Sekelistan özerklik hareketi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Özerklik destekçileri tarafından öngörülen Sekelistan

Sekelistan, Romanya'nın merkezinde, Erdel'de tarihi ve etnografik bir bölgedir. Romanya'daki Macar siyasi örgütlerinin birincil hedefi, Sekel özerkliğini elde etmektir. Sekeller, Romanya Macarlarının yaklaşık yarısını oluşturuyor. Romanya'nın 2011 nüfus sayımından elde edilen resmi verilere göre, Mureş, Harghita ve Covasna illerinde 609.033 kişi kendilerini Macar olarak görmektedir (üç ilin toplam nüfusunun %56,8'i). Bir Macar alt grubu olan Sekeller, esas olarak bu üç ilde yoğunlaşmıştır.

Siyasi örgütler[değiştir | kaynağı değiştir]

Romanya'daki etnik Macarların en önemli siyasi örgütü, Romanya'daki tüm Macarları (sadece Sekel topraklarında yaşayanları değil) temsil etmeyi taahhüt eden Romanya Macarları Demokratik İttifakı'dır. Macar özerkliği talebi, 1993'ten beri programlarının bir parçası olmuştur.[1]

2014 yılında, Macar Sivil Partisi, Romanya Macarları Demokratik Birliği ile Macar özerkliği için işbirliği ve ortak destek konusunda bir anlaşma imzaladı.[2]

Eylül 2014'te Macar Demokratik Birliği, Sekelistan'ın (Ținutul Secuiesc) özerkliği için taslak projesini (Macar Yurttaş Partisi ile ortaklaşa yazılmış) sundu.[3] Macar Transilvanya Halk Partisi de bunu destekliyor.[4]

Olaylar[değiştir | kaynağı değiştir]

Budapeşte'de Sekel özerkliğini desteklemek için 10 Mart 2013'te (Sekel Özgürlük Günü) Sekelistan bayrağı ile gösteriler

Sekelistan merkezli bir örgüt olan Sekel Ulusal Konseyi, 15 Mart 2006'da Odorheiu Secuiesc'te 4.000 ila 10.000 kişinin katıldığı[5] özerklik lehine barışçıl bir gösteri düzenledi. Bundan beş gün önce, Başkan Traian Băsescu, ona 15 Mart gösterilerinin barışçıl karakteri konusunda güvence veren ve ayrıca kısaca UCM'nin özerklik vizyonunu sunan Jenő Szász (Odorheiu Secuiesc belediye başkanı ve Macar Yurttaş Birliği başkanı) ile bir araya geldi. 16 Mart'ta Băsescu kasabayı[6] ziyaret etti ve yerel ve ilçe yetkilileriyle bir araya geldi. Băsescu, Romanya idari sisteminin daha ademi merkeziyetçi olması gerektiğini, ancak Sekelistan'a Romanya'daki herhangi bir bölgeden daha fazla özerklik verilmeden sadece simetrik bir şekilde olması gerektiğini ilan etti.

12 Şubat 2007'de Macaristan Cumhurbaşkanı László Sólyom Romanya'yı ziyaret etti ve Băsescu ile bir araya geldi. Tartışmalarda azınlık hakları ve özerklik gibi tartışmalı konular da yer aldı. Băsescu, Romanya'daki Sekeller'in durumunun Avrupa Birliği standartlarına tam olarak uygun olduğuna dikkat çekti. Ayrıca bölgesel özerklik için bir referandumun yasa dışı olacağından bahsetti ve Sekel girişimini kamuoyunun bir testi olarak değil, Romanya yasalarının bir testi olarak nitelendirdi.[7] Romanya İçişleri Bakanlığı gayrı resmi bir anket düzenlemenin yasa dışı olmadığını söyledi.[8]

10 Mart 2013'te binlerce kişi Sekel özerkliği için gösteri yapmak için toplandı.[9] Yürüyüşe László Tőkés de katıldı.[10] Protesto, Sekel Özgürlük Günü'nde (Macarca: Székely szabadság napja) düzenlendi.[9][10] Bu tatil daha önce 6 Ocak 2012'de Sekel Ulusal Konseyi tarafından kurulmuştu.[11]

2013 sonbaharında, Sekelistan'da binlerce insanla 53 km (33 mil) uzunluğunda bir insan zinciri oluşturan "Büyük Sekel'in Özerklik Yürüyüşü" düzenlendi.[12]

10 Mart 2014'te, yine Sekel Özgürlük Günü'nde, binlerce kişi Târgu Mureș'te Sekel özerkliği için gösteri yaptı.[13]

2015 yılında Sekel Özerklik Günü ilan edildi. 2016 yılında her Ekim ayının son Pazar günü kutlanmaya başlandı.[14][15]

