Sophia Brahe

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sophia Brahe
Doğum24 Ağustos 1559(1559-08-24) veya 22 Eylül 1556(1556-09-22)
Knutstorp, İsveç
Ölüm1643
Helsingør, Danimarka
EvlilikOtto Thott
Erik Lange
Çocuk(lar)Tage Thott
Kariyeri
EtkilendikleriTycho Brahe

Sophia veya Sophie Brahe veya evlendikten sonra Sophie Thott Lange (24 Ağustos 1559 veya 22 Eylül 1556[1]-1643), astronomi, kimya ve tıp bilgisine sahip Danimarkalı asil bir kadın ve tıpçı. Astronomik gözlemler yapmak için kardeşi Tycho Brahe ile birlikte çalıştı.

Yaşam[değiştir | kaynağı değiştir]

Danimarka Kralı'nın danışmanı olan Otte Brahe ve Kraliçe Sophie'nin kraliyet ailesinin lideri Beate Bille Brahe'nin on çocuğun en küçüğü olarak İsveç'in Knudstrup kentinde doğdu. Sophia'nın en büyük kardeşi astronom Tycho Brahe idi. Hem on yıldan fazla bir süredir kıdemli olmasına ve ayrı bir evde yetişmesine rağmen, çift Sophia gençken oldukça yakınlaştı.[2] Erkek ve kız kardeşler, bilim alanındaki çalışmaları ve ailelerinin aristokrasinin üyeleri için uygun bir etkinlik olarak bilime muhalefetiyle birleşmişlerdi.[2]

Kendisinden daha yaşlı bir adam olan Otto Thott ile 1579'da evlendi: 33 yaşındaydı. 23 Mart 1588'de ölmeden önce onunla bir çocuğu vardı.[3][4] Oğulları, 1580 doğumlu Tage Thott [da] idi. Kocasının ölümü üzerine, Sophie Thott Eriksholm'daki (bugün Trolleholm Kalesi[5]) mülkünü yönetti ve oğlu reşit olana kadar mülkünü kârlı tutmak için işletti. Bu süre zarfında kimya ve tıp alanındaki çalışmalarına ek olarak bahçecilik de yaptı. Eriksholm'da yarattığı bahçelerin olağanüstü olduğu söyleniyordu.[2] Paracelsus'a[4] göre Sophie, özellikle kimya ve tıp okumakla ilgileniyordu; burada küçük doz zehirler güçlü ilaçlar görevi görebilir ve becerilerini yerel yoksulları tedavi etmek için kullanırdı.[2] Kendini astroloji çalışmasına adamıştı ve erkek kardeşinin burçlar üretmesine yardım etti.

21 Temmuz 1587'de, Danimarka Kralı II. Frederick, şu anda İsveç'te bulunan Årup çiftliğinin unvanını Sophia Brahe'ye aktaran bir belge imzaladı (Svensson, et al.).

Sophia, simya okuyan bir soylu ve Tycho'nun bir arkadaşı olan Erik Lange ile tanıştığı Uranienborg'da sık sık ziyaretçi olmaya devam etti.[2] 1590'da Sophie, Uranienborg'u 13 kez ziyaret etti ve Lange ile nişanlandı. Lange, servetinin çoğunu simya deneyleriyle tüketti, bu yüzden alacaklılarından kaçarken evlilikleri birkaç yıl ertelendi ve işi için müşteri bulmaya çalışmak için Almanya'ya gitti. Tycho Brahe, çiftin ayrılışı sırasında Latince destansı şiir "Urania Titani" yi yazdı ve 1594'te kız kardeşi Sophia'dan nişanlısına bir mektup olarak ifade edildi.[4] Tycho, Sophia'yı astronominin ilham kaynağı olan Urania olarak,[6] onun bilimsel çabalarına duyduğu saygının bir başka önerisi olarak atar.

1599'da Hamburg'da Lange'yi ziyaret etti, ancak Eckernförde'de 1602'ye kadar evlenmediler. Bu kasabada bir süre aşırı yoksulluk içinde yaşadılar. Sophie, kız kardeşi Margrethe Brahe'ye düğünü için içinde delikler olan çoraplar giymesi gerektiğini anlatan uzun bir mektup yazdı. Lange'nin düğün kıyafetleri düğünden sonra rehin dükkanına iade edilmek zorunda kaldı, çünkü çift onları tutmaya gücü yetmiyordu. Fen eğitimini kabul etmediği ve kendisine borçlu olduğu paradan mahrum bıraktığı için ailesine öfkesini dile getirdi. 1608'de Erik Lange Prag'da yaşıyordu ve 1613'te orada öldü (Det Kongelige Bibliotek).

