Türkiye'de basketbol

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Türkiye'de basketbol, 1904 yılında ilk kez Robert Kolej spor salonunda oynanan basketbol maçı ile başlamıştır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de basketbol ilk olarak Robert Koleji'nin spor salonunda Amerikalı bir öğretmenin yönetiminde öğrenciler arasında 1904 yılında oynandı. 1911 yılında Galatasaray Lisesi beden eğitimi öğretmeni olan ve o dönemde Galatasaray futbol takımının kaleciliğini yapan Ahmet Robenson tarafından, basketbol kuralları türkçeye çevrilmiş ve onar kişilik iki takım arasında Galatasaray Lisesi'nin spor salonunda oynanmıştır.[1][2]

Saint Joseph Lisesi öğrencileri 20. yüzyıl başlarında Haydarpaşa Çayırı'nda basketbol oynarken. (Seyhun Binzet Koleksiyonu)

1913 yılında ilk basketbol şubesi Fenerbahçe Spor Kulübü tarafından açılmıştır. 1920 tarihine kadar Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'nda olmasından dolayı bir gelişme göstermedi. İlk resmi müsabaka 1921 yılında Selim Sırrı Tarcan'ın desteği ile Yüksek Öğretmen Okulu öğrencileri ile İstanbul’da yaşayan Amerikalılar arasında oynanmış, Amerikalılar maçı 24-18 kazanmıştır.[1][2]

1923 yılında ilk resmi spor teşkilatı olan Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı kurulması ile basketbolun bütün Türkiye'ye yayılmaya başlamıştır. Türkiye'de ilk basketbol ligi ise 1927 yılında kurulmuştur. İstanbul'daki Musevilerden kurulu Maccabi şampiyonluğunu 1933 yılına kadar sürdürmüştür. 1933 yılında Türk Spor Kurumu'nun basketbolu ele alması ile Maccabi'nin üstünlüğü sona ermişti. İstanbul Erkekler Basketbol Ligi'nde 1933'te İstanbulspor, ardından üç sezon üst üste Galatasaray şampiyon oldu.

Saint Joseph Lisesi öğrencileri 20. yüzyıl başlarında Haydarpaşa Çayırı'nda basketbol oynarken. (Seyhun Binzet Koleksiyonu)

Türkiye millî basketbol takımı 1934 yılında kurulmuş, ilk resmi maçını 24 Haziran 1936 yılında Beyoğlu Halkevi salonunda Yunanistan ile yapmıştır. Maçı 49-12 gibi farklı bir skorla kazanmıştır. Türkiye daha sonra 1936 Yaz Olimpiyatları'na katıldı, ancak dereceye giremedi.[1]

1940 ile 1946 yılları arasında Türkiye'de basketbol faaliyetleri duraklasa da 1946'dan itibaren Ankara, İstanbul ve İzmir'in ilk derecelere giren takımlarının oynadığı Türkiye Şampiyonası'nın düzenlenmesi ile yeniden faaliyetler hızlanmıştır. 1949 yılında Kahire'de yapılan Avrupa Basketbol Şampiyonası, Türkiye'nin katıldığı ilk Avrupa Şampiyonası oldu. Türkiye bu şampiyonada Avrupa 4.'cülüğü unvanını elde etti.[3] 1960 yılında ise Türkiye millî basketbol takımı ilk kez Sofya'da yapılan 2. Balkan Şampiyonası'na katıldı.[1]

Türkiye'de basketbol, 1936-1959 yılları arasında Spor Oyunları Federasyonu adı altında voleybol ve hentbol ile birlikte yürütülmüştür. 1 Mart 1959 yılında ise Türkiye Basketbol Federasyonu resmen kurulmuştur. 13 Aralık 1966 yılına kadar İstanbul, İzmir ve Ankara bölgelerinde yürütülen basketbol çalışmaları daha sonra bu bölgelerin takımları bir araya getirilerek Türkiye Deplasmanlı Basketbol Ligi'ne dönüştü. 1968-69 sezonundan itibaren Türkiye Basketbol Federasyonu, Deplasmanlı İkinci Ligi kurdu. Ayrıca 70'li yıllarda bazı özel kuruluşların da basketbol takımları oluşturmaları ile Türk basketbolü canlanma dönemine girdi. 1977 yılında Fransa'da yapılan "Avrupa Yıldızlar Basketbol Şampiyonası"nda Türkiye, Avrupa Şampiyonluğu'nu kazandı.[1]

Tarihsel gelişim ve önemli anlar[değiştir | kaynağı değiştir]

1904;

  • Basketbol, ilk kez Robert Kolej spor salonunda oynandı.

