Sovyetler Birliği'nde askerî rütbe ve işaretler

Sovyetler Birliği'nde askeri rütbe ve işaretler'i, 1917'deki Ekim Devrimi'nden sonra hizmete girdi. Aynı zamanda soylulukla bağlantılı olan eski Çarlık rütbeleri kaldırıldı. Bu rütbeler günümüz Rusya'sında ve Ukrayna'sında kullanılan rütbelere benzemektedir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Başlarda Kızıl Ordu'da profesyonel subay, bunun bir Çarlık mirası olduğu düşüncesiyle kullanılmadı. Bolşevikler subay kelimesini yasakladılar ve yerine sadece komutan kelimesini kullandılar. Apolet ve rütbe kullanımı bırakıldı ve bunların yerine "Tümen Komutanı", "Kolordu Komutanı" ve bunlar gibi unvanlar kullanıldı. 1924'te bu sistem, K-1 (en düşük)den K-14 (en yüksek)e kadar hizmet kategorileriyle desteklendi. Hizmet kategorileri rütbe işlevine sahipti ve komutanın deneyim ve niteliklerini belirtiyordu. Kategori işaretleri komutanının pozisyonunu belirtmiyordu.

22 Eylül 1935'te Kızıl Ordu hizmet kategorilerinden vazgeçti ve rütbe sistemine dönüldü. Fakat bu rütbe sistemi geleneksel rütbelerin ve unvan sisteminin bir karışımıydı. Örneğin bu sistemde hem "Teğmen" hem de "Komdiv" (Комдив, Tümen Komutanı) vardı. Politik komiserlerin ve teknik sınıfların rütbeleride bu sisteme göre değişti.

Bir sistemde birkaç değişiklik daha yapıldı. 7 Mayıs 1940'ta "Kombrig" (Командир бригады / Komandir brigadi, Tugay Komutanı), "Komdiv" (Командир дивизии / Komandir divizii, Tümen Komutanı), "Komkor" (Командир корпуса / Komandir korpusa, Kolordu Komutanı) ve "Komandarm" (Командир армии / Komandir armii, Ordu Komutanı) şeklindeki fonksiyonel rütbelerinin yerini General ve Amiral rütbeleri aldı. Fakat politik komiser ve teknik sınıf rütbeleri aynı kaldı. 2 Kasım 1940'ta sistem bir değişiklik daha geçirdi. Bununla astsubay rütbeleri kaldırılıyor ve Podpolkovnik (Yarbay) rütbesi ekleniyordu. 1942'nin başlarında tüm eski fonksiyonel rütbeler normal rütbelere çevrilmişti. 9 Ekim 1942'de politik komiserlik ve onun rütbeleri kaldırıldı. Fonksiyonel rütbeler sadece sıhhiye sınıfında ait oldu.

1943'ün başından kalan tüm fonksiyonel rütbeler kaldırıldı. Subay kelimesi resmen kullanılmaya ve apolet sistemine geçildi. O günden itibaren rütbe sistemi fazla değişmedi ve bugünkü Rusya'da da devam etmektedir. Kombat (Tabur Komutanı), Kombrig (Tugay Komutanı) ve Komdiv (Tümen Komutanı) fonksiyonel rütbeleri resmi olmayan kullanım şekilleri oldu.

Rütbe tablosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu tablo, 1958-1991 arasında kullanılan rütbeleri ve apoletleri gösterir.