Aralık 2019'da Macar Demokratik İttifakı'nın iki milletvekili, Sekelistan'ın özerkliğini destekleyen bir yasa tasarısı sundu.[16] 28 Nisan 2020'de Sosyal Demokrat Parti'nin (PSD) en fazla sandalyeye sahip olduğu Temsilciler Meclisi (Romanya Parlamentosu'nun alt meclisi) tarafından zımnen kabul edildi. Taslak, müzakere için 45 günlük süreyi aştıktan sonra otomatik olarak kabul edildi.[17] Ancak Romanya Başkanı Klaus Iohannis, 29 Nisan'da bir televizyon konuşmasında taslağın kabul edilmesini eleştirdi ve "biz ... koronavirüs pandemisiyle savaşırken, ... PSD ... Transilvanya'yı Macarlara vermek için parlamentonun gizli ofislerinde savaşıyor" dedi. Ayrıca Macarcayı şunu diyerek alaycı bir şekilde kullandı: "Bună ziua (Rumence'de "iyi günler"), sevgili Rumenler; jó napot kívánok (Macarca'da "iyi günler"), PSD."[17][18][19] Aynı gün, Senato yasa tasarısını reddetti.[20]

Iohannis'in konuşması, Macar ve Rumen yetkililer ve siyasetçilerin onu bunun için eleştirmesiyle tartışmalara neden oldu.[21][22][23][24] Sonunda, Iohannis Ayrımcılıkla Mücadele Ulusal Konseyi (CNCD) tarafından ayrımcılık ve etnik köken/milliyet temelli onur hakkının ihlali nedeniyle 5.000 Rumen leyi para cezasına çarptırıldı.[25]

Anayasal sorunlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Romanya'da özerkliğe karşı argümanlardan birine göre, girişim anayasaya aykırı olacaktır,[26] çünkü Romanya Anayasası'nın 1. Maddesine göre "Romanya bir ulus devlettir, egemen ve bağımsız, üniter ve bölünmezdir".[27] Bu yüzden Romanya'nın herhangi bir bölümünün özerkliği anayasaya aykırıdır. Böyle bir bakış açısı Romanya Akademisi,[28] Romanya'daki hukukçular[29] ve Kaloşvar Belediye Başkanı Emil Boc da dahil olmak üzere birçok Rumen siyasetçi tarafından benimsenmiştir.[30]

Siyasi partilerin görüşleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Sekelistan için bölgesel özerklik, eski cumhurbaşkanı Emil Constantinescu liderliğindeki Halkın Hareket Partisi tarafından desteklendi.[31]

