Sibirya karaağacı
| Sibirya karaağacı | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Ulmus pumila L., Sp. Pl.: 226 (1753). | |||||||||||||||
Sibirya karaağacı (Ulmus pumila), karaağaçgiller (Ulmaceae) familyasından yaprak döken bir karaağaç türüdür.
Sezonun başlarında yerleşir, hızlı büyür ve köklerinden hızla yeniden filizlenir, bu da onu çok rekabetçi ve hatta bazı ülkelerde istilacı olarak kabul eder. Sibirya karaağacı çoğunlukla rüzgar siperleri ve toprak erozyonunu kontrol etmek için kullanılır. Hollanda karaağaç hastalığına karşı direnç göstermiştir ve bu nedenle çeşitli karaağaç melezlerine karşı direnç geliştirmede etkili olmuştur. Sibirya karaağacı, bol güneşe sahip verimli, iyi drene edilmiş toprakları tercih eder, ancak ağaç kuraklık, soğuk kışlar ve fakir, kuru topraklar gibi zorlu koşullara son derece uyumludur. Diğer karaağaç türlerinde olduğu gibi kirlilik ve tuzluluk olan bölgelerde yetişebilmektedir.[1]
Sibirya karaağacı, Orta ve Doğu Asya'ya özgü büyük bir ağaç türüdür. Türler yaygın ve boldur. Genel nüfusunun nispeten büyük olduğu varsayılmaktadır. Bununla birlikte, türün büyüklüğü bilinmeyen klonal popülasyonları vardır. Özellikle Moğolistan'da olmak üzere bazı alt popülasyonların tarihsel düşüşler geçirdiği düşünülmektedir. Aşırı otlatma ve su tablasındaki değişiklikler de dahil olmak üzere yerel çevre üzerindeki antropojenik baskıların neden olduğu düşünülen türlerin yenilenmesindeki azalma nedeniyle küresel nüfus da şu anda azalmaktadır. Bunun popülasyonun azalmasına ne ölçüde neden olduğu araştırılmalı ve ölçülmelidir, ancak şu anda A kriteri kapsamında tehdit altındaki bir kategori için eşikleri aşması beklenmemektedir. Ayrıca türler yaygın olarak yetiştirilmektedir. Küresel olarak En Az Endişe olarak değerlendirilmektedir.[2]
Sibirya karaağacının şu anki doğal dağılımı Çin, Moğolistan, Kore Cumhuriyeti, Kore Demokratik Cumhuriyeti, Kırgızistan, Türkmenistan ve Rusya'nın dağlık bölgeleridir (Fu ve ark. 2003). Türlerin yetiştirilmesi ve yüzyıllar boyunca dünya çapında tanıtılması nedeniyle, türler Özbekistan ve Keşmir'e de özgü olabilir, ancak bunun doğrulanması gerekir (A. Whittemore pers. comm. 2018). Türün Nepal'den bildirildiği ancak burada yerli olduğu düşünülmemektedir (Melville ve Heybroek 1971). Bu ağaç, Avrupa (EUFORGEN 2017) ve Kuzey Amerika (Moore 2006) dahil olmak üzere dünya genelinde yaygın olarak tanıtılmıştır. Türler ayrıca kendi doğal aralığında yetiştirilebilir. Doğal yayılımı içinde bu tür deniz seviyesinden 1.000 m'yi aşan rakımlara kadar büyüyebilir (Fu et al. 2003).[2]
Nüfus bilgisi sadece Moğolistan'daki türler için mevcuttur. Burada tür, Gobi çölü de dahil olmak üzere ülkenin birçok yerinde bulunur (Wesche ve ark. 2011). Moğolistan'daki tür aralığı önceden daha genişti ancak çeşitli antropojenik baskılar nedeniyle popülasyon parçalanmış ve düzensiz hale geldi (Su ve ark. 2014). Hem Çin'de hem de Moğolistan'da, olgunluğa ulaşan fide sayısını azaltan su tablası üzerindeki antropojenik etki nedeniyle türlerin rejenerasyon potansiyelinin azaldığına dair endişeler bulunmaktadır (Wesche et al. 2011, Su et al. 2014). Bu nedenle nüfus, dağılımı boyunca düşüşte olabilir, ancak bu, doğrulama gerektirir ve nüfusun tarihsel olarak azaldığı ölçüde araştırma gerektirir. Halihazırda, tür yaygın olduğundan ve popülasyonun bol olduğu varsayıldığından ve düşüşün Kriter A kapsamında tehdit altındaki bir kategorinin eşiklerine ulaşması beklenmemektedir. Bazı popülasyonların tamamen klonal olduğu düşünülmektedir (Wesche ve ark. 2011).[2]
