Sovyetler Birliği Komünist Partisi

Sovyetler Birliği Komünist Partisi

Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin Bolşevik kanadınca kurulan ve 1917 Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nden sonra 1991 yılına dek Sovyetler Birliği'ni yöneten parti. RSDİP olarak iktidara gelen parti 1918 yılında Komünist Parti adını almıştır.

Kuruluş

1898 yılında Minsk'te kurulan Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDİP) bu partinin temelini oluşturur. Bu dönemde sürgünde bulunan Lenin 1900 yılında partinin yayın organı olarak çıkarılan İskra gazetesinin başyazarlığını üstlenir. 1903 yılında önce Brüksel'de sonra Londra'da yapılan 2. Kongresi'nde partinin üyelik esasları ve programı tartışılacaktır. Bu kongrede Lenin partinin demokratik merkeziyetçilikle yönetilmesini ve partinin iktidara parlamenter yoldan değil, devrimci mücadeleyle sahip olmasını savunmuştur. Ona karşı çıkan Martov'un yandaşları azınlıkta kalacak ve Menşevik adını alacaklardır. Lenin yandaşları ise çoğunluktakiler anlamına gelen Bolşevik adını alacaklardır.

1905 olayları Lenin'i haklı çıkaracaktır.Lenin bu devrimin başarısızlığını halkın ayaklanmasına rağmen partinin bu isyana önderlik edememesine bağlayacaktır. Lenin bu tarihten itibaren 1917 yılına kadar hayatını Avrupa'nın farklı ülkelerinde sürgün olarak geçirirken, parti bu ülkelerde yapılan kongrelerde gittikçe bölünecek ve 1912 yılında Bolşevikler ve Menşevikler arasında kesin kopuş gerçekleşecektir. Bu tarihte Lenin Pravda (Gerçek) adlı gazeteyi RSDİP (Bolşevik)'in yayın organı olarak çıkaraktır. Bu gazete daha sonra Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin resmi yayın organı olacaktır.

1917 Şubat'ında Rusya'da devrim patlak verir. Hayat pahalılığına ve savaşa karşı sivillerin başlattığı ayaklanmaya birkaç gün içinde askerler de katılır. Subayların halkın üzerine ateş edilmesi yönünde verdiği emirlere askerler silahlarını subaylara çevirerek cevap verir. İsyan büyür ve Çar tahttan feragat ettiğini açıklar. İktidar geçici hükümete kalır. Lenin İsviçre'den Petrograd'da bulunan Bolşeviklere yeni hükümete kesinlikle destek verilmemesi gerektiğini duyurmuştur. Nisan ayında zırhlı bir trenle Patrograd'a gelen Lenin, burada ünlü Nisan Tezlerini yayınlar. Bu tezlerde ikili iktidara son verilerek tüm iktidarın Sovyetlere verilmesi gerektiğini, Almanya'yla derhal barış yapılmasını, emperyalist savaş sırasında Rusya'da ve tüm Avrupa'da sosyal-demokratların çoğunun ulusalcı davranarak hükümetlerini savaş konusunda desteklemelerinden dolayı sosyal-demokrasinin önemini yitirdiğini, bu sebeple partinin adının Komünist Parti olarak değiştirilmesi gerektiğini savunmuştur. Bazılarının çekingenlikle karşılıadığı tezler kabul edilmiştir.

Ekim Devrimi ve İktidar

25 Ekim (7 Kasım) 1917'de Bolşevikler iktidara gelecek ve Lenin başkanlığında kurulan Halk Komiserleri Konseyi (hükümet) savaşan tüm ülkelere ilhaksız ve tazminatsız bir barış önerisiyle, toprağın yoksul köylülere dağıtılmasını öngören toprak kararnamesini kabul etmiştir.

Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'yle iktidara gelen RSDİP (Bolşevik) Mart 1918'de Rusya Komünist Partisi (B) adını alacaktır. Parti 1919 yılında III. Enternasyonal'in Moskova'da kurulmasına öncülük edecek ve devrim ideallerinin tüm dünyaya yayılması için mücadeleye başlayacaktır. 1922 yılında kurulan genel sekreterlik makamı önceleri pek bir işlevi yokken daha sonra partinin ve ülkenin yönetim organı haline gelecektir.

Stalin Dönemi

Lenin'in 21 Ocak 1924'te ölümünden sonra partide iktidar mücadelesi başlar. Bu mücadelede ekonomik politikanın seyri tartışmaları belirleyici olur. Partinin sağ kanadını temsil eden Buharin 1921'de başlatılan ekonomik politika NEP'in sürdürülmesi taraftarıdır. Sol kanatta Troçki buna karşı iken Stalin hakem rolü üstlenir. Ancak 1927'te Stalin iktidarını güçlendirir ve NEP'in görevini tamamladığını belirterek I. Beş Yıllık Planı ilan eder. Ülkenin ekonomik olarak hızla kalkınması Stalin'i hem partide hem de ülkede öncü konumuna getirir. 1936 yılında kabul edilen anayasa parti adaylığı ve meclis vekilleri seçimi için ülkenin tüm vatandaşlarına oy hakkı tanır. Çünkü ülkede sosyalizm tam olarak yerleştiği için sömürücü sınıflar kalmamıştır. II ve III. Beş Yıllık Planların başarıları Stalin iktidarına güç katar. Ancak II. Beş Yıllık Plan savaş dolayısıyla kesintiye uğrar,Stalin iktidarı tehlikeye düşer.