1921;

  • Kayıtlara geçen ilk resmi basketbol maçı İstanbul Cağaloğlu'nda oynandı.

1927;

1936;

  • Türk millî takımı, ilk millî maçında Yunanistan'ı 49-12 yendi. Türkiye, Berlin Olimpiyat Oyunları'na katıldı ve oynadığı maçlarda Şili'ye 30-16, Mısır'a 33-23 yenilerek ilk turda elendi.

1948;

  • Naili Moran, Londra Olimpiyat Oyunları'nda final maçı yönetti.

1949;

  • Kahire'de yapılan Avrupa Basketbol Şampiyonası'nı Türkiye 4.'lükle tamamladı.

1951;

  • 17 ülkenin katılımıyla Paris'te yapılan 7.Avrupa Basketbol Şampiyonası'nda Türkiye altıncı sırayı aldı. Türk hakem İzzettin Somer, Avrupa Şampiyonası'nın finalini yöneterek, bu alanda bir ilke imza attı.

1952;

  • Türk millî takımı, Helsinki Olimpiyat Oyunları'nda İsviçre ve Belçika'yı yendi, Mısır ve İtalya'ya mağlup oldu.

1955;

  • Turgut Atakol, 9. Avrupa Basketbol Şampiyonası'nda final maçını yöneterek bu alanda tarihe geçen ikinci Türk hakemi unvanını aldı.

1956;

  • Melbourne'da yapılan 5. Dünya Basketbol Kongresi'nde Turgut Atakol FIBA Teknik Komitesi'ne seçildi ve bu görevi 20 yıl aralıksız sürdürdü.

1959;

  • Türkiye, tarihinde ilk kez Avrupa Basketbol Şampiyonası'na ev sahipliği yaptı. İstanbul İnönü Stadı'nda oynanan 11. Avrupa Basketbol Şampiyonası'nda Sovyetler Birliği şampiyonluğa ulaşırken, ay-yıldızlı takım 12. sırada kaldı. Final maçı yöneten İlhan Uyguç, Avrupa Basketbol Şampiyonaları'nda final yöneten üçüncü Türk hakem oldu. Bayanlarda ilk kez Türkiye Şampiyonası yapıldı.

1961;

  • Galatasaray, Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası'nın ilk turunda Yunan Olympiakos'u 72-71 ve 65-55 yenerek, Avrupa Kupaları'nda tur atlayan ilk temsilcimiz oldu.

1964;

  • İlk kez kadın millî takımı kuruldu.

1966;

  • Deplasmanlı Ligi başladı. İlk şampiyonluk sevincini İzmir ekibi Altınordu yaşadı.

1967;

  • İlk kez düzenlenen Türkiye Kupası'nı kazanan takım Fenerbahçe oldu.
  • Tunus'ta yapılan 5. Akdeniz Oyunları'nda Türk millî takımı, Yugoslavya ve İtalya'nın ardından 3. sırayı aldı.

1969;

  • Hüsamettin Topuzoğlu, Napoli'de düzenlenen 16. Avrupa Basketbol Şampiyonası'nda Sovyetler Birliği ile Yugoslavya arasında oynanan final maçını yönetti.

1971;

  • İzmir'de yapılan 6. Akdeniz Oyunları'nda Türkiye, finalde Yugoslavya'ya yenilerek 2. oldu.

1973;

  • Barcelona'daki 18. Avrupa Basketbol Şampiyonası'nı 8. sırada tamamlayan Türkiye, 1951'den sonra en iyi derecesini yaptı.

1977;

  • Fransa'da düzenlenen Avrupa Yıldızlar Basketbol Şampiyonası'nda Türk millî takımı şampiyon oldu.

1981;

  • Avrupa Basketbol Şampiyonası Elemeleri (Challenge Round) İzmir ve İstanbul'da oynandı. Türk millî takımı, Almanya, Yunanistan ve İngiltere ile birlikte finallere katılma hakkını kazandı.
  • İlk kez bir Türk basketbolcu (Efe Aydan) Avrupa Karması'na davet edildi.
  • Sofya'da yapılan Balkan Basketbol Şampiyonası'nda Türkiye, tarihinde ilk kez şampiyon oldu.