Sibirya karaağacı, 25 m yüksekliğe kadar büyüyen büyük bir ağaç türüdür (Fu et al. 2003). Türler, doğal dağılımı boyunca karışık yaprak döken ormanlarda yetişir. Ayrıca Gobi Çölü'ndeki çok kuru bölgelerde ve çöllerde su birikintileri boyunca örülür. Bu, türlere geniş bir coğrafi aralık sağlar. Genellikle dik yokuşlarda, soğukta ve zayıf topraklarda durabilen dayanıklı bir ağaç türüdür (EUFORGEN 2017). Tür, fide aşamasında (genellikle üst toprakta) yeraltı suyu kaynağına ulaşan bir kazık kökü gelişene kadar neme ihtiyaç duyar (Su ve ark. 2014). Tür hızlı büyür ve hatta kirli ve tuzlu topraklar topraklarda bile büyüyebilir. Kore Yarımadası'nda türler Mart ayında çiçek açar (Chang ve Kim 2015) ve daha kuzey aralığında türler Mayıs ayında çiçek açar (Wesche ve diğerleri 2011). Tohumlar rüzgarla dağılır. Tür, rüzgarla dağılan polen ve tohum yoluyla eşeyli olarak üreyebilir, ancak aynı zamanda yeniden filizlenme ve kök emiciler üreterek popülasyonunu koloni halinde sürdürebilir (Wesche et al. 2011). Moğolistan'da türün, çevresel koşullara ve yerel antropojenik baskılara bağlı olarak monospesifik meşcereler oluşturduğu veya yalnız bireyler olarak ortaya çıktığı bilinmektedir. Ayrıca Moğolistan'da 200 yıllık meşcereler bilinmektedir ve Gobi çölündeki ağaçlar özellikle uzundur (Wesche et al. 2011). Habitatın, ağaç kesimi ve küçük ölçekli çiftçilik ve hayvan otlatmanın yaygınlaşması nedeniyle tür dağılımının bazı bölümlerinde azalmakta olduğuna inanılmaktadır.[2]
Türler, çeşitli antropojenik baskıların tehdidi altındadır. Bu, ağacı olgunlaşabilmesi için yeterli sudan yoksun bırakabilen ve yeraltı suyu seviyesi olgun ağaçların artık erişemeyeceği kadar alçaldığında daha fazla soruna neden olan yerel su tablasındaki değişiklikleri içerir (Wesche et al. 2011, Su et al. diğerleri 2014). Bu, daha az sayıda birey olgunluğa eriştiğinden türlerin yenilenmesini azaltmaktadır, bu, Çin'in kumlu bölgelerinde özel bir tehdittir (Su ve ark. 2014). Fide tüketimine neden olan tür habitatının aşırı otlatılması, türlerin Moğol Gobi çölü içindeki üreme kapasitesini daha da azaltmaktadır (Wesche et al. 2011). Bunların, menzili boyunca türler için tehdit oluşturup oluşturmadığı bilinmiyor. Tarımın yaygınlaşması, türlerin kereste için kesilmesi ve habitatın otlatılması, Moğolistan'daki türlerin tarihi düşüşleriyle sonuçlanmış olabilir (Su ve ark. 2014). Bunların türler için devam eden tehditler olup olmadığı bilinmiyor.[2]
Bu tür, tekne ve tarım ekipmanı yapmak için kullanılabilecek kereste (Mark ve diğerleri 2014) için kullanılmaktadır (Moore 2006). Moğolistan'da tür, kutsal olduğuna inanıldığından bu amaç için kullanılmamaktadır, ancak tür, hayvan otlatmak için ideal bir alan sağlamaktadır (Wesche et al. 2011). Ekinleri korumak ve toprak erozyonunu azaltmak için rüzgar kesici olarak tarım bölgelerine de ekilebilir (Moore 2006). Ağacın kabuğu da öğütülebilir ve bazı yiyeceklerin üretiminde koyulaştırıcı bir madde olarak kullanılabilirken, meyvesi sos ve şarap yapmak için kullanılabilir (Moore 2006). Türler ayrıca Avrupa ve Kuzey Amerika'ya süs ve sokak ağacı olarak yaygın bir şekilde tanıtıldı. Hollanda Karaağaç Hastalığına karşı direnci ve kötü büyüme koşullarında büyüme kabiliyeti nedeniyle burada hala mevcuttur (Moore 2006, EUFORGEN 2017). Bununla birlikte, batı Kuzey Amerika'da tür, ciddi bir istilacı olarak kabul edilir ve bu da büyük ekolojik sonuçlara neden olur.[2]
Bu tür, ex situ koleksiyonlarda bulunur (BGCI 2017). Bir bütün olarak tür popülasyonunun ne ölçüde azalmakta olduğu araştırılmalı ve türler için dağılımı boyunca başlıca tehditler doğrulanmalıdır. Moğolistan'daki türlerin habitatı üzerindeki otlatma ölçeğini azaltmaya yönelik çabalar üstlenilmelidir.[2]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikitür'de Ulmus pumila ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Ulmus pumila". Euforgen. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2021.
- ^ a b c d e f g Barstow, M. (2018). "Ulmus pumila". The IUCN Red List of Threatened Species. doi:10.2305/IUCN.UK.2018-1.RLTS.T61967372A61967374.en. 25 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
