgütü ASALA’nın gerçekleştirdiği suikastlere, Yunanistan’da faaliyet gösteren 17 Kasım örgütüne hedef olan Türk diplomat ve görevlilerimiz de eklendiğinde, Dışişleri şehitlerimizin sayısı beşi Büyükelçi olmak üzere 39’u bulmaktadır.
Soğuk Savaşın bitişiyle birlikte Bakanlıkta önemli gelişmeler yaşanmış ve teşkilat şemasında yapısal değişiklere gidilmiştir. Bu dönemde ortaya çıkan yeni devletlerle birlikte dış misyonların sayısı artmıştır. Öte yandan, 1990’larda Türkiye'nin içinde bulunduğu coğrafyada yaşanan değişim, Türk Dış Politikası açısından çeşitli risk ve fırsatları beraberinde getirmiş ve ülkenin bu hassas coğrafyada barış, istikrar ve refahın sağlanması yönündeki önemini ve görevlerini daha da arttırmıştır.
1924 yılında 39 dış temsilciliğe sahip olan Türkiye Cumhuriyeti, bugün yurtdışında 219 misyonla temsil edilmektedir. Bu dış misyonların 93’ü Büyükelçilik, 11’i Daimi Temsilcilik ve 58 tanesi Başkonsolosluk’tur.
Bağlı Birimler
Merkez Teşkilatı
- İkili Siyasi İşler Genel Müdürlüğü
- Araştırma ve Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü
- İkili Siyasi İşler Genel Müdürlüğü
- Andlaşmalar Genel Müdürlüğü
- İkili Siyasi İşler Genel Müdürlüğü
- Avrupa Genel Müdürlüğü
- Balkanlar ve Orta Avrupa Genel Müdürlüğü
- Bilişim Teknolojileri Dairesi Başkanlığı
- Bakan Özel Kalem Müdürlüğü
- Bakan Özel Müşavirliği
- Çok Taraflı Ekonomik İşler Genel Müdürlüğü
- Çok Taraflı Siyasi İşler Genel Müdürlüğü
- Diplomatik Arşiv Dairesi Başkanlığı
- Diplomasi Akademisi Başkanlığı
- Dış Politika Danışma Kurulu
- Enformasyon Genel Müdürlüğü
- Hukuk Müşavirliği
- Irak ile İlişkiler Genel Müdür Yardımcılığı
- Ekonomik İşler Genel Müdürlüğü
- İnsan Kaynakları Dairesi Başkanlığı
- İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı
- İkili Siyasi İşler ve Denizcilik-Havacılık Genel Müdürlüğü
- Konsolosluk İşleri Genel Müdürlüğü
- Koordinatörlükler
- Acil Durum Yönetimi Merkezi
- Müsteşarlık
- Nöbetçi Memurluk
- İkili Siyasi İşler Genel Müdürlüğü
- Protokol Genel Müdürlüğü
- Siyaset Planlama Genel Müdürlüğü
- Strateji Geliştirme Başkanlığı
- Stratejik Araştırmalar Merkezi
- Teftiş Kurulu Başkanlığı
- İç Denetim Birimi Başkanlığı
- Yurtdışı Tanıtım ve Kültürel İlişkiler Genel Müdürlüğü
- Tercüme Dairesi Başkanlığı
- Uluslararası Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü
- Uluslararası Hukuk Genel Müdürlüğü
Yurtdışı Teşkilatı
- Büyükelçilikler
- Daimi Temsilcilikler
- Başkonsolosluklar
Yurtiçi Temsilcilikler
- İstanbul Temsilciliği
- İzmir Temsilciliği
- Antalya Temsilciliği
- Edirne Temsilciliği
- Gaziantep Temsilciliği