1987;

1990;

1992;

1993;

  • Efes Pilsen, Saporta Kupası'nda finale kadar yükselerek Türk basketbolunun başarı çıtasını yükseltti. Torino'da oynan final maçında Yunan Aris, Efes Pilsen'i 50-48 yendi.
  • Türk millî takımı, 12 yıl aradan sonra katılma hakkını kazandığı Avrupa Basketbol Şampiyonası'nda İtalya ile birlikte 9. sırayı paylaştı.
  • Türkiye, Avrupa Yıldızlar Basketbol Şampiyonası'na ev sahipliği yaptı. (Trabzon, Giresun ve Samsun)

1995;

1996;

  • Efes Pilsen, Koraç Kupası'nda şampiyon olarak, Avrupa'da kupa sevinci yaşayan ilk Türk takımı unvanını aldı.
  • Türkiye, 3. Avrupa Ümitler Basketbol Şampiyonası'na ev sahipliği yaptı.
  • İlk Eurostars organizasyonu, İstanbul'da yapıldı.

1997;

  • Türk millî takımı, Barcelona'da yapılan 30. Avrupa Basketbol Şampiyonası'nda 8. sırayı alarak 24 yıl sonra en iyi derecesine ulaştı.
  • Kadın millî takımı, Bari'de yapılan Akdeniz Oyunları'nda gümüş madalya kazandı. ümit millî takım, Avustralya'da düzenlenen Dünya Ümitler Basketbol Şampiyonası'nda 6. oldu.
  • Tofaş, Koraç Kupası'nda finale yükselerek, Efes Pilsen'den sonra Avrupa'da final oynayan 2. Türk takımı oldu.

1998;

  • Türkiye, Eskişehir, Kütahya ve Bursa illerinde düzenlenen Avrupa Genç Bayanlar Basketbol Şampiyonası'yla ilk kez bayanlarda bir Avrupa Şampiyonası'na ev sahipliği yapmış oldu.
  • İtalya'nın Trapani kentinde yapılan 4. Avrupa Ümitler Basketbol Şampiyonası'nda Türkiye 3. sırayı aldı ve bronz madalya kazandı.

1999;

  • İbrahim Kutluay EuroLeague sayı kralı olmuştur.
  • Galatasaray Bayan Takımı, dörtlü finale yükselerek, Türk basketbolundaki gelişmenin yalnızca erkek takımlarıyla sınırlı olmadığını kanıtladı.
  • Türkiye, Slovenya'da yapılan Avrupa Yıldızlar Basketbol Şampiyonası'nı 3. noktaladı.
  • Türk millî takımı, 31. Avrupa Şampiyonası'nda bir önceki turnuvada olduğu gibi 8. sırayı aldı.
  • Mirsad Türkcan NBA'de forma giyen ilk Türk basketbolcu oldu.

2000;

  • Efes Pilsen, EuroLeague'de de dörtlü finale yükselerek Türk basketbolunda yıllardır özlenen bir başarıya imza attı.

2001;

  • Türk millî takımı, 12 Dev Adam, bir ilki gerçekleştirerek Türkiye'de yapılan Avrupa Basketbol Şampiyonası’nda 2001 Avrupa Basketbol Şampiyonası Yugoslavya’ya karşı final oynadı.

2005;

  • Avrupa Basketbol Şampiyonası Eleme Maçları'nda mücadele eden 12 Dev Adam, dördüncü maçında Almanya'ya 66-57 yenilerek elendi.
  • Fenerbahçe Avrupa kupalarında hem bayanlarda hem erkeklerde dörtlü final oynayarak büyük bir başarıya imza attı.

2006;

2007;

2008;

2009;

2010;

2012;

2013;

2014;

  • Gaziantep Basketbol, FIBA Eurochallenge Kupası'nda dörtlü finale katılmaya hak kazanmıştır.
  • Galatasaray Odeabank ve Fenerbahçe Avrupa kadınlar basketbolunun 1 numaralı kupası EuroLeague Women'da finale yükselmiş ve Galatasaray Odeabank Fenerbahçeyi 69-58 yenerek şampiyon olmuştur.

2015;

  • Fenerbahçe, Avrupa basketbolunun 1 numaralı kupası olan EuroLeague'de dörtlü finale katılmaya hak kazanmıştır.

2016;

  • Fenerbahçe, Avrupa basketbolunun 1 numaralı kupası olan EuroLeague'de final oynamış, finalde CSKA Moskova takımına yenilerek turnuvayı ilk kez 2. olarak tamamlamıştır.
  • Galatasaray, Avrupa basketbolunun 2 numaralı kupası olan Eurocup final serisinin 2. maçında Strasbourg takımını 78-67 yenerek Türkiye adına ilk Eurocup kupasını kazanan takım unvanını almıştır.