Kategori	Sovyet Tüm Kuvvetleri kara birlikleri (Ordu Piyade ve eğitim kurumları, MVD Militsiya ve İçişleri Birlikleri, SSCB Sivil Savunma Kuvvetleri)	Sovyet Hava Kuvvetleri, Sovyet Hava Savunma Güçleri ve diğer Sovyet askeri birlikleri birliklerinin rütbeleri (Savunma Bakanlığı Uzay Komutanlıkları, Topçu, Tank ve Zırhlı Kuvvetler, Hava İndirme Birlikleri, İstihkâm ve Muhabere Kuvvetleri, Sağlık Hizmeti, Askeri Bando Hizmeti, Askeri Yargı Hizmeti, diğer Özel ve Teknik Servisler)	Sovyet Donanması Rütbeler ve İşaretleri
Başkomutan	Sovyetler Birliği Generalissimosu (Генерали́ссимус Сове́тского Сою́за)
General ve Amiraller	Sovyetler Birliği Mareşali (Ма́ршал Совéтского Сою́за)		Sovyetler Birliği Filo Amirali (Адмира́л Фло́та Совéтского Сою́за)
	Kıdemli orgeneral (Генера́л а́рмии) 1974 sonrası Kıdemli orgeneral (Генера́л а́рмии) 1974 öncesi	Sovyetler Birliği Havacılık Baş Mareşali (Гла́вный Ма́ршал Авиа́ции Совéтского Сою́за) Sovyetler Birliği Topçuluk Baş Mareşali (Гла́вный Ма́ршал Aртилерии Совéтского Сою́за) Sovyetler Birliği Zırhlı Birlikler Baş Mareşali (Гла́вный Ма́ршал Бронетанковых Войск Совéтского Сою́за) Sovyetler Birliği İstihkâm Birlikleri Baş Mareşali (Гла́вный Ма́ршал Инженерных Войск Совéтского Сою́за) Sovyetler Birliği Muhabere Birlikleri Baş Mareşali (Гла́вный Ма́ршал Войск Связи Совéтского Сою́за)	Kıdemli oramiral (адмира́л фло́та) 1962-1994 Kıdemli oramiral (адмира́л фло́та) 1943-1955
		Havacılık Mareşali (Ма́ршал Авиа́ции) Topçuluk Mareşali (Ма́ршал Aртилерии) Zırhlı Birlikler Mareşali (Ма́ршал Бронетанковых Войск) İstihkâm Birlikleri Mareşali (Ма́ршал Инженерных Войск) Muhabere Birlikleri Mareşali (Ма́ршал Войск Связи)
	Orgeneral (генера́л-полко́вник)	Orgeneral (генера́л-полко́вник авиа́ции) Orgeneral (генера́л-полко́вник ро́да во́йск)	Oramiral (адмира́л)
	Korgeneral (генера́л-лейтена́нт)	Havacı korgeneral (генера́л-лейтена́нт авиа́ции) Sınıf korgeneral (генера́л-лейтена́нт ро́да во́йск)	Koramiral (ви́це-адмира́л)
	Tümgeneral (генера́л-майо́р)	Havacı tümgeneral (генера́л-майо́р авиа́ции) Sınıf tümgeneral (генера́л-майо́р ро́да во́йск)	Tümamiral (ко́нтр-адмира́л)
Üst Subaylar	Albay (полко́вник)	Havacı albay (полко́вник авиа́ции) Sınıf albay (полко́вник ро́да во́йск)	Albay (капита́н 1-го ра́нга)
	Yarbay (подполко́вник)	Havacı yarbay (подполко́вник авиа́ции) Sınıf yarbay (подполко́вник ро́да во́йск)	Yarbay (капита́н 2-го р́анга)
	Binbaşı (майо́р)	Havacı binbaşı (майо́р авиа́ции) Sınıf binbaşı (майо́р ро́да во́йск)	Binbaşı (капита́н 3-го р́анга)
Alt düzey subaylar	Yüzbaşı (капита́н)	Havacı Yüzbaşı (капита́н авиа́ции) Sınıf yüzbaşı (капита́н ро́да во́йск)	Yüzbaşı (капита́н-лейтена́нт)
	Üsteğmen (ста́рший лейтена́нт)	Havacı Üsteğmen (ста́рший лейтена́нт авиа́ции) Sınıf üsteğmen (ста́рший лейтена́нт ро́да во́йск)	Üsteğmen (старший лейтенант)
	Teğmen (лейтена́нт)	Havacı Teğmen (лейтена́нт авиа́ции) Sınıf teğmen (лейтена́нт ро́да во́йск)	Teğmen (лейтена́нт)
	Asteğmen (мла́дший лейтена́нт)	Asteğmen (мла́дший лейтена́нт авиа́ции) Sınıf asteğmen (мла́дший лейтена́нт ро́да во́йск)	Asteğmen (мла́дший лейтена́нт)
Astsubaylar	Kıdemli astsubay (ста́рший пра́порщик) 1980 sonrası	Havacı kıdemli astsubay (ста́рший пра́порщик авиа́ции) Sınıf kıdemli astsubay (ста́рший пра́порщик ро́да во́йск) 1980 sonrası	Kıdemli denizci astsubay (ста́рший ми́чман) 1980 sonrası
Astsubaylar	Astsubay (пра́порщик) 1972 sonrası	Havacı astsubay (пра́порщик авиа́ции) Sınıf astsubay (пра́порщик ро́да во́йск) 1972 sonrası	Denizci astsubay (ми́чман) 1972 sonrası
Çavuşlar	Başçavuş (старшина́) 1963 sonrası Başçavuş (старшина́) 1963 öncesi	Havacı başçavuş (старшина́ авиа́ции) Başçavuş (старшина́ ро́да во́йск) 1963 sonrası	Başçavuş (гла́вный корабе́льный старшина́) 1952 sonrası Başçavuş (гла́вный корабе́льный старшина́) 1952 öncesi
	Üstçavuş (ста́рший сержа́нт)	Üstçavuş (ста́рший сержа́нт авиа́ции) Üstçavuş (ста́рший сержа́нт ро́да во́йск)	Üstçavuş (гла́вный старшина́)
	Çavuş (сержа́нт)	Havacı Çavuş (сержа́нт авиа́ции) Sınıf Çavuş (сержа́нт ро́да во́йск)	Çavuş (старшина́ 1-й статьи́)
	Astçavuş (мла́дший сержа́нт)	Astçavuş (мла́дший сержа́нт авиа́ции) Sınıf astçavuş (мла́дший сержа́нт ро́да во́йск)	Astçavuş (старшина́ 2-й статьи́)
Er ve, erbaşlar	Onbaşı (ефре́йтор)	Havacı Onbaşı (ефре́йтор авиа́ции) Sınıf Onbaşı (ефре́йтор ро́да во́йск)	Denizci Onbaşı veya Gemici (ста́рший матро́с) или (ста́рший моря́к)
Er ve, erbaşlar	Er veya Asker (рядово́й) или (солдáт)	Havacı er veya Asker (рядово́й авиа́ции) Sınıf er veya Asker (рядово́й ро́да во́йск)	Denizci er veya Gemici (матро́с) или (моря́к)