Ocak 2018'de Romanya Başbakanı Mihai Tudose, bir televizyon röportajında Sekel topluluğunu "Sekel bayrağını [Sekelistan'daki kurumlara] asarlarsa, [bu bayrakları taşıyan insanlar] onun yanında asılcaklar. Sekeller için özerklik söz konusu değil." diyerek tehdit etti.[32][33] Ayrıca, "Bir Rumen ve başbakan olarak, Romanya'nın bir bölümünün özerkliği ile ilgili her türlü diyaloğu reddediyorum. Romanya devletinin birliğini ve bölünmezliğini birinci paragraftan garanti altına alan bu ülkenin Anayasası'nın ihlalidir."[34] Tudose, partisindeki iç çekişmeler ve güven eksikliği yüzünden 7 gün sonra istifa etmek zorunda kaldı.[35] Ayrıca, sözlerinden dolayı Şubat 2018'de Ulusal Ayrımcılıkla Mücadele Konseyi tarafından kınandı.[36]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Borbély az autonómiatervezetről: ejnye, hogy megijedtünk!". kronika.ro. 28 Mart 2014. 14 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014. 
  2. ^ "Jövő héten egyeztet az MPP és az RMDSZ az autonómia-tervezetről". transindex.ro. 25 Mart 2014. 29 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014. 
  3. ^ "Project for Szeklerland autonomy in Romania, officially made public". 17 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018.  "A romániai Székelyföld autonómia statútuma" (PDF). 16 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018. 
  4. ^ "EMNT és SZNT: töretlen az erdélyi magyarság és a székelység autonómiaigénye". 28 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018. 
  5. ^ "Manifesto of the 2006 Székely Assembly". 18 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  6. ^ (Macarca) Article about the assembly 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ (Rumence) Romanian presidency's press release, 12 February 2007 7 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ International Herald Tribune Hungarian president calls for increased autonomy for ethnic Hungarians in Romania, February 12, 2007
  9. ^ a b "Székely Szabadság Napja 2013". erdelyinaplo.ro. 25 Şubat 2014. 29 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014. 
  10. ^ a b "Tőkés László beszéde a Székely Szabadság Napján megszervezett autonómia-tüntetésen". tokeslaszlo.eu. 12 Ekim 2013. 9 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014. 
  11. ^ Gyöngy-Pethő (10 Mart 2020). "A székelyekben élő szabadságeszmény kiirthatatlan – Kovászna Megye Tanácsának elnöke a Vasárnapnak". Vasárnap.hu (Macarca). 7 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  12. ^ "Thousands form human chain in Transylvania for Szeklerland autonomy". nationalia.info. 28 Ekim 2013. 7 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014. 
  13. ^ "Megtartották a Székely szabadság napját". index.hu. 10 Mart 2014. 13 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2014. 
  14. ^ Szoó (26 Ekim 2020). ""Brussels should pay attention to the Szeklers" – Day of Szekler Autonomy". Transylvania Now. 7 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  15. ^ "Ma van a Székely Autonómia Napja". OrientPress Hírügynökség (Macarca). 28 Ekim 2018. 7 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021. 
  16. ^ Bíró (28 Nisan 2020). "Hallgatólagosan elfogadta a képviselőház az autonómiastatútumot". Székelyhon.ro (Macarca). 7 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  17. ^ a b Barberá (29 Nisan 2020). "Romanian Opposition 'Giving Transylvania to Hungarians', President Claims". Balkan Insight. 12 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  18. ^ "President Iohannis accuses PSD of fighting to give Transylvania away to Hungarians". Agerpres. 29 Nisan 2020. 25 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  19. ^ Gherasim (4 Mayıs 2020). "Bucharest and Budapest in 'autonomy' region row". EUobserver. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  20. ^ HH (29 Nisan 2020). "Elutasította a román szenátus a Székelyföld autonómiájáról szóló törvénytervezetet". Index (Macarca). 11 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  21. ^ "Szijjártó Péter üzent a román államfőnek: 'Több tiszteletet a magyaroknak!'". Maszol (Macarca). 29 Nisan 2020. 28 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  22. ^ "MAE acuză manifestări provocatoare ale părții maghiare: Deturnează afirmațiile președintelui Iohannis". Digi24 (Rumence). 29 Nisan 2020. 4 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  23. ^ "Orbán Viktor reakciója Iohannis magyarellenes kirohanására: egyelőre ne vegyük fel a kesztyűt". Maszol (Macarca). 1 Mayıs 2020. 29 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  24. ^ "Elítélik a román pártok is Johannis autonómiatervezettel kapcsolatos kirohanását". Maszol (Macarca). 29 Nisan 2020. 28 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  25. ^ "President Iohannis fined RON 5,000 for statements regarding passage of Szeklerland autonomy bill". Agerpres. 20 Mayıs 2020. 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  26. ^ "Autonomia Ţinutului Secuiesc încalcă toate cotloanele Constituţiei". adevarul.ro. 7 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020. 
  27. ^ "The Romanian Constitution". www.cdep.ro. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020. 
  28. ^ "The Romanian Academy: Székey Autonomy is unconstitutional". www.digifm.ro (Rumence). 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2020. 
  29. ^ "Legal analysis of the constitutionality of the law on the autonomy of the Szekler Land". abcjuridic.ro. 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2020. 
  30. ^ "Emil Boc: "Székey Autonomy is uncostitutional"". monitorulcj.ro. 7 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2020. 
  31. ^ Acțiunea Populară, de acord cu autonomia pe criterii etnice 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (People's Action Agrees with Autonomy Based on Ethnic Criteria), November 6, 2004
  32. ^ "Romania's prime minister threatens Transylvanian Hungarian politicians with hanging". 11 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018. 
  33. ^ "UPDATE Mihai Tudose, despre autonomia Tinutului Secuiesc: "Daca steagul secuiesc va flutura pe institutiile de acolo, toti vor flutura langa steag"/ Reactia UDMR: "Mesaj de evul mediu, a amenintat comunitatea maghiara. Sa isi ceara scuze public!" - Politic - HotNews.ro". www.hotnews.ro (Rumence). 11 Ocak 2018. 11 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2020. 
  34. ^ "Tudose on Autonomy". stirileprotv.ro. 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020. 
  35. ^ "Romanian Prime Minister Is Forced Out, the Second in Seven Months". The New York Times Online. The New York Times Company. 16 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2018. 
  36. ^ "Mihai Tudose a primit avertisment de la CNCD pentru declarația despre steagul secuilor". www.digi24.ro (Rumence). 7 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2020. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sekelistan_özerklik_hareketi&oldid=32219604" sayfasından alınmıştır