2017;

  • Fenerbahçe, Avrupa basketbolunun 1 numaralı kupası olan EuroLeague'de final oynamış, finalde Olimpiakos takımını 80-64 yenerek ilk kez şampiyon olmuştur.

2018;

  • Fenerbahçe, Avrupa basketbolunun 1 numaralı kupası olan EuroLeague'de final oynamış, finalde Real Madrid takımına yenilerek turnuvayı 2. olarak tamamlamıştır.
  • Darüşşafaka, Avrupa basketbolunun 2 numaralı kupası olan Eurocup'ta, PBK Lokomotiv Kuban takımını final serisinin ilk maçında 81-78, ikinci maçında 67-59 yenerek ilk kez şampiyon olmuştur.

2019;

  • Anadolu Efes, Avrupa basketbolunun 1 numaralı kupası olan EuroLeague'de final oynamış, finalde CSKA Moskova takımına yenilerek turnuvayı 2. olarak tamamlamıştır.

2021;

  • Anadolu Efes, Avrupa basketbolunun 1 numaralı kupası olan EuroLeague'de final oynamış, finalde Barcelona takımını 86-81 yenerek ilk kez şampiyon olmuştur.

Ligler ve Kupalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Basketbol Süper Ligi (BSL)[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Basketbol Süper Ligi

Basketbol Süper Ligi (BSL), (Eski adı: Türkiye Erkekler Basketbol Ligi ve Türkiye Basketbol Ligi) (Şimdiki adı: Türkiye Sigorta Basketbol Süper Ligi),[4] 1966 yılında Türkiye Basketbol Federasyonu tarafından kurulan ve Türkiye'deki en üst düzey profesyonel basketbol ligi. Aynı zamanda ULEB'e göre Avrupa'nın en zorlu 4. ligidir. En başarılı takım 16 şampiyonlukla Anadolu Efes'tir.

Türkiye Kadınlar Basketbol Ligi (TKBL)[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kadınlar Basketbol Süper Ligi

Türkiye Kadınlar Basketbol Ligi (TKBL), (şimdiki adı: İNG Türkiye Kadınlar Basketbol Süper Ligi)[5] 1980 yılında Türkiye Basketbol Federasyonu tarafından kurulan, genel olarak "Türkiye 1. Kadın Basketbol Ligi"'nin Türkiye Basketbol Federasyonu tarafından kabul edilen ismidir. En başarılı takım 15 şampiyonlukla Fenerbahçe'dir.

Alt Ligler[değiştir | kaynağı değiştir]

Erkekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kadınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Kupası[değiştir | kaynağı değiştir]

Erkekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Erkekler Türkiye Kupası (basketbol)

1966'da başlayan turnuvaya 1972 - 1991 yılları arasında ara verildi. Sponsorluk anlaşmalaı neticesinde 2011'den beri: Spor Toto Erkekler Türkiye Kupası olarak bilinmektedir. En başarılı takım 11 kez kupayı kazanmayı başaran Anadolu Efes'tir.

Kadınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Kadınlar Türkiye Kupası (basketbol)

1992'de başlayan turnuva ara verilmeden devam ettirilmiştir. Sponsorluk anlaşmalaı neticesinde 2011'den beri: Spor Toto Kadınlar Türkiye Kupası olarak bilinmektedir. En başarılı takım 13 kez kupayı kazanan Fenerbahçe'dir.

Cumhurbaşkanlığı Kupası[değiştir | kaynağı değiştir]

Erkekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Erkekler Cumhurbaşkanlığı Kupası

1985'te başlayan turnuva ara verilmeden devam ettirilmiştir. Her sene sezon başında, TBL şampiyonu ile Türkiye Kupası şampiyonu arasında düzenlenmektedir. En başarılı takım 12 kez kupayı kazanmayı başaran Anadolu Efes'tir.

Kadınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Basketbol Kadınlar Cumhurbaşkanlığı Kupası

1992'de başlayan turnuva ara verilmeden devam ettirilmiştir. Her sene sezon başında KBL şampiyonu ile Türkiye Kupası şampiyonu arasında düzenlenmektedir. En başarılı takım 12 şampiyonlukla Fenerbahçe'dir.

Millî takımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye millî basketbol takımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Türkiye millî basketbol takımı

Türkiye'yi uluslararası turnuva ve maçlarda temsil eden erkek basketbol takımıdır. Millî takım, 2001 yılında Türkiye'de düzenlenen Avrupa Basketbol Şampiyonası öncesinde kullanılan ifade ile 12 Dev Adam unvanıyla anılmaktadır.

