Türkiye'de koalisyon hükûmetleri

Türkiye'de koalisyon hükûmetleri, Türkiye'de birden fazla siyasi partinin iktidarda yer aldığı hükûmetlerdir.

Türkiye'de milletvekilliklerinin partilerin oy oranıyla çakışacak biçimde paylaşılmasını sağlayan milli bakiye ilkesine dayalı bir nispi temsil sisteminin kabulünden sonra 1965'e değin kurulan koalisyon hükümetleri güçlü ve istikrarlı bir yürütme organının oluşabilmesini zorlaştırmıştır. Cumhuriyet tarihinin ilk koalisyon hükûmeti 1961 Türkiye genel seçimleri sonrası İsmet İnönü başkanlığında Cumhuriyet Halk Partisi ile Adalet Partisi arasında kuruldu. 1961-1965 arasında koalisyon hükûmetleriyle geçen bir dönemden sonra nispi temsilde milli bakiye uygulamasının kaldırılıp d'Hondt sisteminin getirilmesinden sonra 1965-71 arasında tek parti çoğunluğuna dayalı hükûmetler kurulabildi.

Ama 12 Mart 1971 askeri müdahalesiyle başlayan ve 1973'e değin süren ara rejim döneminde, tarafsız başbakanların kurduğu ve parlamentoda geniş bir çoğunluğa dayanan partiler üstü koalisyon hükûmetleri işbaşına getirildi. 1973 ve 1977 seçimlerinde parlamentoda hiçbir partinin tek başına çoğunluğu sağlayamaması yüzünden başvurulan koalisyon modelleri, 12 Eylül 1980 Darbesi'nin gerekçelerinden birini oluşturan siyasal istikrarsızlığın başlıca nedenlerinden biri olarak sunuldu.

Askeri yönetim döneminden hazırlanan seçim yasasının öngördüğü barajlı d'Hondt sistemi 1983 ve 1987'de tek parti hükûmetlerinin kurulabilmesine olanak verdi; bu arada seçim sistemi büyük partileri daha da güçlendirecek biçimde birkaç kez daha yeniden düzenlenmişti. Ama aynı seçim sistemiyle 1991'de kurulan Doğru Yol Partisi-Sosyaldemokrat Halkçı Parti hükûmeti, sağın ve solun iki büyük partisini olağan rejim koşullarında ilk kez bir araya getirmesi bakımından Türkiye için yeni bir deneyim oldu.

Bununla beraber özellikle 1991-1999 yılları arasındaki 28 Şubat süreci olarak bilinen ara rejimin de dahil olduğu dönemde Türkiye 8.5 yılda 8 farklı koalisyon veya azınlık hükûmeti tarafından yönetildi. 1999 genel seçimlerinden sonra Demokratik Sol Parti, Milliyetçi Hareket Partisi ve Anavatan Partisi tarafından kurulan 57. Hükümet, Türkiye tarihinin en geniş tabanlı koalisyon hükûmetlerinden biri olmasına karşın hükûmete üye partiler arasındaki anlaşmazlıklar karar verme sürecini yavaşlattı. 2002 genel seçimleri Adalet ve Kalkınma Partisi'nin tek başına iktidara gelmesinde istikrarsız koalisyon hükûmetlerinin önemli etkisi oldu.

Liste

Sayı	Tarih	Başbakan	Başbakan'ın partisi	Koalisyon ortağı parti/partiler	Not
26.	20 Kasım 1961 – 25 Haziran 1962	İsmet İnönü	CHP	AP	VIII. İnönü hükümeti olarak bilinir.
27.	25 Haziran 1962 – 25 Aralık 1963			YTP - CKMP	IX. İnönü hükümeti olarak bilinir.
28.	25 Aralık 1963 – 20 Şubat 1965			Bağımsızlar	İlk Azınlık hükümeti ve X. İnönü hükümeti olarak bilinir.
29.	20 Şubat 1965 – 27 Ekim 1965	Suat Hayri Ürgüplü	Teknokratik	AP - YTP - CKMP - MP	Ürgüplü hükümeti olarak bilinir.
33.	26 Mart 1971 – 11 Aralık 1971	Nihat Erim		AP - CHP - CGP - Bağımsızlar	I. Erim hükümeti olarak bilinir.
34.	11 Aralık 1971 – 22 Mayıs 1972				II. Erim hükümeti olarak bilinir.
35.	22 Mayıs 1972 – 15 Nisan 1973	Ferit Melen	CGP	AP - CHP - Bağımsızlar	Melen hükümeti olarak bilinir.
36.	15 Nisan 1973 – 26 Ocak 1974	Naim Talu	Teknokratik	AP - CGP - Bağımsızlar	Talu hükümeti olarak bilinir.
37.	26 Ocak 1974 – 17 Kasım 1974	Bülent Ecevit	CHP	MSP	I. Ecevit hükümeti olarak bilinir.
39.	31 Mart 1975 – 21 Haziran 1977	Süleyman Demirel	AP	MSP - MHP - CGP	IV. Demirel ve I. Milliyetçi Cephe hükümeti olarak bilinir.
41.	21 Temmuz 1977 – 5 Ocak 1978			MSP - MHP	V. Demirel ve II. Milliyetçi Cephe hükümeti olarak bilinir.
42.	5 Ocak 1978 – 12 Kasım 1979	Bülent Ecevit	CHP	CGP - DP - Bağımsızlar	III. Ecevit ve Motel Hükümeti olarak bilinir.
49.	20 Kasım 1991 - 16 Mayıs 1993	Süleyman Demirel	DYP	SHP	VII. Demirel hükümeti olarak bilinir.
50.	25 Haziran 1993 – 5 Ekim 1995	Tansu Çiller		SHP (1993-1995) CHP (1995)	I. Çiller hükümeti olarak bilinir.
52.	30 Ekim 1995 – 6 Mart 1996			CHP	III. Çiller hükümeti olarak bilinir.
53.	6 Mart 1996 – 28 Haziran 1996	Mesut Yılmaz	ANAP	DYP	II. Yılmaz Hükûmeti veya ANAYOL Hükûmeti olarak bilinir.
54.	28 Haziran 1996 – 30 Haziran 1997	Necmettin Erbakan	RP		Erbakan Hükûmeti veya REFAHYOL Hükûmeti olarak bilinir.
55.	30 Haziran 1997 – 11 Ocak 1999	Mesut Yılmaz	ANAP	DSP - DTP	III. Yılmaz Hükûmeti veya ANASOL-D Hükûmeti olarak bilinir.
57.	28 Mayıs 1999 – 18 Kasım 2002	Bülent Ecevit	DSP	MHP - ANAP	V. Ecevit Hükûmeti veya ANASOL-M Hükûmeti olarak bilinir.
63.	28 Ağustos 2015 – 24 Kasım 2015	Ahmet Davutoğlu	AK Parti	HDP - Bağımsızlar	İlk seçim hükümeti olarak bilinir.

İlgili bağlantılar

• Türkiye hükûmetleri listesi
• Azınlık hükûmeti
• Koalisyon hükûmeti
• Millî bakiye sistemi
• Milliyetçi Cephe hükûmetleri
• Güneş Motel Olayı
• D'Hondt sistemi