Sophia, kişisel hayatı ve evliliği nedeniyle sık sık alay edildi ve bundan kaçınıldı. Birçoğu, erkek kardeşi Tycho dışında ailesindeki herkesin karşı çıktığı Erik Lange ile evliliği nedeniyle onu yabancılaştırdı.[7]

Sophie Brahe, yerel kilise Ivetofta Kyrka'nın restorasyonunu şahsen finanse etti. Oraya gömülmeyi planladı ve kullanılmayan lahitinin kapağı kilisenin cephaneliğinde kaldı (Svensson, et al.). Ancak 1616'da kalıcı olarak Zelanda'ya taşınmış ve Helsingør'a yerleşmiştir. Zelanda'da, özellikle bahçecilik ve şifalı bitkiler üzerinde çalıştığı Elsinore'da yaşadı.[8] Son yıllarını Danimarkalı soylu ailelerin şeceresini yazmakla geçirdi, 1626'da ilk büyük versiyonu yayınladı (daha sonra eklemeler yapıldı). Çalışmaları, Danimarka asaletinin erken tarihinin (Det Kongelige Bibliotek) hala önemli bir kaynağı olarak kabul edilmektedir. 1643 yılında Helsingør'da öldü[7] ve o zamanlar Danimarka'da olan Landskrona kasabasının doğusundaki Torrlösa köyündeki Torrlösa eski kilisesine gömüldü, ancak şimdi İsveç'in güneyinde. Bu kilise, 19. yüzyılın ortalarında kilisenin yıkılmasından sonra bile bir süre kalan Thott ailesi için bir mezar şapeli barındırıyordu (yeni Torrlösa kilisesi yakınlarda inşa edildi). Şu anda, bir taş dekor Thott şapelinin ana hatlarını işaret ederken, Sophie Brahe'nin mezar taşı hala sitede duruyor.

Kariyer ve araştırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Tycho Brahe'nin Uranienborg gözlemevinin gravür görüntüsü

Tycho, Sophia'yı bahçecilik ve kimya konusunda eğittiğini yazdı, ancak başlangıçta onu astronomi okumaktan vazgeçirdi. Bunun yerine, Sophia astronomiyi kendi başına öğrendi, Almanca kitaplar okudu ve Latince kitapları kendi parasıyla tercüme ettirerek onları okuyabildi.[9][10] Daha sonra her iki kariyerinde de Tycho, bir kadının yetenekleri için çok karmaşık olduğuna inandığı için onu astronomi araştırmasına devam etmekten vazgeçirmeye başladı.[4][5]

Ancak, Tycho'nun Sophia'nın öğrenimiyle ilgili endişelerinin çoğu, aslında onun astronomik gözlemler yapabilme yeteneğiyle ilgili endişelerinden kaynaklanmıyordu. Aksine, astronomi ile ayrılmaz bir şekilde bağlantılı olan astroloji alanında çalışmak için gerekli anlayış düzeyine ulaşamayacağından endişeliydi. Gök bilimciler olarak Brahes'in, müşterileri tarafından çok ciddiye alınacak olan yıldız falları sağlaması beklenirdi.[11]

Sophia, o zamanlar Danimarka'nın Hveen adasındaki Tycho'nun gözlemevi olan Uranienborg'u sık sık ziyaret etti.[2] Orada, yayını De nova stella veya On the New Star ile ilgili astronomik gözlemlerde ona yardımcı oldu. Özellikle, 11 Kasım 1572'de, şu anda SN 1572 olarak adlandırılan süpernovanın ve 8 Aralık 1573 ay tutulması gözlemlerinin keşfedilmesine yol açan bir dizi gözlemde yardımcı oldu. SN 1572'nin keşfi, evrenin jeosentrik modelini çürütüyor gibi görünen artan kanıtlara eklenmesi açısından özellikle önemliydi. Sophia'nın yardımı, Tycho'nun gezegenlerin konumlarını tahmin etmek için kullanılan modern yöntemlerin temelini oluşturan yörüngeler üzerindeki çalışmasında da etkili oldu. Tycho'nun yörünge çalışmaları, teleskopun icadından önce gezegenlerin hareketlerinin en hassas ölçümlerini içeriyordu ve Tycho ölçümleri yapmak için kullanılan astronomik cihazların çoğunu yaratırken, Sophia ölçümleri yapan asistanlar arasındaydı.[12] Tycho'nun başka yardımcıları da vardı ve bu keşiflerin her birinde Sophia varken, kişisel olarak ne kadar katkıda bulunduğu bilinmemektedir.[2][13] Tycho, Sophia'nın animus invictus'una veya "kararlı zihnine" hayranlıkla atıfta bulunarak, çabalarından dolayı Sophia'yı övdü.[11]

