Stefan Ryniewicz

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Stefan Ryniewicz
Stefan Ryniewicz
Doğum26 Aralık 1903(1903-12-26)
Ternopil, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Ölüm9 Mart 1988 (84 yaşında)
Buenos Aires, Arjantin
MilliyetPolonya Polonya
Meslekdiplomat
EvlilikZofia Zasadni
Ödüller

Stefan Ryniewicz (26 Aralık 1903, Ternopil – 9 Mart 1988, Buenos Aires[1]) – Polonyalı diplomat, müsteşar ve 1938–1945 yıllarında Bern'deki Polonya Elçiliği Müsteşarı ve Misyon Şef Yardımcısı, "Bern grubu"[2][3] olarak da adlandırılan, Yahudilere yasadışı Latin Amerika pasaportları düzenleyerek onları Holokost'tan kurtarma operasyonuna katılan “Ładoś Grubu” nun dört Polonyalı diplomatından biriydi.[4] Ryniewicz, diğer ülkelerden diplomatların ikna edilmesinde önemli bir rol oynamıştır[5] ve bu konuda Elçilik ile işbirliği yapan Yahudi örgütlerinin temsilcileriyle yazışmaları yürütmüştür.[6] Muhtemelen, Emniyet Müdürü Heinrich Rothmund'u, tutuklanan Yahudi aktivistlere karşı harekete geçmemeye o ikna etmişti.[7] Ayrıca, yasadışı pasaport çıkarmaktan serbest bırakılan ve daha sonra Yad Vaşem Enstitüsü tarafından Uluslararası Dürüstler Unvanı tanınan Peru Konsolosu José María Barreto'nun savunmasına başarısız bir müdahale girişiminde bulunmuştur.

Çocukluğu ve özel yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Lise eğitimini Lviv’de aldı. 1920'lerin sonlarında Zasadna’ların kızı Zofia ile evlendi. Evliliğinden iki oğlu oldu: Jan Chrystian (1931–1989) ve daha sonra Vanryn adını da kullanan Tomasz Maria (1934–1983). Halihazırda torunları Arjantin ve ABD'de yaşıyorlar.

Diplomatik kariyer[değiştir | kaynağı değiştir]

1928'de çalışmaya başladı, sonrasında 1933 yılına kadar Bern'deki Polonya Elçiliği’nde Konsolosluk Bölüm Yetkilisi olarak görev yaptı. Daha sonra Dışişleri Bakanı Józef Beck'in kabinesinde çalıştı. 1935 ve 1938 arasında Riga'da Konsolosluk Bölüm Yetkilisiydi. Bu görevini yürütürken Susiec yakınlarındaki uçak kazasında yaralandı (28 Aralık 1936). Aralık 1938'den Temmuz 1945'e kadar, önce Başkâtip olarak ve Nisan 1943'ten itibaren de Müsteşar olarak tekrar Bern'deki Polonya Cumhuriyeti Elçiliği’nde çalıştı.

Ładoś Grubu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ryniewicz 1940–1945 yıllarında Polonya Elçisi Aleksander Ładoś’un Yardımcısı ve hedefi sahte Latin Amerika pasaportları düzenlemek olan Polonyalı diplomatlar ve Yahudi örgütlerin temsilcilerinin oluşturduğu gayri resmi bir birlik olan Ładoś Grubu faaliyetlerini gizlice yürüten dört diplomattan biriydi. Bu pasaportlar, işgal altındaki Polonya'daki Yahudi gettoların tasfiyesini sağladı – pasaport sahipleri imha kamplarına değil, sadece müttefik ülkelerde gözaltında tutulan Almanlarla mübadele için bekleyenlerin bulunduğu gözaltı kamplarına gönderildiler.

Pasaport defterleri Paraguay Fahri Konsolosu Bern’li noter Rudolf Hügli'den rüşvet karşılığı satın alındı. Daha sonra Elçiliğin Yahudi bir çalışanı olan Dr. Juliusz Kühl onları Thunstrasse No:21 adresteki konsolosluk bölümünün merkezine getirdi ve pasaportları burada Konstanty Rokicki doldurdu. İsimler ve fotoğrafların bulunduğu listelerin kaçırılması işini Büyükelçilik ile işbirliği yapan iki Yahudi örgüt olan RELICO’dan Abraham Silberschein ve Agudat Israel’in İsviçre şubesinden Chaim Eiss yürüttüler. Elçi Aleksander Ładoś ve yardımcısı olan Ryniewicz tüm operasyonun diplomatik olarak korunmasını sağladılar.