Renklere göre branşlar[değiştir | kaynağı değiştir]

1919-1922 yılları arasında Kolordularda görev yapan askerlerin yaka renkleri:

Kızıl: Piyade
Mavi: Süvari
Turuncu: Topçu
Siyah: İstihkâm
Açık Mavi: Hava Kuvvetleri
Yeşil: Sınır Muhafızları

1922-1923 yılları arasında kadar rütbe işaretleri dört renge sahipti:

Zıt renkler
Yaka yamanın kenar renkleri
Rakamın rengi ve yaka yamasındaki harfler
Kolorduyu belirten pantolon çizgi renkleri
Siyah kenar altın rakamlar ve harfler ile kızıl pantolon şeritli kızıl yaka yama: Piyade ve tüm birlik hizmetleri.
Siyah kenar altın rakamlar ve harfler ile mavi pantolon şeritli mavi yaka yama: Süvari.
Kırmızı kenar altın rakamlar ve harfler ile kırmızı pantolon şeritli siyah yaka yama: Topçu.
Siyah kenar altın rakamlar ve harfler ile açık mavi pantolon şeritli açık mavi yaka yama: Hava Kuvvetleri.
Siyah kenar sarı harfler ile kırmızı pantolon şeridi bulunan kırmızı yaka yama: Zırhlı Birlikler.
Kırmızı kenar gümüş rakamlar ve harfler ile kırmızı pantolon şeritli siyah yaka yama: İstihkâm.
Sarı kenar gümüş rakamlar ve harfler ile sarı pantolon şeridi olan siyah yaka yama: Muhabere.

1924-1934 yılları arasında rütbe işaretleri iki renktedir. Kol yaka yamacının rengi ve koltuğu belirten yaka yamacının kenarı rengi:

Siyah kenarlı Kızıl: Piyade ve tüm birlik hizmetleri
Siyah kenarlı mavi: Süvari
Parlak kırmızı kenarlı siyah: Topçu, zırhlı birlikler
Siyah kenarlı açık mavi: Hava kuvvetleri
Mavi kenarlı siyah: Teknik birlikler (Radyo iletişimi, mühendisler, kimyasallar, teknik askeri okullar, yol yapımı, boru hattı birimleri, bina ve hava üssü inşaatı, askeri topoğrafya hizmeti)
Parlak kırmızı kenarlı koyu yeşil: Tıp ve veterinerlik hizmetleri (Veteriner Dairesi), idari servis, adli savcılar