1570'lerde yaptığı bir dizi katkıdan sonra Sophia, astronomik araştırmalarında öncekinden daha fazla özerkliğe ulaştı. Tycho, 1588 ile 1597 yılları arasında sık sık Uranienborg'dan uzaktayken, Sophia'nın burçların nüanslarını anlama yeteneği hakkında daha önce ifade ettiği ciddi şüphelere rağmen, Sophia, Tycho'nun müşterileriyle birlikte astrolojik sorumluluklarının çoğunu üstlendi.[11]

Brahes tarafından bazı önemli gözlemler yapıldıktan sonra Tycho, Hveen'de daha fazla gözlem tesisi ile ilerlemek için Danimarka Kralı Büyük Frederick II'den para istedi. Kral, gözlemevlerinin Tycho ve onun kişisel araştırması için olduğu izlenimi altındaydı; ancak bazı gözlemevlerinin Sophia'nın kendi gözlemleri için çalışması için yapıldığı bilinmektedir.[14] Tycho'nun hayatı boyunca toplanan verilerin çoğu, kız kardeşi Sophia Brahe yerine öğrencisi Johannes Kepler'e aktarıldı.[14] Sophia Brahe'nin kardeşine yardım ettiği çalışmanın Sir Isaac Newton için zemin hazırladığı söylenebilir.[15]

Görüldüğü gibi Sophia, deney yapmaktan çok, deneyim ve gözlemlerle daha çok ilgileniyordu. Bu, evliliği sırasında gerçekten parlıyor. Sophia, 1602'de simyacı Erik Lange ile yeniden evlenir. Lange, birçok simyacı gibi farklı metalleri altına çevirmeye çalışıyordu. Bu hedefin peşinde Lange, eşinin desteğiyle, ikisinin biriktirdiği tüm parayı harcadı. Erik Lange vefat edene kadar aşırı yoksulluk içinde yaşadılar. Bu, Brahe'nin, kendisini finansal olarak desteklemesi muhtemel olan oğlunun Danimarka'ya taşınmasına izin verdi. Artık bilim alanındaki çalışmalarına devam edebilir ve Danimarkalı soylu ailelerin soyağacını yazabilirdi.[12]

Urania Titani[değiştir | kaynağı değiştir]

Urania Titani, Sophia'nın kardeşi Tycho Brahe'nin Sophia ve Erik arasındaki kurgusal aşk yazışmaları hakkında yazdığı bir şiirdi.[16] Tycho, şiiri, Sophia'nın akıcı olmadığı bir dil olan Latincede yazmıştır.[16] Şiirde, Tycho, Yunan mitolojisinde astronominin ilham kaynağı olan Urania'yı ve Erik'i de Uranüs'ün (mitoloji) oğlu olan bir Titan olarak temsil eder.[17] Sophia, simya okumak için yurtdışında okurken kocasına özlem duyuyor olarak tasvir edilir.[17] Çalışmaları, benzer inançları da dahil olmak üzere, Sophia ve Tycho'nun sürdürdükleri ortak bağımlılığı kurdu.[18] Son olarak, şiir, Tycho'nun kız kardeşi ile olan bağını duyurmasının, kendisini bir Rönesans adamı olarak kurmasının ve kız kardeşiyle yaptığı çalışmalardan utanmamasının büyük bir göstergesiydi.[18]

Şecere[değiştir | kaynağı değiştir]

Sophia, şecere alanındaki çalışmaları ile tanınır. Sophia'nın ilk işi 1600 yılında tamamlandı.[19] Bu süre zarfında şecere, aile kitapları adı verilen belgelere yerleştirildi. Bu kitaplar, aile üyeleri, gelenekler ve farklı aile dalları gibi ailenin yaşamının birçok yönünü içeriyordu.[19] Sophia'nın aile kitabının yorumlarına, diğer kadınlarla iç içe geçmiş mirasları ve olası akrabaları hakkında mektuplar ve yazışmalar ekledi. Sophia ayrıca ailesinden anekdotlara da yer verdi ve çalışmalarına nadiren kendi yorumlarını koydu.[19] Sophia'nın işi, onun döneminde kadınlar arasında yaygındı, çünkü kadınlar, yazmaları ve evlerini idame ettirme yetenekleri için değerliydi.[19]