Büyük çaplı bir operasyon olmasına rağmen, bir yıldan fazla bir süre boyunca tam da yeraltı doğasını korumak mümkün oldu. Gazeteciler Zbigniew Parafianowicz ve Michał Potocki'ye göre Almanlar, Varşova gettosunda, tasfiyenin ardından, ellerinde son pasaport gönderisi kalmışken Ładoś grubunun peşine düştüler. Gestapo muhtemelen bu pasaportları Polonya Oteli skandalı adı verilen provokasyon için kullandı. 1943’te Hügli (suçlu bulundu) ve Juliusz Kühl’ü, Mayıs’ta Chaim Eiss’ı sorgulayan, 1943 sonbaharında Silberschein'i tutuklayan İsviçre Yabancılar Polisi daha öncesinde Ładoś Grubu’nun peşine düşmüştü. Ładoś grubunun nasıl çalıştığı hakkındaki bilgilerin çoğu dördünün tanıklıklarından elde edilmiştir.

Grubun düşmesinin ardından Ryniewicz, İsviçre'nin mültecilere yönelik politikasının ana mimarı olan İsviçre Emniyet Müdürü Heinrich Rothmund'a nüfuzunu kullandı. İnsani nedenleri olduğunu vurgulayarak konuyu itiraf etti ve muhatabı davayı kapatmaya ikna etti. Her ne kadar Rothmund beyanında "bu tür faaliyetlerin tehlikesi ve kabul edilemezliğine" karşı sert muhalefetini belirtmiş olsa da ("Ich habe ihm Gefährlichkeit und Unhalbarkeit von Pass Mänovern sehr energisch dargelegt."), Silberschein serbest bırakıldı ve Polonyalı diplomatlara yaptırım uygulanmadı. Elçi Ladoś'un İsviçre Dışişleri Bakanı Marcel Pilet-Golaz ile yaptığı eşzamanlı görüşmesi de konunun kapatılmasında etkili olmuş olabilir.[8]

1943'ün sonunda Almanlar Fransa'daki Vittel kampında tutulan çok sayıda Paraguay pasaportu sahibini Auschwitz-Birkenau'ya sürdüler ve öldürdüler. O zaman, Polonya ve Kutsal Makam (Vatikan) Paraguay ve diğer ülkelerin yetkililerine müdahale ederek onlardan belgelerin geçici olarak tanınmasını talep ettiler ve bu tanımanın savaştan sonra sona erebileceğini belirttiler. Muhtemelen Paraguay'ın bu pasaportları geçerli kılması (Aralık 1943), Bergen-Belsen'deki gözaltı kampında bulunan yüzlerce pasaport sahibinin hayatını kurtarmıştır.

Ładoś Grubu sayesinde hayatta kalanların sayısı bilinmiyor. Agudat Israel'e göre, "yüzlerce" kişiden bahsetmek gerekir,[5] kaldı ki Zbigniew Parafianowicz ve Michał Potocki hayatta kalanların sayısını 400 olarak tahmin etmektedir. Holokost sırasında hayatta kalma şansı çok az olanların büyük ölçüde dindar Yahudiler oldukları belirtilmelidir.[9]

Latin Amerika pasaportları Varşova gettosunda yaygın olarak biliniyordu ve Władysław Szlengel'in “Pasaportlar” adlı şiirine konu olmuştu.[10] Bununla birlikte, ortaya çıkmaları genellikle sadece Yahudi örgütlerinin (doğrudan tedarikçileri olan) faaliyetlerine bağlandı. Polonya Elçiliği’nin pasaportların düzenlenmesindeki katkısı meselesi sadece spekülasyon ve birkaç tarihi çalışmanın konusuydu. Ryniewicz ve Konstanty Rokicki'nin bu işteki payları, henüz 2017 Ağustos’unda kanıtlandı ve aynı zamanda Dziennik – Gazeta Prawna'da[9] ve Daily Globe & Mail'de konu hakkında makaleleri yayınlandı.