1935-1942 yılları arasında, rütbe işaretleri iki renktedir. Kol yaka yamacının rengi ve koltuğu belirten yaka yamacının kenarı rengi:

Siyah kenarlı Kızıl: Piyade ve tüm birlik hizmetleri
Siyah kenarlı mavi: Süvari
Parlak kırmızı kenarlı siyah: Topçu birlikleri
Parlak kırmızı kenarlı Kadife siyah: Zırhlı birlikler
Siyah kenarlı açık mavi: Hava kuvvetleri
Mavi kenarlı siyah: Teknik kolordu
Siyah kenarlı siyah: Kimyasal kolordu
Parlak kırmızı kenarlı koyu yeşil: Tıp ve veterinerlik hizmetleri (Veteriner Dairesi), idari hizmet

1943'ten 1955'e kadar, rütbe işaretleri iki renktedir. Omuz tablasının rengi ve kolorduyu belirten kenar rengi:

Siyah kenarlı Kızıl: Piyade, mekanize ve motorlu piyade
Siyah kenarlı mavi: süvari
Parlak kırmızı kenarlı siyah: Topçu, zırhlı birlikler
Siyah kenarlı açık mavi: Hava kuvvetleri, hava birlikleri, hava teknik servisleri
Siyah kenarlı siyah: teknik kolordu
Parlak kırmızı kenarlı koyu yeşil: Tıp ve veterinerlik hizmetleri (Veteriner Dairesi)

Aralık 1955'ten 1970'e kadar renkler:

Kızıl: Piyade, mekanize ve motorlu piyade, hava birlikleri
Siyah: Topçu, zırhlı birlikler, teknik birlikler
Açık mavi: Hava kuvvetleri
Koyu yeşil: Tıp ve veterinerlik hizmetleri
Kırmızı: Yüksek subaylar (tüm dallar)

1970-1991(93):

Kırmızı: piyade, askeri eğitim kurumları
Açık mavi: Hava Kuvvetleri, hava birlikleri, hava teknik servisleri
Siyah: topçu, zırhlı birlikler, teknik birlik ve Donanma

Mart 1956'da general subayların yıldızları altın renkli oldu.

Kısaltmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

1972 yılından sonra apolet üzerindeki harfler:^[1]

ВВ (Внутренние войска, Vnutrennie voyska) - İç birlikler
К (Курсант, Kursant) - Askeri öğrenci,
ГБ (Государственная безопастность, Gosudarstvennaya bezopastnost' ) - KGB
ПВ (Пограничные войска, Pogranichnye voyska) - Sınır birlikleri
СА (Советская Армия, Sovietskaya Armiya) - Sovyet Ordusu
ВС (Вооружённые Силы, Vooruzhennie Sily) - Silahlı Kuvvetler (Sovyet Ordusu, geç SSCB'den modern Rusya'ya)
СШ (специальная школа, spetsialnaya şkola) - Özel okul
Ф (Флот, Flot) - Donanma
- СФ (Северный флот, Severni flot) - Kuzey Filosu
- ЧФ (Черноморский флот, Chernomorski flot) - Karadeniz Filosu
- БФ (Балтийский флот, Baltiyski flot) - Baltık Filosu
- ТФ (Тихоокеанский флот, Tihookeanski flot) - Pasifik Filosu
СВУ (Суворовец, Suvorovets) - Suvorov Okulu öğrencisi, ordu öğrencisi
ВМУ (Военно-музыкальное Училище Voyenno-muzikalnoye Uçilişçe) - Askeri müzik okulu öğrencisi, bando öğrencisi
H (Нахимовец, Nahimovets) - Nahimov Okulu öğrencisi, donanma öğrencisi

Sovyetler Birliği Generalismosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu rütbe Josef Stalin için 27 Haziran 1945'te oluşturuldu. Kendisi bu rütbedeki tek kişidir. ABD'nin "General of the Armies of the United States" ve Kuzey Kore'nin "Dae Wonsu" rütbelerinin benzeridir. Generaller generali anlamına gelir.

Branşlar için Mareşal[değiştir | kaynağı değiştir]

Branş Mareşali ve Üst Branş Mareşali, 5 Sovyet askeri branşında kullanılırdı. Bunlar Hava Kuvvetleri, Topçu, Tankçı, İstihkam ve Sinyal Kuvvetleriydi. Bu rütbeler 1943 yılında oluşturuldu ve Orgeneral rütbesine denkti.