Türkiye Çerkesleri
 Türkiye'deki Çerkes yerleşimleri (Ubıhlar ve Abhaz-Abazalar dahil) | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
Türkiye'deki Çerkesler ya da Türkiye Çerkesleri, Türkiye Adığeleri (Çerkesce: aдыгэхэр тырку Adıġeḫer Tırku ya da тыркум ис адыгэхэр Tırkum is Adıġeḫer), 19. yüzyılda Çerkesya'nın Rus İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesinden sonra başlatılan Çerkes Sürgünü adlı etnik temizlik hareketinde Kuzey Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına gelen Çerkeslerin daha sonra oluşturulan Türkiye Cumhuriyeti sınırlarında kalan kısmıdır.
Türkiye'deki Çerkesler içinde dillerini en iyi koruyan grup esas olarak Kayseri ve Sivas’a bağlı köylerin bulunduğu Uzunyayla ile Maraş-Göksun ilçesinde yaşayan Kabardeyler olup[1] TRT-3 kanalında devletçe yayın yapılan ilk Çerkes dili de bunların konuştuğu Doğu Çerkesçesidir.[2][3][4]
Çerkes adı Kafkasya'da Çerkesçe denen lehçe grubunun Batı Çerkesçesi ve Doğu Çerkesçesi olmak üzere iki kolunu konuşan Kuzey Kafkasyalıları nitelendirirken, Türkiye'de (ve Osmanlı coğrafyasında) ise bunlar dışında ayrıca Abazalar, Çeçenler[5][6][7], Abhazlar, Osetler, Karaçaylar ve Balkarlar gibi farklı dil ailelerinden dilleri konuşan Kuzey Kafkasyalıları topluca belirtmek için yaygın biçimde kullanılır.
Boyları
Türkiye'deki bütün Çerkes boyları İstanbul ilinde de yaşasa da, Anadolu'da yoğun bir şekilde yerleşik bulunduğu iller şöyledir:[8]
- Abzehler: Samsun, Sinop, Tokat, Balıkesir, Sakarya (Akyazı ilçesi)[9]
- Şapsığlar: Samsun, Balıkesir, Bolu, Aydın, Sakarya,Bursa
- Ubıhlar: Balıkesir, Bolu, Sakarya, Samsun, Ordu
- Bjeduğlar: Çanakkale (Biga ilçesi yöresi)
- Hatukuaylar: Kayseri
- Çemguylar: Düzce
- Mehoşlar: Samsun (Alaçam ilçesi)
- Kabardeyler: Kayseri, Tokat, Sivas, Kahramanmaraş
- Besleneyler: Çorum, Amasya
Ahlat Çerkesleri
Türkiye'nin en doğusundaki Çerkes diasporası Ahlat'ta yaşamaktadır. Şapsığ Çerkeslerinden olan Ahlat Çerkeslerinin eskiden sekiz dokuz olan köy sayısı günümüzde bire (Adilcevaz'da) düşmüş olup çoğu Ahlat merkezde yaşamaktadır.[10]
Dernek
Türkiye Çerkeslerinin en büyük dernek yapılanması[11] olan Kafkas Dernekleri Federasyonu (Kaffed) aynı zamanda Dünya Çerkes Birliği (DÇB) örgütünün kurucu üyesidir. [12]
Kaynakça
- ^ Papşu, Murat (2003). Çerkes dillerine genel bir bakış Kafkasya ve Türkiye. Nart Dergisi, Mart-Nisan 2003, Sayı:35
- ^ Aslan, Cahit (2005). Doğu Akdeniz’deki Çerkesler. Adana Kafkas Kültür Deneği Yayınları, Yayın No : 02, Temmuz-2005, Adana
- ^ Nart Ajans : TRT'nin Çerkezce yayını beğenildi
- ^ Dr Meşfeşşu Necdet Hatam. Bilgi kirliliği
- ^ http://www.circassian.us/Makaleler/Biz-Cerkesler.pdf
- ^ http://www.cerkesarastirmalari.org/pdf/turkcekitap/cerkeslerde_kasenlik_adeti_eskisehir.pdfGülüzar Altın ve Meryem Gümüş (Eskişehir Eti Sosyal Bilimler Lisesi). Çerkeslerde kaşenlik âdeti üzerne sosyolojik bir inceleme: Eskişehir örneklemi, danışman Mehmet Aksoy, TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Bursa 2011)
- ^ http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/20121116_134turing.pdfIrak Çerkesleri (Çeçenler, Dağıstanlılar, Adigeler). Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM rapor no: 134, Kasım 2012 )
- ^ Seral Çelik - Hürriyet Karadeniz. Türkiye'deki Çerkesler: Kaf Dağı'na dönsek mi?. 2000'e Doğru, 12 Mart 1989, s. 11
- ^ Sediyani, İbrahim (6 Eylül 2011). "Sakarya Akyazı ili Çerkesleri". nartajans.net. 17 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2015.
- ^ Selçuk Balkar. Ahlat Çerkesleri - Kafkas Diasporası
- ^ Адыгэхэм я щыгъуэ-щIэж махуэм къызэрагъэпэща пэкIур Тыркум гулъытэншэу къыщагъэнакъым. 2012-06-09 (Çerkesçe)
- ^ Kafkas Dernekleri Federasyonu İlkeleri