Türkiye Millî Bayan Basketbol Takımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Türkiye kadın millî basketbol takımı

Türkiye'yi uluslararası turnuva ve maçlarda temsil eden kadın basketbol takımıdır. Millî takım ilk kez 2005 yılında İzmir'de düzenlenen Universiade oyunları öncesi kullanılan ifade ile "Potanın Perileri" unvanıyla anılmaktadır.

Salonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Sinan Erdem Spor Salonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Sinan Erdem Spor Salonu

Sinan Erdem Spor Salonu İstanbul, Bakırköy'de bulunan spor kompleksi. Adını, 1989-2003 yılları arasında Türkiye Millî Olimpiyat Komitesi (TMOK) başkanlığını yürütmüş olan Sinan Erdem'den almıştır. Şu anda 22,500 kişi kapasitesiyle Türkiye'nin en büyük salonudur.

Abdi İpekçi Arena[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Abdi İpekçi Arena

Abdi İpekçi Arena, İstanbul Zeytinburnu'da bulunan spor salonudur. 10,500 kişi kapasitelidir.

Yapımına 1979'da başlandı. Uzun süren tartışmalar ve duraklamalardan sonra tam 10 yıl sonra 1989'da ABD'den gelen Harlem takımının gösterisiyle açıldı. 1989-90 sezonunda ilk kez Türkiye Basketbol Ligi maçlarına evsahipliği yaptı. Ertesi yıl kış aylarında Türk ve yabancı takımların katıldığı bir halı saha futbol turnuvası düzenlendi. 1991'in son aylarında Türk millî takımının Avrupa Şampiyonası elemesindeki Belçika maçını, yapılan özel organizasyon sayesinde 20 bine yakın seyirci bilet parası ödemeden izledi. 2018 yılında yıkılmıştır.

Ülker Sports Arena[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Ülker Sports Arena

İstanbul'un Ataşehir ilçesinde yer alan çok amaçlı kapalı spor salonu.

Sürekli olarak Fenerbahçe Spor Kulübü'nün erkek ve kadın basketbol takımlarının ev sahibi olduğu basketbol maçlarında kullanılmaktadır. Ataşehir'deki tesiste 15.000 kişilik çok amaçlı spor salonunda basketbolun yanı sıra diğer salon sporları da yapılabilmektedir. Bunun dışında konser etkinlikleri, sahne şovları, konferanslar ve özel etkinlikler de düzenlenmektedir.

Ülker Sports Arena'da oynanan ilk maç 25 Ocak 2012 tarihindeki Fenerbahçe Ülker - EA7 Emporio Armani maçıdır. Salonun sahibi ve işletmecisi Fenerbahçe Spor Kulübü'dür.

Tekerlekli sandalye basketbolu[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de de Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonunun düzenlediği Süper Lig, 1. Lig ve 2. Lig'den oluşan 3 ligde lig organizasyonu yapılmaktadır. Takımların yolluk ve harçlıkları Türkiye Bedensel Engelliler Spor Federasyonu tarafından karşılanmakta ve engellilerin spor yapması teşvik edilmektedir. Tekerlekli Sandalye Basketbolu A millî takımı Avrupa'nın ilk sekiz takımı içinde yer almakta olup, genç millî takımı 2008'de Avrupa 2.liği kazanma başarısını yakalamıştır. Kadın millî takımı da yeni kurulmuş olup Avrupa'da 6 takım arasında mücadele etmektedir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e Basketbol Tarihi, Basketbol Tarihçesi 14 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NBA Türkiye
  2. ^ a b Türkiye'de Sporun Tarihi 23 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., GençBasket.com
  3. ^ European Championship for Men 1949 27 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), FIBA Europe Resmi Web Site
  4. ^ https://www.tbf.org.tr/ligler/tbl-2020-2021/haber/turkiye-sigorta-basketbol-super-ligi-nin-isim-sponsoru-oldu-23092022 5 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ https://www.tbf.org.tr/haber/basketbolun-degismeyen-rengi-ing-turkiye-kbsl-nin-isim-sponsoru-ve-turkiye-sigorta-bsl-nin-ana-sponsoru-oldu-2023-01-13#:~:text=T%C3%BCrkiye%20Basketbol%20Federasyonu%20ile%20ING,(BSL)%20ana%20sponsoru%20oldu 5 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye%27de_basketbol&oldid=32551086" sayfasından alınmıştır