Türkiye'deki CIA faaliyetleri
Türkiye'deki CIA faaliyetleri, Amerika Birleşik Devletleri Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nın (CIA) Türkiye'deki faaliyetlerini içerir. Soğuk Savaş boyunca ABD, Türkiye'de komünizme karşı esas olarak Gladyo'nun Türkiye'deki şubesi olduğu iddia edilen kontrgerilla ile operasyonlar yürüttü. Suriye İç Savaşı, son yıllarda Türkiye'deki CIA faaliyetlerinin yeniden canlandığını gördü.
U-2 keşif uçuşları[değiştir | kaynağı değiştir]
1950'lerden itibaren Lockheed U-2 keşif uçuşları Türkiye'de İncirlik Hava Üssü'nden kalkmaktaydı. Francis Gary Powers tarafından kumanda edilen ve Mayıs 1960'ta Sovyetler Birliği tarafından düşürülen bir U-2 u.ağı, Power'ın Ulusal Havacılık Danışma Komitesi'nin Hava Gözlem Filosu'nun himayesinde çalışan birimi gibi İncirlik'ten havalanmıştı. Birim, CIA tarafından Sovyetler Birliği ve diğer önemli yerler üzerinde yüksek irtifa keşif misyonları uçurmak için işe alınan pilotlardan oluşmaktaydı. Yine, Süveyş Krizi sırasında Akdeniz üzerinden keşif uçuşları yaptılar.[1]
1970'ler[değiştir | kaynağı değiştir]
Soğuk Savaş sırasında, CIA Türkiye'de gizli bir "stay behind" ordu ağı kurduğu iddia edilmektedir. Bu ağ ile gerekirse sabotaj ve casusluk operasyonları yürütmeleri amaçlandı. Gladyo olarak bilinen bu tür ağlar birçok NATO üyesi Avrupa ülkesinde ve Avrupa'daki resmi olarak tarafsız ülkelerde kurulurken, Türkiye'deki bu ağ kontrgerilla olarak adlandırıldı, unsurları daha sonra işkence yapmakla suçlandı.[2] Kontrgerillanın Türkiye'deki varlığı 1973'te Başbakan Bülent Ecevit tarafından açıklandı.[3]
Sağ-Sol Çatışması sırasında Türkiye'de kontrgerilla ve Milliyetçi Hareket Partisi'nin gençlik kolu olan Ülkü Ocakları olmak üzere CIA ile ilişkili olduğu iddia edilen iki örgüt bulunmaktaydı.[4] CIA'nin Ülkü Ocakları'na mensup kişileri sol örgüt mensuplarına saldırmak için kullanıldığı iddia edilmektedir.[5]
1977 yılında Millî İstihbarat Teşkilatı müsteşar yardımcısı ve CIA işe alımcısı Sabahattin Savaşman tarafından da kabul edildiği üzere, CIA'nin Millî İstihbarat Teşkilatı içinde bir köstebek kadroya sahip olduğu düşünülmektedir.[6]
CIA "olağanüstü hükümlü" uçuşları[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye'nin gizli CIA uçuşlarına suçlamalarının Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından reddedilmesinden sonra, WikiLeaks tarafından yayınlanan bir ABD diplomatik ağı bu uçuşların gerçekleştiğini ortaya koydu. 8 Haziran 2006 tarihli bir ağ, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin İncirlik Hava Üssü'nün 2002 yılından bu yana tutuklu taşıma operasyonları için yakıt ikmali olarak kullanılmasına izin verdiğini belirtti.[7][8]
Suriye[değiştir | kaynağı değiştir]
Seymour Hersh tarafından aktarılan istihbarat kaynaklarına göre, CIA 2012 yılının başlarında Türkiye ile işbirliği içinde, “Rat Line” olarak adlandırılan, vekilleri ve ön şirketleri kullanarak, Libya'dan Güney Türkiye üzerinden Suriye'deki gruplara silah taşımak için gizli bir operasyon ağı kurdu. CIA'nın operasyondaki rolünün, 2012 Bingazi saldırısından sonra Libya'nın Bingazi kentindeki Amerikan konsolosluğundan CIA ajanlarının toplu olarak boşaltılması sonucu sona erdiği bildirildi.[9] Hersh'e göre, operasyon David Petraeus tarafından yürütüldü ve CIA operasyonun varlığını ABD Kongresi istihbarat komitelerine bildirmekten kaçınabilir, çünkü Türkiye'nin katılımı bunun bir irtibat misyonu olarak sınıflandırılmasına izin verdi.[10]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Glenn P. Hastedt, "Spies, Wiretaps, and Secret Operations", 2011
- ^ Glenn P. Hastedt, "Spies, Wiretaps, and Secret Operations", 2011. Page 741-742
- ^ Üstel, Aziz (14 Temmuz 2008). "Savcı, Ergenekon'u Kenan Evren'e sormalı asıl!". Star. 6 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020.
Türkiye'deki gizli ordunun adı kontr gerilladır.
- ^ Pacal, Jan (4 Nisan 1997). "The Short and Bloody History of Ulkucus". Turkish Daily News. Hürriyet. 19 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020.
Ulkucus, the ultranationalists, were the lead players of the Turkish Gladio ...
- ^ Celik, Serdar (Şubat–Mart 1994). "Turkey's Killing Machine: The Contra-Guerrilla Force". Kurdistan Report. Cilt 17. 7 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020.
- ^ "THE NAME OF THE WAR AGAINST THE PEOPLE: THE CONTRA-GUERRILLA". Özgür Politika. 11 Şubat 1997. 14 Şubat 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020.
- ^ Patrick Cockburn "MI6, the CIA and Turkey's rogue game in Syria 21 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", The Independent, 12 Nisan 2014
- ^ Seymour Hersh, "The Red Line and the Rat Line 8 Nisan 2014 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi", London Review of Books, 17 Nisan 2014.