Sürgünde Yaşam[değiştir | kaynağı değiştir]

Elçiliğin (Ładoś ve Kühl tarafından desteklenen) Geçici Ulusal Birlik Hükûmeti tarafından devralınması ile Ryniewicz istifa etti ve sürgündeki Polonya hükümetini seçti. Buna rağmen Ładoś ve Kühl ile iyi ilişkilerini sürdürdü. Hepsi hala, birlikte ticaret yapmaya çalıştıkları İsviçre'de yaşıyordu. Yolları, Kühl'un Kanada'ya, Ryniewicz ve Ładoś'nun Fransa'ya göç ettiği 1940'ların sonlarında ayrıldı. Daha sonraki yıllarda, Ryniewicz diğer görevlerinin yanı sıra Buenos Aires’te Polonya Kulübü (Club Polaco) Başkanlığı görevini de üstlendiği Arjantin’e yerleşti. Aynı zamanda, aralarında oto yıkamacılığının da bulunduğu kendi işleriyle uğraştı.

9 Mart 1988'de Buenos Aires'te öldü ve Boulogne mezarlığına defnedildi.

Nişanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • 1972 – Sürgündeki Polonya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı tarafından verilen Subay Haçı Polonia Restituta Nişanı[a][11]
  • Virtus ve Fraternitas Madalyası – 2019, ölümünden sonra[12]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Sürgündeki Polonya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Stanisław Ostrowski tarafından imzalanan belgede nişan için bir gerekçe bulunmamaktadır. Muhtemelen, Ładoś dönemi faaliyeti için değil, Polonya diasporası faaliyeti için verilmişti.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Nieznane zdjęcia i dokumenty na temat Stefana Ryniewicza" (Lehçe). berno.msz.gov.pl. 28 Mart 2019. 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2020. 
  2. ^ Potocki, Michał (23 Ağustos 2018). "Grupa Ładosia ratująca Żydów, to był sprawny mechanizm. "Badacze ustalają nazwiska ocalonych i ich potomków"" (Lehçe). wiadomosci.dziennik.pl. 22 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020. 
  3. ^ "Końcowe prace nad listą ocalałych z tzw. Grupy Ładosia" (Lehçe). thenews.pl. 5 Aralık 2018. 12 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020. 
  4. ^ List dziękczynny Harry’ego A. Goodmana z organizacji Agudas Israel, z 2 stycznia 1945, adresowany do MSZ RP w Londynie [oryginał w Instytucie gen. W. Sikorskiego w Londynie].
  5. ^ a b List S. Ryniewicza z 21 sierpnia 1944 r. informujący o uznaniu wystawianych paszportów przez Salwador.
  6. ^ Korespondencja z S. Ryniewicza z C. Eissem z 24 sierpnia 1943 r. oraz z A. Silberscheinem z 11 kwietnia 1944 r.
  7. ^ Notatka z rozmowy S. Ryniewicza z H. Rothmundem, 6 września 1943 r. [oryginał w Archiwum Federalnym w Bernie; sygn. E 4800 (A) 1967/111/328].
  8. ^ Notatka z rozmowy A. Ładosia z M. Pilet-Golazem, 13 października 1943 r. [oryginał w Archiwum Federalnym w Bernie; sygn. E 2809/1/3].
  9. ^ a b Michał Potocki, Zbigniew Parafianowicz (7 Ağustos 2017). "Polak na polecenie rządu ratował Żydów od Holokaustu. Świat się o tym nie dowiedział [TYLKO U NAS]" (Lehçe). gazetaprawna.pl. 8 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020. 
  10. ^ "We Remember What He Read to the Dead!" (İngilizce). zchor.org. 31 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2020. 
  11. ^ "Komunikat o nadaniu orderu "Odrodzenia Polski" zarządzeniami z dnia 3 i 11 listopada 1972 r" (Lehçe). isap.sejm.gov.pl. 1972. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2020. 
  12. ^ "Prezydent wręczył Medale Virtus et Fraternitas" (Lehçe). prezydent.pl. 19 Temmuz 2019. 19 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2020. 

Daha fazlası[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Stefan_Ryniewicz&oldid=31450542" sayfasından alınmıştır