Kalıt[değiştir | kaynağı değiştir]

Sophie, erkek kardeşi Tycho ile birlikte, Danimarka Rönesansı sırasında harflerin ve bilimin çiçeklenmesini temsil etmeye başladılar. Kardeşi ile bilimsel çabalarında yakın çalıştı ve onun ilham perisi olarak hareket ettiği düşünülüyor. İkisi o kadar yakındı ki şair Johan L. Heiberg, "Danimarka, ruhu etten ve kandan çok Tycho Brahe'nin kız kardeşi olan asil kadını asla unutmamalı; Danimarka cennetimizdeki parlayan yıldız gerçekten de çifte yıldız."[20] 1626'da Sophie, Lund Üniversitesi tarafından tutulan 60 Danimarkalı soylu ailenin soyağacına dair 900 sayfalık bir el yazmasını tamamlamıştı.[7][17]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Christianson 2000, s. 258,
  2. ^ a b c d e f g Dreyer, J.L.E. (1890). Tycho Brahe, a picture of scientific life and work in the sixteenth century. Edinburgh: A. & C. Black. 
  3. ^ Christianson 2000, s. 161
  4. ^ a b c d Christianson 2000, s. 259
  5. ^ a b Christianson 2000, s. 258.
  6. ^ Ziggelaar, August (Eylül 1996). "Reviewed Work: Tycho Brahes "Urania Titani": Et digt om Sophie Brahe by Peter Zeeberg". Isis. 87 (3): 542-543. doi:10.1086/357600. 
  7. ^ a b c Christianson 2000, s. 264
  8. ^ Copenhagen; Gothenburg. "Sophia Ottesdatter Brahe". The History of Nordic Women's Literature. KvindeLitteraturHistorie PÅ Nettet, 2012. 15 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2019. 
  9. ^ Tjornum, Gilbert (11 Kasım 2003). "Hvem er Sophie" (PDF). Astrologisk Museum. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  10. ^ Christianson 2000, s. 57: 8 Aralık 1573.
  11. ^ a b c "Sophie Brahe: Brev til Margrethe Brahe". www5.kb.dk. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2020. 
  12. ^ a b "Sophia Brahe (1556 - 1643)". National Schools' Observatory. Liverpool John Moores University. 27 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2019. 
  13. ^ "Sophia Brahe | National Schools' Observatory". www.schoolsobservatory.org. 27 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2018. 
  14. ^ a b West, Mary Lou. "On Tycho's Island: Tycho Brahe and His Assistants, 1570–1601". Physics Today. 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2019. 
  15. ^ Jeuck Eggen, Olin. "Tycho Brahe - Danish Astronomer". Encyclopedia Britannica. 7 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019. 
  16. ^ a b Christianson, J.R. (1998). "TYCHO Brahe in Scandinavian Scholarhip". History of Science. 36: 475-476. doi:10.1177/007327539803600403. 
  17. ^ a b c Alenius, Marianne (27 Temmuz 2011). "The Honey-Sweet Delicacies of the Muses". The History of Nordic Women's Literature (İngilizce). 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2019. 
  18. ^ a b Ziggelaar, Ağustos (Eylül 1996). "Review : Tycho Brahes "Urania titani"". ISIS. 87: 542-543. doi:10.1086/357600. 
  19. ^ a b c d Sjöblad, Christina (27 Temmuz 2011). "The Family Circle and the Temple of Friendship". The History of Nordic Women's Literature. 18 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2019. 
  20. ^ Wilson, Katharina (1991). An Encyclopedia of Continental Women Writers. Grand Publishing, Inc. ss. 164-165. ISBN 0824085477. 

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • "Sophie Brahe: Brev til Margrethe Brahe". Det Kongelige Bibliotek. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2007. 
  • Ogilvie, Marilyn (1986). "Brahe, Sophia". Women in Science: Antiquity through Nineteenth Century: A Biographical Dictionary with Annotated Bibliography. MIT Press. pp. 46. ISBN 0-262-65038-X.
  • Tycho Brahes "Urania Titani" : et digt om Sophie Brahe. København: Tusculanums forlag Müzesi. 1994. ISBN 8772892781. 
  • "Årup". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2002. 
  • Tjørnum (27 Kasım 2003). "Hvem er Sophie?" (PDF). Nyhedsbrevet Sophie (Danca). Astroloji Müzesi, Danimarka (3). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Eylül 2007. 
  • İsveçli kadın biyografik sözlüğü'nde Sophia Brahe

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sophia_Brahe&oldid=32409628" sayfasından alınmıştır