II. Dünya Savaşı Sovyet devleti için sarsıcı bir etki yaratır.Ancak zafer partiye ve Stalin'e güveni arttırır. SSCB onbeş cumhuriyetten oluşan bir devlet haline gelir. Komünist Parti Bulgaristan, Çekoslavakya, Macaristan, Polonya, Demokratik Almanya, Yugoslavya, Arnavutluk ve Romanya'da da Komünist Partilerin halk desteğiyle iktidara gelmesine destek olur.

Stalin sonrası değişimler

Ekim 1952'deki 19. Kongre'de partinin adı Sovyetler Birliği Komünist Partisi olarak değiştirilir. Stalin'in 5 Mart 1953'te ölümüyle Komünist Parti Genel Sekreterliği'ne Hruşçov getirilir. Bu dönemde Sovyetlerin uzay çağını başlatması, Küba gibi yeni sosyalist dostların kazanılması SSCB'nin ve Komünist Parti'nin uluslararası alandaki etkisini güçlendirir. Ancak Hruşçov'un ülke içinde anti-komünist provakasyonlara taviz vermesi,Stalin'e yönelik ağır eleştirileri tepkiye yol açar. Ekim 1964'te Hruşçov azledilir ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreterliği'ne Leonid Brejnev getirilir.

SSCB'de 18 yıllık Brejnev yönetimi ülkenin ekonomik açıdan dünyanın iki süper gücünden biri haline gelmesini,şehirleşmenin ve kültür seviyesinin artmasını, halkın gelir seviyesinin daha da iyileşmesini sağlayacaktır.SSCB barış için antlaşmalar imzalayacak ve kesinlikle olası bir savaşı başlatacak taraf olmayacağını ilan edecektir.

Brejnev'in 10 Kasım 1982'de ölümünden sonra genel sekreterlik makamına KGB şefi Yuri Andropov getirilir. Ancak Andropov'un Şubat 1984'te yerine geçen Konstantin Çernenko'nun da Mart 1985'te ölümleri partide daha genç bir liderin seçilmesini zaruri kılar. Bu sayede Mart 1985'te Mihail Gorbaçov'un iktidara getirilmesi SSCB'de hızlı değişimlerin yaşanmasına sebep olacaktır.

Gorbaçov iktidara geldikten sonra ilk olarak ülkede ekonomik ve siyasal alanda reformlar yapılmasını önerir. Partinin 1986'da toplanan XXVII. Kongresi'nde bu reformları içeren perestroyka (yeniden yapılanma) ve glastnost (açıklık) politikaları kabul edilir. Ancak ekonomik alandaki hızlı ve hatalı dönüşümler gerilemeyi, halkın gelir seviyesinde ve hayat şartlarında hızlı gerilemeyi beraberinde getirir. Gorbaçov'un 1987'de Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nin 70. yıldönümünde Stalin ve Brejnev'e yönelik yaptığı ağır eleştiriler parti için tehlike yaratır. Bu dönemden itibaren parti üyesi olmayanların seçimlerde aday olabilmesi hakkı getirilmesi Milliyetler Sovyeti ve Yüksek Sovyet'e çok sayıda rejim düşmanının girmesini sağlar. Batı kaynaklı sivil toplum örgütleri ve bunlardan finanse edilen bazı basın organlarının ülkenin kurucusu Lenin'i bile hedef seçmesi halkta infial yaratır. Gorbaçov'un Doğu Avrupa'daki müttefiklerini batılı emperyalistlere bırakması SSCB'yi ekonomik açıdan daha da sarsar.

Partinin kapatılması ve KPRF'nin kuruluşu

1990'da partide ve yönetimde önemli değişiklikler yapılır.Gorbaçov SSCB devlet başkanı seçilir. 1991'de Komünist Parti'nin yönetici rolü kaldırılır. Haziran 1991'de ilk çok partili seçim yapılır. Birlikten ayrılma yönünde bazı cumhuriyetlerde başlayan ayaklanmalara Gorbaçov yenilenmiş birlik çağrısıyla cevap verir. Belarus, Ukrayna,Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan ve Moldava'da birlik lehine sonuçlanan referandumlar düzenlenir. Kazakistan ve Kırgızistan'da SSCB'nin devamını isteyenler %70'i geçer. Ancak Ağustos 1991'de KGB şefi ile bazı partililerin Gorboçov'u devirmeye çalışması tüm bu birlik çabalarına zarar verir. Rejim düşmanı Yeltsin güç kazanır. Komünist Parti'nin iktidarına son verilir ve parti kapatılır. SSCB 25 Aralık 1991'de Kremlin'de Kızıl bayrağın indirilmesiyle tarihe karışır. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla kapatılan SBKP (Sovyetler Birliği Komünist Partisi)'nin yerine Komünist ideolojide birçok parti kurulur. Bunların en etkilisi 1993'te kurulan Rusya Federasyonu Komünist Partisi(RFKP)'dir. 1999 yılında yapılan seçimlerde tüm komünist partilerin toplam oy oranı %35-40'ı bulmaktaydı. 2011 yılında ise meclise girebilen tek komünist parti olan RFKP, %19 oy almıştır.